Wat is artrose of osteoartritis?

In dit artikel

Wat is artrose?
Hoe ontstaat artrose?
Risicofactoren
Behandeling artrose

dossier

Artrose is één van de bekendste oorzaken van gewrichtspijn en één van de meest voorkomende reumatische aandoeningen. Het is een vorm van reuma waarbij de dikte en kwaliteit van het kraakbeen in de gewrichten achteruit gaat. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, kan je de ziekte op elke leeftijd krijgen.

Wat is artrose?

Een gewricht bestaat uit twee botuiteinden, die ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. De botuiteinden zijn bekleed met kraakbeen dat een soort schokdempend kussentje vormt dat ervoor zorgt dat de botuiteinden soepel ten opzichte van elkaar kunnen bewegen.

De botuiteinden worden bij elkaar gehouden door een gewrichtskapsel en gewrichtsbanden. De binnenzijde van het gewrichtskapsel is bekleed met een slijmvlieslaagje, het synovium. Het synovium maakt gewrichtsvocht, dat het gewricht smeert. De gewrichtsbanden zorgen samen met de spieren voor de stevigheid van een gewricht.

Bij artrose neemt het kraakbeen af in dikte én in kwaliteit: het wordt dunner en zachter, er kunnen spleten in komen, het wordt ruw en het gaat afbrokkelen. Kraakbeen dat beschadigd is, herstelt niet meer. Uiteindelijk kan het kraakbeen zelfs helemaal verdwijnen.

Doordat er minder kraakbeen is, kan het gewricht de schokken van een beweging minder goed opvangen. De botuiteinden bewegen ook minder glad en soepel. Het bot probeert deze grotere belasting op te vangen door wat breder te worden. Aan de rand van het bot kunnen puntige, benige uitsteeksels ontstaan (osteofyten).

Het verlies van kraakbeen, het over elkaar heen schuren van bot en de osteofyten zorgen voor pijn. Het is ook mogelijk dat er kraakbeendeeltjes in de gewrichtsholte terechtkomen. Hierdoor kan het slijmvlieslaagje onder het gewrichtskapsel (synovium) ontstoken raken en vocht uitscheiden. Het gewricht wordt warm, dikker door het vocht en stijf.

Lees ook: Artrose: symptomen en diagnose

Hoe ontstaat artrose?

Ondanks veel onderzoek is niet precies bekend wat de oorzaak van artrose is. Waarschijnlijk gaat het om een samenspel van verschillende factoren, zoals aanleg, erfelijkheid bij sommige aandoeningen, de bouw van een gewricht, de belasting van het gewricht door een lichaamshouding (bv. X-benen) of werkhouding, overgewicht, het verouderingsproces, gewrichtsverwonding …

Meestal kan geen directe oorzaak worden gevonden, men spreekt dan van primaire artrose.

Bij secundaire artrose kan wel een duidelijke oorzaak aangeduid worden. Vaak gaat het om een beschadiging van het gewrichtskraakbeen door een breuk, operatie, een erfelijke afwijking van het gewricht, een infectie of een ontsteking van het gewricht (bijvoorbeeld door reumatoïde artritis), een beschadigde meniscus of zwakte van gewrichtsbanden. Secundaire artrose kan ook ontstaan door abnormale belasting van het gewricht.

Risicofactoren

Leeftijd: Met de leeftijd stijgt de kans op artrose.
Geslacht: Vrouwen hebben statistisch gezien twee maal zoveel kans om artrose te ontwikkelen dan mannen, hoewel het niet duidelijk is waarom. Vooral na de menopauze krijgen veel vrouwen artrose.
Erfelijkheid: In de ene familie komt artrose vaker voor dan in de andere. Erfelijke aanleg speelt een rol bij het ontstaan en verergeren van artrose. Als erfelijke aanleg meespeelt, krijg je het vaak op jongere leeftijd en in meerdere gewrichten. Heupartrose kan een gevolg zijn van erfelijke aanleg waardoor het heupgewricht slecht is gevormd (bv. heupdysplasie). Ook een overdreven soepelheid van de gewrichten, een beenlengteverschil… kunnen resulteren in een vroegtijdige kraakbeenafbraak.
Gewrichtsverwondingen: Verwondingen zoals sportblessures of verwondingen door een ongeval kunnen het risico op artrose verhogen. Een blessure waarbij het kraakbeen beschadigd is (zoals bijvoorbeeld een meniscusletsel in de knie) vergroot de kans op artrose op latere leeftijd.
Overgewicht: Door de constante extra druk op de gewrichten die het gewicht dragen (zoals de knieën en de heupen) hebben zwaarlijvige mensen meer risico op artrose.
Overbelasting of onderbelasting van het gewricht: Langdurige zware belasting van de gewrichten kan een rol spelen bij het ontstaan van artrose. Bij de knie bijvoorbeeld komt artrose vaker voor bij beroepen met zware fysieke belasting, zoals knielen, hurken en zwaar tillen. Handartrose kan ontstaan door langdurig zwaar handwerk. Omgekeerd heeft onderzoek aangetoond dat het niet bewegen van het gewricht tot versnelde afbraak van het gewrichtskraakbeen leidt. We zouden het gewrichtskraakbeen kunnen vergelijken met een spons. Door het regelmatig uitknijpen van de spons wordt het gewricht gevoed met voedingsstoffen en blijft de spons soepel. Op het moment dat dit niet gebeurt droogt de spons uit. Ook bij te zware belasting gaat de spons kapot. De kunst is dus om een evenwicht te vinden tussen overbelasting en onderbelasting.
Andere ziekten van de gewrichten: Jicht, artritis (bijvoorbeeld reumatoïde artritis, spondyloartritis of septische artritis) en de ziekte van Paget verhogen het risico op het ontwikkelen van artrose.

Lees ook: Spondyloartritis: moeilijk te herkennen reumatische aandoening(en)

Behandeling artrose

Artrose is een chronische gewrichtsaandoening die niet te genezen is, maar wel behandeld kan worden om pijn te verlichten, de progressie te vertragen en de beweeglijkheid te behouden.

Zelfzorg speelt hierbij een belangrijke rol: regelmatige, matige lichaamsbeweging zoals wandelen, fietsen of zwemmen houdt de gewrichten soepel en versterkt de omliggende spieren, terwijl een gezond gewicht de druk op de gewrichten vermindert.
Ook het verminderen van gewrichtsbelasting door hulpmiddelen, goede houding en ondersteunend schoeisel, een evenwichtig dieet, voldoende hydratatie, en ontspannende activiteiten zoals yoga of tai chi kunnen bijdragen aan gewrichtsgezondheid en pijnvermindering.
Medisch kunnen pijnstillers zoals paracetamol, ontstekingsremmers of injecties met corticosteroïden of hyaluronzuur de symptomen verlichten, terwijl fysiotherapie en ergotherapie helpen bij spier- en houdingskracht en dagelijkse handelingen vergemakkelijken.
In ernstige gevallen, wanneer pijn en bewegingsbeperkingen groot zijn, kan een chirurgische ingreep zoals gewrichtsvervanging, artrodese of andere correctieoperaties nodig zijn, gevolgd door revalidatie om functie en kracht te herstellen.
Bij onvoldoende resultaat van conventionele therapie kan een pijnkliniek ondersteuning bieden. Het combineren van medische behandeling met leefstijlaanpassingen en fysieke therapie helpt patiënten de impact van artrose zoveel mogelijk te beperken en de kwaliteit van leven te behouden.

Blijf op de hoogte!

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

Nee, bedankt