Onverwachte daling zelfdodingen in Vlaanderen

nieuws Het aantal zelfdodingen en suïcidepogingen in Vlaanderen is in 2012 licht gedaald in vergelijking met 2011: het aantal overlijdens door zelfdoding daalde met 4,4%, het aantal suïcidepogingen met 11,5%. Ondanks deze lichte daling liggen de cijfers nog steeds hoger dan het Europese gemiddelde, bij vrouwen is Vlaanderen (met België) zelfs Europees koploper.

Aantal zelfdodingen
In 2012 overleden in Vlaanderen 1114 personen door suïcide. Dit komt neer op ongeveer 3 zelfdodingen per dag. Zelfdoding is een van de meest voorkomende doodsoorzaken bij jonge volwassenen tussen 20 en 54 jaar.
Bijna 3 op de 4 van hen waren mannen: 814 mannen tegenover 298 vrouwen. In vergelijking met het jaar ervoor, overleden in 2012 1% minder mannen, en 10% minder vrouwen door zelfdoding. Sinds 2000, het startjaar van de gezondheidsdoelstelling rond zelfdoding en preventie, zien we bij mannen een daling van 3% en bij vrouwen een daling van 10%.

De suïcide rate (aantal suïcides uitgedrukt per 100.000 inwoners) in 2012 was 17,5 op 100.000, in 2011 was dit nog 18,3 op 100.000.

Er zijn enkele verschillen naar leeftijd en geslacht.
• In vergelijking met het jaar 2011, stierven in 2012 meer mannen tussen 16-29 jaar, 45-59 jaar en 75+, en meer vrouwen ouder dan 75 jaar door zelfdoding.
• Een daling van de cijfers is te vinden bij vrouwen tussen 16-29 jaar, 30-44 jaar, 45-59 jaar en 60-74 jaar alsook bij mannen tussen 30-44 jaar en 60-74 jaar. Bij -16 jaar bleven de cijfers stabiel.
• De gemiddelde leeftijd van mannen die suïcide plegen is 50 jaar en die van vrouwen 53 jaar.
• Ook ouderen, en vooral oudere mannen, lopen een groot risico op overlijden door zelfdoding.
• Bij mannen zijn de drie meest gebruikte suïcidemethoden verhanging, wurging en verstikking. Bij vrouwen gaat het vooral om verhanging, vergfitiging (meestal door geneesmiddelen) en verdrinking.

De gebruikte methode hangt, net als bij vrouwen, enigszins samen met de leeftijd:
• Jongere mannen springen vaker voor treinen of andere bewegende obstakels.
• Vrouwen tussen 30 en 79 jaar kiezen vaker voor zelfvergiftiging.
• Oudere mannen en vrouwen verdrinken zich meer.
• Maar verhanging is op alle leeftijden de meest gebruikte methode.

Evolutie sterfte door zelfdoding
In de periode 2000-2012 zijn er geen significante trends te bemerken in de suïcidecijfers.

• Bij mannen daalden de suïcidecijfers tussen 2000 en 2007 gemiddeld met 1 per 100.000 per jaar. Uitzondering hierop was 2005. Deze daling wordt getemperd als we ook rekening houden met overlijdens waarvan de intentie niet kan bepaald worden. Bijvoorbeeld, indien iemand sterft na een val, is het soms niet duidelijk of de overledene per ongeluk viel, zelf sprong, of door iemand geduwd werd.
Sindsdien stijgt het aantal suïcides bij mannen opnieuw gemiddeld met bijna 6 per 1.000.000 per jaar, al blijven de cijfers sinds 2009 schommelen rond 25,6 per 100.000. Deze stijging is sterker (9 per 1.000.000 per jaar) wanneer we de overlijdens met onbepaalde intentie meetellen. In de periode 2003-2012 steeg het aantal overlijdens door "gebeurtenissen waarvan de intentie niet kan worden bepaald" bij mannen en vrouwen gemiddeld met respectievelijk 2,1 en 1,3 per 1.000.000 inwoners per jaar

• Voor vrouwen stellen we wel een lichte stijging (1 per 1.000.000 per jaar) vast in de sterfte door suïcide en onbepaalde intentie in de periode 2003-2012, maar niet in de sterfte door suïcide alleen.
• Tijdens de hele periode zijn de suïcidecijfers voor vrouwen beduidend lager dan die voor mannen.

Aantal suïcidepogingen
Voor wat betreft de suïcidepogingen in Vlaanderen zijn reeds cijfers voor 2013 beschikbaar, deze blijken in vergelijking met 2012 stabiel te zijn gebleven. Er waren naar schatting 10.055 pogingen tot zelfdoding, wat neerkomt op gemiddeld 28 suïcidepogingen per dag. In 2012 werden er in Vlaanderen ongeveer 10.330 suïcidepogingen aangemeld via spoedopnamediensten. In absolute cijfers komt dit neer op een lichte daling van 1,3%.

Een suïcidepoging is veruit de belangrijkste risicofactor voor zelfdoding. De kans dat iemand die reeds een poging achter de rug heeft, overlijdt door suïcide, is 150 keer groter dan in de algemene bevolking. De helft van het aantal zelfdodingen werd voorafgegaan door een poging tot zelfdoding. Bovendien blijkt uit onderzoek dat landen met hogere suïcidecijfers ook hogere cijfers hebben voor suïcidepogingen.

Onverwacht
Die lichte daling van de suïcidecijfers (die statistisch gezien evenwel niet significant is, dus aan toeval kan te wijten zijn) is onverwacht, gezien de globale economische situatie waarin ook Vlaanderen zich de laatste jaren bevindt en de invloed hiervan op de zelfdodingscijfers. Gezien de toename in de cijfers vorig jaar en de gelijkaardige evoluties in de buurlanden en andere Europese landen, was de daling in de Vlaamse suïcidecijfers niet echt te verwachten. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt immers dat elke stijging in werkloosheid met 1% een stijging van 0,8% in het aantal suïcides als gevolg heeft.

Wanneer de werkloosheidscijfers voor Vlaanderen van de voorbije jaren wordt nagegaan dan valt op dat de cijfers in 2010 waren toegenomen en in 2011 terug waren afgenomen, terwijl in 2012 opnieuw een stijging wordt vastgesteld. Dit lijkt niet overeen te stemmen met de evolutie in de suïcidecijfers waarbij in 2010 een daling werd opgemerkt, in 2011 een toename en in 2012 opnieuw een daling. De vraag kan echter gesteld worden of de gevolgen van werkloosheid zich zo snel kunnen laten voelen en op korte tijd, in hetzelfde jaar, zal resulteren in mentale problemen en suïcidaliteit. Wetenschappelijk onderzoek heeft namelijk heel duidelijk aangetoond dat er altijd een suïcidaal proces voorafgaat aan een suïcide, waarbij dit proces kan schommelen van enkele maanden tot verschillende jaren. De hypothese kan dan ook gesteld worden dat de stijging in de werkloosheidscijfers in 2010 pas duidelijk voelbaar is geworden in de suïcidecijfers van 2011 en de daling van de werkloosheidcijfers in 2011 voelbaar is geworden in de suïcidecijfers van 2012.

Het is echter ook heel duidelijk aangetoond dat suïcidaal
gedrag altijd meervoudig bepaald is en altijd een complex samengaan van verschillende oorzaken en risicofactoren kent, waardoor ook steeds andere factoren in beschouwing moeten worden genomen. Er is nooit één enkele oorzaak voor zelfdoding, dus is er ook niet één oorzaak voor de daling in de cijfers.

Laatst bijgewerkt: augustus 2019

Delen Whatsapp Tweet Mail