Gerelateerde artikels
Welke bakvormen zijn veilig voor je gezondheid?
In dit artikel
Welke bakvormen zijn veilig voor je gezondheid?
dossier
Wil je een zelfgemaakte cake op tafel zetten of je gasten verwennen met een homemade taart? Dan heb je sowieso een goede bakvorm nodig.
Geen gebrek daaraan, keuze zat! Zowel voor de vormen als de kleuren, maar ook voor het materiaal. Siliconen, geglazuurd aardewerk, geëmailleerd metaal of een bakblik met een antiaanbaklaag… ze hebben allemaal hun voor- en nadelen, maar zijn ze ook allemaal veilig voor de gezondheid?
We lijsten de pro’s en de contra’s van de meest gebruikte materialen even op.
Geen gebrek daaraan, keuze zat! Zowel voor de vormen als de kleuren, maar ook voor het materiaal. Siliconen, geglazuurd aardewerk, geëmailleerd metaal of een bakblik met een antiaanbaklaag… ze hebben allemaal hun voor- en nadelen, maar zijn ze ook allemaal veilig voor de gezondheid?
We lijsten de pro’s en de contra’s van de meest gebruikte materialen even op.
Laat een siliconenvorm toxische sporen na in je gebak?
Bakvormen in silicone zijn tegenwoordig erg in trek, want ze zijn licht en gemakkelijk in gebruik. Invetten hoeft niet, het materiaal is vaatwasmachine-bestendig en het ‘ontvormen’ van je gebak is een fluitje van een cent. Bovendien is silicone stootvast en vrij ongevoelig voor krassen.
De nadelen zijn echter dat de flexibele vorm van een siliconen bakblik uitzakt als de vulling te zwaar is en dat het materiaal niet helemaal onbesproken is. Bij verhitting vanaf 150 °C (en zeker vanaf 200 °C) zouden er zich siloxanen vormen die, weliswaar in een geringe hoeveelheid, in je gebak kunnen doorsijpelen. Hetzelfde geldt voor de kleurstoffen en bepaalde katalysatoren. Het goede nieuws is dan weer dat er bij de productie van kwaliteitsvolle siliconen bakblikken een katalysator wordt gebruikt die deze chemische reactie (vorming van siloxanen) countert, namelijk platinum. Als je een dergelijk exemplaar koopt, zit je dus helemaal safe.
Besluit
- Werk je graag met siliconenvormen? Koop dan een platinum exemplaar van een goede kwaliteit (en prijs) in een degelijke zaak of winkelketen. Vermijd merken die buiten Europa geproduceerd zijn of die niet geschikt zijn voor (de verhitting van) levensmiddelen. En wees op je hoede met online aankopen.
- Voor de eerste ingebruikname wordt aanbevolen om de vorm, gevuld met water en een scheut olie, een uur te laten inbakken op 200 °C. Maak hem daarna schoon en droog hem goed af.
- Gebruik de siliconenvorm nooit voor een bereiding die een oventemperatuur van meer dan 200 °C nodig heeft.
- Onderhoud de vorm met een zachte spons die geen krassen achterlaat.
Is alle aardewerk geschikt om in te bakken?
Een bakvorm in aardewerk of steen garandeert een gelijkmatige warmteverdeling en kan een grote ‘range’ van temperaturen aan, zowel in plus als in min. Hij is geschikt voor een verblijf in de diepvries, maar voelt zich eveneens in zijn nopjes bij een oventemperatuur van 250 °C. Zijn geglazuurde binnenkant garandeert een gemakkelijk onderhoud en maakt hem tevens vlekken-, geur- en krasbestendig.
Het nadeel is dat aardewerk veel zwaarder is dan silicone en vooral zeer breekbaar … Voorzichtigheid is geboden als je je cakebeslag of taart hierin wilt bakken.
Decoratieve potten in aardewerk zijn meestal niet geschikt voor culinaire toepassingen omdat ze cadmium (in de verf) bevatten of andere niet eetbare/schadelijke stoffen die in de klei zijn verwerkt.
Besluit
- Enkel aardewerk met een geglazuurde binnenkant dat geschikt is voor keukengebruik, is een veilige optie.
Door zijn dikte is dit materiaal ideaal voor gebak dat een hoge temperatuur nodig heeft en een lange baktijd. - Het is hygiënisch en slijtvast, maar niet de beste keuze voor zeer onhandige personen omdat het fragiel is.
Hoe zit het met metalen vormen?
Metalen zoals aluminium, staal of gietijzer die volledig (bodem en randen) geglazuurd of geëmailleerd zijn, zijn eveneens een goede en gezonde optie. Metalen die niet met een dergelijke bekleding gecoat zijn, staan meestal ter discussie, maar een gietijzeren pot is bijvoorbeeld wel geschikt.
Zo’n email-laag is een goede warmtegeleider en vormt een stevige barrière voor de eventuele schadelijke stoffen die vanuit het metaal in het voedsel zouden kunnen dringen.
Het gladde email is niet poreus en zorgt ervoor dat het gebak gemakkelijk loskomt uit de vorm. Andere voordelen zijn dat dergelijke vormen een lange levensduur hebben, krasbestendig zijn en zeer hoge temperaturen verdragen. Het zijn goede warmtegeleiders en de meeste kunnen ook in de vaatwasmachine worden schoongemaakt.
