Meer pijn als het koud en nat is: heeft het weer invloed op reuma?

Reuma is een verzamelnaam voor een tweehonderdtal verschillende chronische aandoeningen die spieren en gewrichten, maar ook organen kunnen aantasten. De meeste vormen van reuma veroorzaken pijn en stijfheid in gewrichten of spieren.

We onderscheiden vier groepen van reumatische aandoeningen:

Reumatische aandoeningen treffen niet alleen oudere mensen. Ook jonge mensen, zelfs kleine kinderen, kunnen een vorm van reuma krijgen. Het is niet bekend waardoor mensen reuma krijgen. Omgevingsfactoren zoals roken en overgewicht spelen waarschijnlijk een rol. Het lijkt er ook op dat er een erfelijke factor is: mensen bij wie reuma in de familie voorkomt, hebben meer kans om door de ziekte getroffen te worden.

Veel reumapatiënten klagen er wel over dat ze meer pijn hebben en dat hun gewrichten stijver zijn bij koud en vochtig weer of bij weersveranderingen, bijvoorbeeld een naderend onweer. Ze zouden zelfs slecht weer kunnen voorspellen. Warm weer zou daarentegen de pijn- en stijfheidsklachten verminderen.

Sommige weerwebsites publiceren zelfs een speciaal weerbericht voor reumapatiënten.

Maar eigenlijk bestaan er tot nu toe geen overtuigende wetenschappelijke bewijzen dat het weer een positieve of negatieve invloed heeft op reumatische klachten. Variaties in het weer en veranderingen in iemands gewrichtsklachten zouden ook bij toeval kunnen samenvallen.

Onderzoek aan de universiteit van Utrecht toonde bijvoorbeeld aan dat de temperatuur, zon of neerslag nauwelijks invloed hebben op de pijn en vermoeidheid die met fibromyalgie (wekedelenreuma) gepaard gaan.

Weersveranderingen bleken maar bij 10 procent van de analyses een klein effect te hebben op pijn en vermoeidheid. In 20 procent van de gevallen vonden de onderzoekers kleine verschillen tussen de reacties van de patiënten op het weer, wat suggereert dat de ene patiënt juist meer pijn ervaart bij een lage luchtdruk en een andere patiënt bij een hoge luchtdruk. Volgens de onderzoekers is er meer bewijs dat het weer geen invloed heeft op fibromyalgie dan bewijs dat het weer wel effect heeft op de klachten.

Maar heel wat ander onderzoek toont dat de overgrote meerderheid van de patiënten met een reumatische aandoening wel degelijk een invloed van het weer ondervindt.

Diverse onderzoeken tonen aan dat reumaklachten verergeren bij koud weer of bij een plotse temperatuursdaling. Dat kan te maken hebben met een verminderde bloeddoorstroming bij koud weer. Of omdat bepaalde weefsels of vocht in het gewricht bij koud weer krimpen, waardoor extra druk in het gewricht kan ontstaan.

Een andere mogelijke verklaring is dat we bij koud weer minder bewegen, en dat de klachten daardoor verergeren.

Veel reumapatiënten hebben minder klachten wanneer het warm is of wanneer ze in een warm land verblijven. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat warmte zorgt voor een betere doorbloeding, waardoor pijn en stijfheid mogelijk wat verbeteren.

Een andere mogelijke verklaring is dat ze tijdens een verblijf in een warm en zonnig land ontspannen zijn, geen huishoudelijk werk moeten verrichten, in warm water kunnen zwemmen... allemaal factoren die onrechtstreeks een gunstig effect kunnen hebben op hun klachten.

Omgekeerd kan warmte ook een negatief effect hebben als dat gepaard gaat met een hoge luchtvochtigheid (bv. in de tropen) en/of overvloedig zweten.

Sommige reumapatiënten hebben vooral last van vochtig weer (regen, hoge luchtvochtigheid...). Mogelijk heeft het te maken met het feit dat botten en spieren een verschillende dichtheid hebben. Tijdens schommelingen in temperatuur en vochtigheid kan de pijn verergeren doordat de gewrichten en spieren niet allebei evenveel uitrekken of samentrekken.

Bij sommige patiënten nemen de klachten toe wanneer de luchtdruk (snel) daalt, terwijl anderen net meer pijn voelen wanneer de luchtdruk stijgt. Ook hierover bestaat geen wetenschappelijke consensus.

Een mogelijke verklaring is dat de vliezen en vloeistoffen in de gewrichten bij een luchtdrukdaling uitzetten, waardoor het al ontstoken weefsel onder druk komt te staan. Dat zou ook verklaren waarom sommige reumapatiënten meer pijn hebben in een vliegtuig waar de luchtdruk veel lager ligt.

Net zoals bij de andere reumatische aandoeningen, is het niet bewezen dat het weer of een bepaald klimaat lupus (SLE of systemische lupus erythematosus) veroorzaakt. Wel weten we dat ultraviolet licht of zonlicht slecht is voor de aandoening en de ziekte in gang kan zetten of opstoten kan uitlokken. Bij systemische lupus kan ultraviolet licht (zonlicht) niet alleen tot een toename van de huidafwijkingen leiden, maar ook tot het optreden of verergeren van systemische klachten zoals koorts en/of ontstekingen. Er kan zelfs nefritis (nierontsteking) ontstaan door blootstelling aan ultraviolet licht (zonlicht).

Lupuspatiënten moeten zich voldoende beschermen tegen de zon wanneer uit de zon blijven niet kan. Zonnecrèmes met voldoende hoge factor en aangepaste kledij (eventueel met UV-filters) kunnen helpen. Een hoed of pet die het gezicht beschermd is altijd een goed idee. Vermijd de momenten in de dag waarop de zon het hoogst staat. Uiteraard zijn zonnebanken helemaal uit den boze.

Of bepaalde weersfenomenen of weersveranderingen een negatieve of positieve invloed hebben op de klachten van reumatische aandoeningen, is dus heel persoonsgebonden. Als er al een invloed is, dan is die alleszins heel beperkt en tijdelijk. Het is dus moeilijk om algemene conclusies te trekken. Hoe dan ook zijn reumatische aandoeningen niet te genezen of valt de behandeling niet te verbeteren door te verhuizen naar een warm land...