Mexicaanse griep: hoe voorkomen en behandelen?

dossier Het gaat om een nieuw virus dat samengesteld is uit een combinatie van genen van verschillende afkomst: het komt gedeeltelijk van varkensvirussen, van een vogelvirus en van een menselijk virus. Dit virus werd eind maart 2009 vastgesteld in Mexico.

Beschermt het vaccin tegen de seizoensgriep tegen de Mexicaanse griep A/H1N1 ?

Het gewone griepvaccin beschermt NIET tegen de Mexicaanse griep. Daarvoor bestaat een apart vaccin.

Lees ook: Wat is de griep en hoe verspreidt ze zich?

Bestaat er een vaccin tegen de Mexicaanse griep?

Vanaf 7 november 2009 is er een vaccin tegen de Mexicaanse griep, Pandemrix®, beschikbaar voor de risicogroepen en voor de prioritaire groepen.
Pandemrix is een multidosis vaccin bestaande uit 2 componenten (antigeen-suspensie en adjuvans-emulsie die vóór toediening moeten worden gemengd). Gezien het vaccin verpakt is in tien dosissen die, eens ze gemengd zijn, slechts 24 uren kunnen bewaard worden, zal uw huisarts waarschijnlijk steeds in groepen van tien vaccineren.
Voor zover nu bekend, zullen twee dosissen van het vaccin moeten toegediend, met een tussenperiode van minstens 3 weken tussen beide dosissen.
Mogelijk zal bij kinderen vanaf 9 jaar en volwassenen beslist worden dat één dosis kan volstaan.

Hoe gebeurt de vaccinatie?

Wie moet zich laten vaccineren tegen de Mexicaanse griep?

Enkel de risicogroepen worden gevaccineerd. De vaccinatie is niet verplicht en is volledig kosteloos.

*Alle personen ouder dan zes maanden (dus ook 65-plussers) met een bestaand ziektebeeld die risico lopen op complicaties van de griep:
- mensen met een chronische ademhalingsziekte, zoals astma, chronisch obstructief longlijden (COPD), mucoviscidose, bronchodysplasie;
- mensen met een chronische hartaandoening, met uitzondering van niet-gecompliceerde hypertensie
- mensen met matige tot ernstige nier- of leverinsufficiëntie,
- mensen met een ernstige neurologische stoornis
- mensen met immunosuppressie wegens ziekte of een behandeling
- mensen met een immuunaandoening
- diabetespatiënten
* Zwangere vrouwen (in tweede en derde trimester) en vrouwen ingeschreven in een programma van medisch begeleide voortplanting.

Daarnaast worden ook volgende groepen die in contact komen met risicopersonen:
* De ouders van en personen met gezag en voogdij over kinderen jonger dan 6 maanden. Voor kinderen jonger dan 6 maanden zelf wordt vaccinatie op dit ogenblik niet aanbevolen.
* Het onderwijzend en omkaderend personeel van kinderdagverblijven, kleuterscholen, lager en secundair onderwijs.
* Alle mensen die beroepshalve in aanraking komen met zieken (bv. poetshulp, gezinshulp, praktijkassistent,…), en uiteraard ook artsen, ziekenhuispersoneel en het personeel van de gezondheidsinstellingen, inclusief het personeel van het Rode Kruis en het personeel van de apotheken.

Mogen zwangere vrouwen gevaccineerd worden?

Zwangere vrouwen in het tweede of derde trimester zijn een risicogroep en komen in aanmerking voor vaccinatie.
Het wordt zwangere vrouwen wel afgeraden zich te laten vaccineren in het eerste trimester van hun zwangerschap. Dit geldt zowel voor de vaccinatie tegen de A/H1N1-griep als tegen de seizoensgriep.

Is het nieuwe vaccin veilig?

