Wheezing en astma

dossier Veel baby’s en peuters hebben tijdens hun eerste levensjaren last van een "piepende" ademhaling. Dat maakt nogal wat ouders ongerust. Meestal onterecht, want de meeste van deze kinderen zijn ‘happy wheezers’ zoals de Engelsen zeggen, ‘gelukkige piepers’ die er helemaal geen last van ondervinden. Bij sommige kinderen kan dit echter wel een voorbode van astma zijn.

Een piepende ademhaling of wheezing komt frequent voor bij zuigelingen en peuters. Gedurende het eerste levensjaar heeft 2 tot 5% van de zuigelingen er af en toe mee te maken. De piepende ademhaling treedt vooral op bij een verkoudheid of een andere luchtweginfectie. Sommige kinderen hebben er echter bijna voortdurend last van. Vaak is het gepiep duidelijk hoorbaar en sommige "piepers" blijken iets sneller dan normaal te ademen, of ze hoesten tussendoor wat. Wanneer ze opgewonden zijn en lachen, neemt het gepiep soms toe. Veel kinderen piepen ook tijdens hun slaap, maar het houdt hen niet wakker en ze hebben een voor hun leeftijd normale nachtrust.

Meestal ondervinden deze kinderen weinig of geen last van het gepiep, ook niet tijdens activiteiten, zoals spelen of drinken. Vandaar dat ze in het Engels ook ‘happy wheezers’, gelukkige piepers worden genoemd.

Een piepende ademhaling is op zich dan ook geen reden tot ongerustheid, op voorwaarde dat het kind verder normaal functioneert, normaal drinkt, eet, bijkomt in gewicht en interesse toont in de dingen die rondom hem of haar gebeuren. De piepende ademhaling verdwijnt bijna steeds rond de leeftijd van één jaar.

Bij sommige kinderen vormt dat piepen echter een voorbode van astma. Deze groep onderscheiden van de ‘onschuldige’ of ‘gelukkige piepers’ - is helaas zeer moeilijk.

Astma

Steeds weerkerende episodes van piepen, hoesten en kortademigheid zijn de voornaamste verschijnselen van astma op zuigelingenleeftijd. "Onschuldige piepers" hebben in vergelijking met jeugdige astmapatiëntjes daarentegen geen last van kortademigheid. Kleine kinderen met astma zullen tengevolge van het gevoel van ademnood hun activiteiten aanpassen: ze spelen minder en drinken moeilijker, terwijl onschuldige piepers dat niet doen. Ook heeft een kindje met astma een verstoorde nachtrust: een astmapatiëntje weent ‘s nachts veel en wil rechtop gehouden worden.

U begrijpt al dat het vaak onbegonnen werk is om een astmapatiëntje van een kindje met een banale piepende ademhaling te onderscheiden. Immers, alle zuigelingen wenen soms ‘s nachts, elk kind drinkt op het ene moment wat moeilijker dan anders of heeft soms geen zin in activiteiten.

Met zekerheid vaststellen of het om astma gaat of om een voorbijgaande vorm van piepende ademhaling, is dan ook zeer moeilijk bij kinderen jonger dan vijf jaar. Ook voor de arts. Er bestaat geen diagnostische test die een duidelijk onderscheid maakt tussen beide fenomenen.

Bovendien is verwarring met andere ziektebeelden mogelijk. Sommige kinderen wekken de indruk dat ze astma hebben, terwijl ze in feite alleen maar erg vatbaar zijn voor verkoudheden en de ene infectie na de andere oplopen. Of een kind heeft een vreemd voorwerp ingeslikt, dat in de luchtpijp terecht is gekomen (bv. een parel of een nootje), daar blijven steken is en op astma lijkende klachten uitlokt.

Rokende ouders

Er bestaan verschillende verklaringen voor de piepende ademhaling. Een interessante vaststelling is dat kinderen die alleen in het eerste levensjaar piepen, waarschijnlijk kleinere luchtwegen hebben. De doorgankelijkheid van de luchtwegen kan gemeten worden aan de hand van de maximale luchtstroom bij het uitademen. Dit debiet geeft een goed idee van de grootte van de luchtwegen. Met het groter worden, worden ook de luchtwegen groter en verdwijnen de piepende ademgeluidjes vanzelf.

Volgens een andere theorie zou het gepiep eerder te wijten zijn aan een vernauwing ter hoogte van het strottenhoofd, terwijl de lagere luchtwegen hierin geen rol spelen. Ook in dit geval groeit het kind er na verloop van tijd van zelf uit.

Het enige wat met zekerheid kan worden gezegd is dat kinderen die opgroeien in een rokerige omgeving vaker een piepende ademhaling hebben. Onderzoek heeft duidelijk uitgewezen dat zowel kinderen met een banale piepende ademhaling als kinderen met astma, heel vaak een moeder hebben die rookte tijdens de zwangerschap en erna.

