Gerelateerde artikels
Sjögren syndroom (SS): droge ogen (ziekte van Gougerot)
In dit artikel
Sjögren syndroom (SS): droge ogen (ziekte van Gougerot)
dossier
Het Sjögren syndroom (SS) is een ziekte waarbij de traan- en speekselklieren chronisch ontstoken raken, waardoor verminderde afscheiding van tranen en speeksel ontstaat, met klachten als droge ogen en droge mond. Het SS kan alleen voorkomen en heet dan primair SS. Het kan ook voorkomen naast andere auto-immuunziekten en wordt dan secundair SS genoemd.
Lees ook: Droge ogen: oorzaken en behandeling
Prevalentie
Het SS komt veel voor. Het volgt in aantal op reumatoïde artritis, een heel frequente aandoening. Negentig procent zijn vrouwen en de aandoening begint meestal na de leeftijd van 40 jaar, maar eigenlijk kan ze op alle leeftijden voorkomen. Erfelijkheid lijkt een rol te spelen, maar het is niet duidelijk op welke manier.
Lees ook: Reumatoïde artritis: een ontstekingsreuma
Symptomen Sjögren syndroom
© Getty Images
Bij een primair SS zijn de eerste symptomen meestal droge ogen of droge mond. Deze kunnen heel storend zijn.
- Droge ogen geven het gevoel van zand in de ogen. 's Ochtends kunnen de ogen ook plakken, of ontstaat er een troebel zicht ten gevolge van een vliesje op het oog (uitgedroogde tranen). Soms komen wondjes op het oog voor ten gevolge van onvoldoende bevochtiging.
- Een droge mond is heel storend vooral bij het eten en spreken. De patiënt moet voortdurend drinken om het eten te kunnen doorslikken. Dikwijls wordt er geklaagd over pijn in de mond. Er is versneld tandbederf en prothesen worden slecht verdragen, kleven niet en veroorzaken pijn. Soms is er zwelling van de speekselklieren, vooral van de oogspeekselklieren, en een zeldzame keer is deze zwelling heel sterk uitgesproken.
Men kan last hebben van een droge huid, korsten op het neusslijmvlies, droge keel, droge hoest, terugkerende luchtweginfecties, droogheid van de vagina en pijn bij het vrijen. Ook treden soms algemene symptomen op zoals vermoeidheid, pijnlijke gewrichten, dode vingers en tenen (Raynaud-fenomeen).
In zeldzame gevallen is er sprake van een vergrote lever of acute alvleesklierontsteking die gepaard kan gaan met hevige buikpijn. Mogelijks heeft men andere auto-immuunziekten zoals schildklierontsteking.
Patiënten moeten alert zijn voor veranderingen of verergering van de klachten. Bij ongeveer één op de twintig patiënten kan op termijn namelijk een kwaadaardige afwijking ontstaan van de speeksel- en lymfeklieren: het zogenaamde non-Hodgkinlymfoom.
Lees ook: Verschillende soorten oogontsteking en de symptomen
Het secundair SS zal dikwijls ontdekt worden nadat de andere diagnose gesteld is, bijvoorbeeld van lupus, reumatoïde artritis, enz.
Ook bepaalde laboratoriumafwijkingen kunnen wijzen op het bestaan van een SS zonder dat de patiënt er last van heeft: vb. verhoogde antistofaanmaak, aanmaak van auto-antistoffen vooral anti-La en anti-Ro, verlaagd aantal witte bloedlichaampjes, reumafactor.
Lees ook: Lupus erythematosus (LED)
Diagnose
Een arts stelt de diagnose aan de hand van:
- Klachtenpatroon waarbij je gedurende drie maanden last hebt van droge ogen en/of droge mond.
- Via bloedonderzoek kan men de aanwezigheid van bepaalde antistoffen aantonen. Met name de aanwezigheid van anti-Ro/SS-A of anti-La/SS-B antistoffen is een goede indicatie voor het syndroom van Sjögren.
- Bij twijfel kan soms zekerheid bekomen worden met een lipbiopsie. Hierin kunnen kleine speekselkliertjes onderzocht worden. Bij praktisch alle biopsies zullen afwijkingen voorkomen. Soms zijn deze echter te beperkt om met zekerheid tot SS te kunnen besluiten. Een lipbiopsie kan soms moeilijk genezen en kan een litteken achterlaten. Het kan ook vrij pijnlijk zijn.
- Een echografie van de speekselklier. Zo kan men veranderingen in structuur en werking vaststellen.
- Sialografie is een onderzoek waarbij een contraststof in de speekselgang gespoten wordt. Dit is een vrij moeilijke en onaangename techniek, slechts zeldzaam aangewezen.
- Eenvoudiger en voor de patiënt probleemloos is de scintigrafie. Hierbij wordt een radioactieve stof in het bloed gespoten. Deze stapelt zich op in de speekselklieren en wordt met het speeksel uitgescheiden. Op die manier kan de werking van de speekselklieren nagegaan worden.
- Het traanvocht kan door de oogarts gemeten worden met de Shirmertest (papierstripje waarmee de tranen opgezogen worden), of met kleurstoftechnieken.
Lees ook: Xerostomie: wat kan je doen aan een abnormaal droge mond?
Behandeling
Droge ogen worden het best behandeld met kunsttranen. Als het hoornvlies is beschadigd, krijg je soms oogdruppels met corticosteroïden voorgeschreven. Dit is een krachtige ontstekingsremmer.
Voor een droge mond geeft men speekselvervangers die de mondslijmvliezen vochtig houden. Daarnaast kan je zuigen op zure snoepjes en kauwen op suikervrije kauwgom. Voortdurend water drinken is af te raden, omdat hierdoor het weinige speeksel wordt weggespoeld en water kan speeksel niet vervangen Soms kan het interessant zijn om de inademingslucht te bevochtigen
Heb je ook last van gewrichtsklachten of huidklachten, dan schrijft de arts vaak hydroxychloroquine voor.
Bij klachten aan inwendige organen is het vaak nodig om afweeronderdrukkende medicijnen te gebruiken zoals cortisone.
Lees ook: Mag je oogdruppels die over datum zijn nog gebruiken?
Bronnen:
https://reumanederland.nl
https://www.sjogrenexpertisecentrum.nl