Het vaccin dat is aangekocht door de Belgische regering is gefabriceerd volgens een procédé dat de firma GSK sinds verschillende jaren voor de seizoensgriep gebruikt. Uit studies bleek dat het procédé veilig was. Ook de hulpstoffen die aan het vaccin zijn toegevoegd om de werking te versterken (adjuvantia) zijn getest op hun veiligheid.
Aangezien het gaat om een nieuw vaccin, zijn de maatregelen die erop gericht zijn de eventuele secundaire effecten te controleren, verscherpt.

Kan ik na vaccinatie nog Mexicaanse griep krijgen?

Na vaccinatie is de kans op het krijgen van de A/H1N1 pandemische griep veel kleiner, maar zoals bij elke griepvaccinatie kan het zijn dat uw lichaam onvoldoende verdediging opbouwt tegen het virus. Het is dus mogelijk dat u toch nog een milde A/H1N1 pandemische griep doormaakt, maar met minder ernstige symptomen en met minder kans op complicaties.
Uiteraard kan u nog altijd de gewone seizoensgriep of een verkoudheid krijgen. Daartegen beschermt dit vaccin niet.

Ik behoor niet tot een van de doelgroepen, kan ik mij toch laten vaccineren?

Het vaccin tegen de Mexicaanse griep is voorbehouden voor risicogroepen en voor mensen die beroepshalve in aanraking komen met zieken of met risicopersonen.
Andere mensen kunnen zich (voorlopig) niet laten vaccineren.

Mag het vaccin tegen de Mexicaanse griep samen met het vaccin tegen de gewone seizoensgriep toegediend worden?

Wie mag niet gevaccineerd worden?

Mensen die bij een eerdere vaccinatie allergisch reageerden op een van de bestanddelen of residuen van het vaccin: ei en kippeneiwitten, ovalbumine, formaldehyde, gentamicinesulfaat en natriumdeoxycholaat.

Zijn er bijwerkingen mogelijk?

Bijwerkingen komen zelden voor, en zijn meestal niet ernstig.
Zoals bij elke vaccinatie is het mogelijk dat de plaats waar de prik gegeven werd een aantal dagen wat gezwollen en roder is. Het kan jeuken of wat pijnlijk zijn. U hoeft zich hier geen zorgen over te maken, dit verdwijnt spontaan na een aantal dagen.
Soms kunnen wat moeheid, lichte temperatuursverhoging, hoofdpijn, gewrichtspijn of spierpijn optreden. U kan wat zweten of rillerig zijn, zoals bij een beginnende griep. Ook dit verdwijnt meestal vanzelf.
Een pijnlijke zwelling in de oksel, hals of lies aan de kant waar u gevaccineerd werd, kan optreden. Hoewel dit meestal zonder behandeling geneest, is het aan te raden om hierover uwhuisarts te raadplegen.
Een allergische huidreactie die verder gaat dan de gevaccineerde bovenarm kan zich in uitzonderlijke gevallen voordoen. Contacteer in dat geval uw huisarts.
Andere nevenwerkingen die heel zeldzaam zijn: slapeloosheid, tintelingen, duizeligheid, misselijkheid, braken, diarree, huiduitslag of jeuk.
Zeer uitzonderlijk kan iemand bloedingen of grote blauwe plekken krijgen of ontstaan problemen in de bloedvaten, de hersenen of de zenuwen. In een dergelijk geval dient u dringend de huisarts te raadplegen.

Voor welke personen worden virusremmers aangeraden?

Bij risicopersonen (dit zijn personen bij wie een griep ernstige verwikkelingen kan veroorzaken) kan de arts virusremmers voorschrijven. Zij krijgen de antivirale middelen gratis.

Het betreft o.m. volgende groepen:
• patiënten met een chronische ademhalingsziekte;
• patiënten met een chronische hartaandoening
• patiënten met matige tot ernstige nier- of leverinsufficiëntie
• Patiënten met chronische neuromusculaire aandoeningen;
• Patiënten met een ernstige neurologische aandoening (bv: hersenverlamming)
• patiënten met immunodepressie wegens ziekte of een behandeling
• diabetespatiënten
• Patiënten die drager zijn van een erfelijke metabolische aandoening;
• Zwangere vrouwen in het tweede en derde trimester;* personen die ouder zijn dan 65 jaar
• patiënten die gehospitaliseerd zijn met een ernstig klinisch beeld, onder voorbehoud van de termijn van 48 uur

Zijn virusremmers vrij verkrijgbaar?