Ook kinderen die geregeld in een kribbe verblijven en kinderen die te vroeg geboren werden, hebben er meer last van. Een piepende ademhaling komt ook vaker voor bij mollige zuigelingen en iets meer bij jongens dan bij meisjes. Zuigelingen met een piepende ademhaling hebben tenslotte opvallend vaak een moeder die zelf een of andere allergie heeft of heeft gehad. Het is daarom niet uitgesloten dat het gepiep een uiting is van een allergisch fenomeen, alhoewel dat op die jonge leeftijd zeer moeilijk kan aangetoond worden.

Lees ook: Passief roken: gevaarlijk

Lees ook: Zwangerschap en roken

Geen last, laat maar piepen

Wanneer het kind zelf duidelijk geen last heeft van het gepiep en normaal eet, drinkt en slaapt, dan kan men beter afzien van elke behandeling. Toediening van zogeheten luchtwegverwijders, wat soms toch gebeurt, heeft heel weinig zin op zo’n jonge leeftijd. Bovendien is aerosoltherapie nogal omslachtig bij jonge kinderen en zo goed als onmogelijk bij zuigelingen. Antibiotica zijn ook al overbodig bij piepen, vermits het gepiep meestal gepaard gaat met een virale infectie van de luchtwegen en virussen ongevoelig zijn voor antibiotica.

In twijfelgevallen kan de dokter eventueel een proefbehandeling met luchtwegverwijdende geneesmiddelen, die lokaal in aerosolvorm worden toegediend, voorstellen. Wanneer dergelijke behandeling een gunstig effect heeft, dan versterkt dit het vermoeden dat het hier toch om astma gaat. Is er geen effect van de therapie, dan is astma echter nog niet uitgesloten.

Wanneer het kind hinder ondervindt van de piepende ademhaling, dan kan de behandelende arts nog enkele aanvullende onderzoeken doen, zoals een röntgenfoto van de longen, huidtests en een bloedonderzoek. Op die manier kan men bepaalde aandoeningen uitsluiten en nagaan of er sprake is van een allergie.

Een belangrijke maatregel voor alle kinderen met of zonder een piepende ademhaling, is het rookvrij houden van de omgeving. Passief roken verhoogt immers de kans op luchtweginfecties bij kinderen en dus de kans op gepiep. Stoppen met roken of niet roken in de nabijheid van het kind, geeft het kind letterlijk meer ademruimte.

Sommige ouders hebben de neiging om de omgeving van hun piepende baby stofvrij te houden, in navolging van de raadgevingen die mensen met een huisstofallergie meekrijgen. Dergelijke maatregel heeft in het geval van een piepende zuigeling echter weinig zin. Zuigelingen en peuters blijken namelijk zeer zelden overgevoelig aan huisstof. Experimenten met een stofvrije ruimte om astma te voorkomen bij zuigelingen met een piepende ademhaling, hebben doorgaans weinig of geen effect.

Evolutie naar astma

Het aantal gevallen van astma is in de afgelopen jaren in veel landen onmiskenbaar toegenomen. Men heeft geen sluitende verklaringen voor deze toename, maar vermoedelijk spelen vroegtijdig kribbebezoek, luchtweginfecties en luchtverontreiniging hierin een rol. Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat astma meer voorkomt bij kinderen die in een industriële omgeving wonen in vergelijking met kinderen van het platteland.

Wellicht is het ook zo dat er vandaag veel meer aandacht bestaat voor astma en dat de ziekte veel vroeger wordt vastgesteld. Wat vroeger spastische bronchitis, luchtweghyperreactiviteit of CARA genoemd werd, wordt bovendien nu allemaal als astma aangeduid. Astma is een nieuw modewoord voor een heleboel aandoeningen die met de luchtwegen te maken hebben.

Tegenwoordig beschikken we over heel wat geneesmiddelen die de ziekte goed onder controle kunnen houden, ook op zeer jonge leeftijd. Een belangrijke geruststelling is bovendien dat bij de meeste kinderen de astmaverschijnselen progressief verminderen naarmate ze ouder worden.

Astma bij een zuigeling of een peuter stelt wel enkele specifieke problemen. Geneesmiddelen onder de vorm van tabletten zijn uitgesloten en een aerosoltherapie is niet eenvoudig toe te dienen aan kleine kinderen. Toch is "aerosollen" noodzakelijk indien het kind echt kortademig is. Men moet daarbij een onderscheid maken tussen de pufjes die de luchtwegen verwijden en een onmiddellijk effect hebben en de pufjes die op lange termijn trachten te voorkomen dat de klachten terugkeren. Hoeveel en hoe vaak het kind moet puffen, hangt af van de ernst van de astma en moet goed afgesproken worden met de behandelende arts.

zie alle artikelen in rubriek astma