Van poliepen tot darmkanker: het belang van screening

Dikkedarmkanker (colorectale kanker) is een van de meest voorkomende kankers in België en treft bijna 8.000 mensen per jaar. De ziekte veroorzaakt jaarlijks meer dan 2.600 sterfgevallen. Toch is er ook goed nieuws: het overlevingspercentage vijf jaar na de diagnose steeg de laatste jaren naar 70,8 procent. Onderzoek naar dikkedarmkanker boekt bovendien veel vooruitgang. Dat biedt hoop op betere genezingskansen van dikkedarmkanker in elke fase, zelfs als er uitzaaiingen zijn.

Darmkanker ontwikkelt uit poliepen – een woekering van slijmvlies - in de darm. Er zijn twee soorten poliepen: type A en type B. Type A is gesteeld, groeit traag en als een doorsnee persoon zonder genetische voorbestemdheid een poliep ontwikkelt, is het doorgaans deze soort. Type B is vlak en groeit sneller dan type A. Wie dit type ontwikkelt, zal er ook meerdere krijgen in zijn leven.

“Poliepen zijn klein en onschuldig”, zegt professor Sabine Tejpar, gastro-enteroloog en digestief oncoloog aan de KU Leuven. “Je voelt ze niet. Je weet niet dat je ze hebt. Maar toch moet je ze laten verwijderen want het zijn de voorlopers van darmkanker.” 

Poliepen kunnen jarenlang aanwezig zijn in de darm zonder kwaadaardig te zijn. Maar hoe langer ze er zitten, hoe meer tijd ze krijgen om te groeien en geprikkeld te raken. Een paar cellen in de poliep raken overprikkeld en worden omgevormd tot kwaadaardige cellen. Zo ontstaat kanker. Als je de cellen laat groeien, dan kan de kanker ook doorheen de darmwand gaan groeien.

Aangezien poliepen de voorlopers van darmkanker zijn, is het belangrijk om ze op te sporen. Dat kan op twee manieren. De eerste is via een coloscopie. “Zo kan men de letsels zowel zien als wegnemen”, zegt Tejpar. De tweede manier is via een stoelgangsstaal. “Een staal is afwijkend als er bloed in de stoelgang zit. Dat betekent dat het letsel bloedt.” Op een afwijkend staal volgt een coloscopie om de poliep te kunnen zien en verwijderen.

Over dit hele proces gaat veel tijd. “Alvorens een poliep geprikkeld raakt, zijn we tien jaar verder. Gedurende die tien jaar heb je dus ongetwijfeld wel wat tijd om de poliep te laten verwijderen”, vult de professor aan. “Als je het goedaardig letsel laat verwijderen, heb je nul kans op kanker.”

De belangrijke risicofactoren om poliepen (en dus darmkanker) te ontwikkelen zijn: weinig beweging, zwaarlijvigheid en een ongezond dieet. Deze factoren beïnvloeden namelijk je immuunrespons, waardoor je lichaam de poliepen onvoldoende kan bestrijden. De grootste risicofactor vormen inflammatoire darmziekten. Dat betekent namelijk dat je darm chronisch is ontstoken. Je huisarts zal je dan ook aanraden om geregeld je darmen te laten onderzoeken. 

Verder heeft ouder worden een invloed. “Er komt dan sleet op ons systeem”, zegt de professor. “Ons lichaam werkt niet meer even goed als vroeger. Onze miljoenen darmcellen verouderen ook, net zoals ons immuunsysteem. De afweer tegen poliepen wordt dus minder en minder.” Als laatste risicofactor noemt de professor een voorgeschieden van zelf een poliep te hebben gehad, of iemand in je familie hebben die een poliep heeft (gehad). Maar ook als er andere kankersoorten voorkomen in je familie is dat een indicator. Sommige kankers zoals bijvoorbeeld borst- en maagkanker hebben namelijk dezelfde ontstaansmechanismen als darmkanker.

Voor alle vormen van poliepen/darmkanker geldt dat het heel belangrijk is dat je zoveel mogelijk weet over jezelf. Bij een doorsnee persoon is er een kans van 5 procent dat hij of zij een poliep krijgt. Dat is doorgaans een type-A-poliep. Dit soort poliepen groeit traag. “Aan deze personen adviseert men om tussen de 50 en 75 jaar de stoelgang te laten screenen. Ze kunnen ook een coloscopie laten uitvoeren vanaf 50 jaar en dit elke tien jaar herhalen”, zegt Tejpar. 

Daarnaast is er een grote groep van mensen die een indirecte genetische voorbestemdheid heeft om poliepen te ontwikkelen. Zij hebben meer kans dan de eerste groep om op jongere leeftijd poliepen van beide types te ontwikkelen. Personen met een middelmatige kans om poliepen te ontwikkelen laten volgens professor Tejpar het best een coloscopie uitvoeren vanaf 40 jaar, om de vijf jaar.

Er zijn ten slotte mensen die zo goed als zeker poliepen zullen ontwikkelen: de mensen met aangeboren darmafwijkingen, namelijk de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Zij zullen constant opgevolgd worden door een arts. 

De manier waarop een poliep ontstaat (al dan niet door genetische voorbestemdheid, het type poliep, enzovoort) bepaalt het gedrag, de biologie en de behandeling van de kanker. “Als de tumor in de darmwand zit en er zijn geen uitzaaiingen, dan gaan we opereren”, zegt professor Tejpar. Afhankelijk van het weefsel dat al dan niet is aangeraakt door de tumor, kan er chemo volgen. Als de tumor via de bloedbaan naar longen of lever is uitgezaaid, dan is een chemobehandeling nodig.”

“Onze kennis van poliepen en darmkanker is al heel groot, maar de gepaste behandelingen om in te grijpen op de tumor moeten mee evolueren”, besluit professor Tejpar. “Ik heb daar goede hoop op. Geef ons nog enkele jaren. Mijn ambitie is een lege wachtzaal op de digestieve oncologie, waar ik de kanker behandel. En ik wil een volle wachtzaal daar waar ik de endoscopie doe.”