Nee, virusremmers zijn uitsluitend verkrijgbaar op doktersrecept. Het blijkt dat via internet mogelijkheden worden geboden virusremmers te bestellen. Dit wordt afgeraden. De samenstelling van het internetproduct is onbekend en waarschijnlijk niet getest. Daarnaast is het voor de behandeling belangrijk dat de voorschrijvende arts de patiënt en zijn medische geschiedenis kent.
Virusremmers worden niet terugbetaald door het ziekenfonds.

Mag ik virusremmers of koortswerende middelen slikken als ik zwanger ben? Wat is het effect ervan op mijn ongeboren kind?

Raadpleeg altijd eerst uw arts alvorens medicatie te beginnen nemen. Hij zal de voor- en nadelen van medicatie zorgvuldig afwegen.
Enkel medicatie op basis van Paracetamol is geschikt tegen koorts als u zwanger bent.
De antivirale middelen Tamiflu en Relenza mogen voorgeschreven worden aan risicogroepen zoals zwangere vrouwen, zelfs na 48 uur. Relenza werd het meest geschikte antivirale middel bevonden voor zwangere vrouwen omdat het geïnhaleerd wordt. Op die manier komt het niet in het bloed terecht, en bereikt het de foetus niet. Er bestaat weinig informatie over het effect van deze antivirale middelen op zwangere vrouwen en baby’s (of ongeboren kinderen), maar er zijn geen ernstige bijwerkingen vastgesteld.

Kan een virusremmer gebruikt worden bij kinderen jonger dan 1 jaar?

Oseltamivir (productnaam:Tamiflu) is niet geregistreerd voor de behandeling en preventie van gewone griep bij kinderen jonger dan één jaar. In geval van een pandemie kan Tamiflu gebruikt worden bij kinderen onder de één jaar als de arts dit nodig acht.
Relenza mag alleen gebruikt worden vanaf de leeftijd van 5 jaar.

Bestaan er geneesmiddelen tegen de Mexicaanse griep?

Er bestaan geen geneesmiddelen tegen Mexicaanse griep. Alleen de verschijnselen kunnen bestreden worden.

Antivirale middelen zorgen ervoor dat de patiënt minder virus uithoest dat weer andere mensen zou kunnen besmetten. Daarnaast verkort het middel de ziekteduur van griep en vermindert het de kans op complicaties.
Er bestaan twee producten: oseltamivir (productnaam:Tamiflu) en zanamivir (productnaam: Relenza).
Deze geneesmiddelen moeten zo snel mogelijk worden ingenomen en zeker binnen 48 uur na de eerste ziekteverschijnselen.
Deze middelen worden alleen aangeraden voor risicopersonen.

Waarom helpen antibiotica niet tegen de griep?

Griep (en de meeste andere infecties van de bovenste luchtwegen, zoals een verkoudheid) wordt veroorzaakt door virussen. Antibiotica werken alleen tegen bacteriën en hebben geen enkele zin tegen een ziekte die door een virus wordt veroorzaakt. Deze genezen normaal na enkele dagen vanzelf. Vele mensen schrijven hun genezing ten onrechte toe aan het gebruik van antibiotica, terwijl het om een natuurlijk genezingsproces gaat. Antibiotica verminderen de klachten (koorts, pijn...) niet en versnellen het genezingsproces niet.
In sommige gevallen zal uw arts toch antibiotica voorschrijven, wanneer hij vermoedt dat er misschien sprake is van een bacteriële infectie (bv. een longontsteking) of van een bijbesmetting door bacteriën. U moet dan de voorgeschreven dosis helemaal nemen, zonder de behandeling te onderbreken, ook als u intussen genezen bent.

Lees ook: Antibiotica - beter en minder vaak gebruiken

Wat kan ik doen om mijzelf te beschermen tegen de Mexicaanse griep?

De enige bewezen efficiënte methode van preventie is vaccinatie. Het vaccin is (voorlopig) echter gereserveerd voor risicopersonen.
Antivirale medicijnen, zoals Relenza (zanamivir) en Tamiflu (oseltamivir), kunnen helpen om de Mexicaanse griep te voorkomen. Ze worden echter vooral toegepast bij mensen die al ziek zijn. Het heeft géén zin om virusremmers in te nemen als u zelf niet ziek bent, ook niet als u contact heeft (gehad) met een grieppatiënt.

Wat kan u dan wel doen?
• Vermijd zo veel mogelijk contact met zieke mensen.
• Vermijd zo veel mogelijk (afgesloten) plaatsen waar veel mensen samenkomen (zoals trein, tram, bioscoop...). Verlucht geregeld de ruimte waar meerdere personen samen zijn.
• Houd uw hand of zakdoek voor uw mond als u niest of hoest. Was daarna uw handen met water en zeep (of wrijf ze in met handalcohol).
• Was regelmatig uw handen met water en zeep: wrijf goed terwijl je tot 30 telt. Spoel daarna goed af en droog ze af. Reinigende doekjes met alcohol zijn ook doeltreffend;
• Raak zo min mogelijk uw mond, neus of ogen aan;
• Gebruik altijd papieren zakdoeken of tissues bij hoesten, niezen of snuiten en gebruik ze éénmalig. Gooi ze daarna in de vuilnisbak (liefst afgesloten) en was dan de handen;
• Maak regelmatig schoon. Maak harde oppervlakken en voorwerpen (zoals het aanrecht, keukengerei, kranen, deurklinken, trapleuningen en telefoons) regelmatig schoon. Doe dit met een normaal schoonmaakmiddel.
• Zorg voor een goede fysieke conditie en vermijd fysieke stress (door bv. onvoldoende slaap, sterke afkoeling). Rook liever niet.
• Ventileer woon- en slaapruimten
• Er is nooit afdoende aangetoond dat Echinacea of andere plantaardige supplementen, of hoge dosissen vitamine C griep (of verkoudheden) kunnen voorkomen.

Kan de Mexicaanse griep behandeld worden?

Griep is een ziekte waarvoor over het algemeen geen behandeling nodig is. Dat geldt ook voor de Mexicaanse griep.
U kan alleen proberen om de klachten zoveel mogelijk te verminderen.
- Rusten: Blijf thuis en rust, zeker als u koorts hebt. Ga zeker niet sporten met koorts.
- Bij koorts moet u veel drinken omdat men door de koorts en het zweten dat daarmee gepaard gaat, veel vocht verliest.
- U kan eventueel een pijnstiller of een koortswerend middel nemen, zoals Paracetamol of aspirine. Geef liever geen aspirine aan kinderen, wel paracetamol.
- Een verstopte neus kan behandeld worden met een fysiologische zoutoplossing of met neussprays- en druppels die de neusslijmvliezen ontzwellen. Neem ze niet langer dan enkele dagen om gewenning te voorkomen en gebruik ze niet bij kleine kinderen.
- Rook niet en vermijd passief roken.

Omdat griep veroorzaakt wordt door een virus, zijn antibiotica zinloos. Tenzij er een bijkomende infectie op de luchtwegen of de longen optreedt die veroorzaakt wordt door bacteriën. In dat geval zal uw arts waarschijnlijk wél antibiotica voorschrijven.

Net als bij normale griep herstellen de meeste mensen binnen een week vanzelf van deze griep. Bel wel uw huisarts als de klachten erger worden.
Bent u zwanger, gaat het om een kind van jonger dan 2 jaar, of krijgt u jaarlijks een oproep voor de griepprik? Bel dan met uw huisarts als u koorts en luchtwegklachten ontwikkelt.