Ook hier zijn er nadelen: ze zijn zwaar, ze zijn vrij duur, en het email is niet stootvrij. Het kan afspringen bij een hard contact.
Besluit
Een geëmailleerde of geglazuurde metalen vorm is goede keuze voor alle toepassingen maar vrij zwaar en iets duurder. Beschouw de aanschaf van zo’n exemplaar als een kleine investering, want je zal er jarenlang plezier aan beleven als je er voorzichtig mee omspringt.
Is een antiaanbaklaag kankerverwekkend?
Een bakvorm met een antiaanbaklaag, daarmee kan iedereen overweg. Gemakkelijk in onderhoud, licht in de hand, een gelijkmatige warmteverspreiding en uiteraard geen kleverige toestanden na gebruik.
Er zijn twee soorten antiaanbaklaag: de keramische en de teflon of PTFE. De eerste is vrij krasbestendig en geschikt voor hoge temperaturen. De laatste is zeer gevoelig voor krassen en wordt beschadigd vanaf een temperatuur van 260 °C, wat bij een gewone oven voor huishoudelijk gebruik gelukkig niet aan de orde is. Bovendien heeft teflon een slechte reputatie omdat het materiaal tot enkele jaren geleden PFOA bevatte, een stof die in verband wordt gebracht met verschillende vormen van kanker. Sinds 2015 is teflon verplicht PFOA-vrij en dus ook veilig, want andere schadelijke stoffen werden er niet in aangetroffen.
Er zijn twee soorten antiaanbaklaag: de keramische en de teflon of PTFE. De eerste is vrij krasbestendig en geschikt voor hoge temperaturen. De laatste is zeer gevoelig voor krassen en wordt beschadigd vanaf een temperatuur van 260 °C, wat bij een gewone oven voor huishoudelijk gebruik gelukkig niet aan de orde is. Bovendien heeft teflon een slechte reputatie omdat het materiaal tot enkele jaren geleden PFOA bevatte, een stof die in verband wordt gebracht met verschillende vormen van kanker. Sinds 2015 is teflon verplicht PFOA-vrij en dus ook veilig, want andere schadelijke stoffen werden er niet in aangetroffen.
Het nadeel is dan weer dat de levensduur van zo'n antiaanbaklaag (zeker van als ze van teflon is gemaakt) beperkt is, omdat ze wordt beschadigd wordt door scherpe of harde voorwerpen (messen of vorken) en slijtage. Bovendien zijn niet alle merken vaatwasmachine-bestendig.
Besluit
- Een bakblik met een antiaanbaklaag doorstaat de test op voorwaarde dat het helemaal krasvrij is. De teflonlaag is gevoelig voor beschadiging en zodra ze niet meer helemaal gaaf is, gebruik je de vorm (en dat geldt uiteraard ook voor teflonpannen) beter niet meer. Regelmatig vernieuwen is sowieso de boodschap.
- Erfstukken die geproduceerd zijn voor 2015 kan je maar beter weggooien want die kunnen de stof PFOA (perfluoroctaanzuur of decapentafluoroctaanzuur) bevatten. Dat is een stof die zich ophoopt in het lichaam, een effect heeft op de voortplanting en mogelijk kankerverwekkend is.
Samengevat
Bakvormen die zijn gemaakt van 100% platinum siliconen, gietijzer, pyrexglas, email, staal gecombineerd met carbon of titanium, RVS (inox), of geglazuurd aardewerk van een hoogstaande kwaliteit en geschikt voor voedsel zijn veilige en gezonde keuzes.Ongeglazuurde bakvormen die zware metalen bevatten (zoals bijvoorbeeld nikkel) staan ter discussie en ook aluminium - zeker in combinatie met zout of met zure producten zoals rabarber of tomaat - wordt afgeraden. Veiligheidshalve vermijden we die dan ook in dit overzicht.
Tips voor een lange levensduur van je bakvorm
- Maak de vorm altijd schoon met een zachte spons (geen schuurspons) en wat detergent. Spoel hem daarna af en wrijf hem goed droog.
- Snijd niet in de bakvorm.
- Vet de bakvorm altijd goed in, alleen een vorm in siliconen heeft geen vetlaagje nodig.
Tips voor een geslaagd bakresultaat
- Voor gebak dat een krokante of een dikke en donkere korst vraagt (bijvoorbeeld brood of een crumble), gebruik je best een donkere bakvorm. Die absorbeert de warmte beter.
- Voor gebak dat veel suiker of eieren bevat (bijvoorbeeld een flan) gebruik je best een lichtgekleurde, een witte of een glanzende bakvorm die de warmte weerkaatst. Als je een donkere gebruikt, wordt het gebak te droog en de korst te donker.
- Zet een met boter/margarine ingevette bakvorm even in de koelkast voor je het beslag erin doet. Zodra het vet gestold is, wordt het duidelijk of je niet hier of daar een hoekje vergeten bent. Doordat het vet hard wordt, zal het deeg er zich ook niet mee vermengen en zal het gebak niet aan de wand kleven wanneer het uit de oven komt.
- Haal het gebak niet onmiddellijk uit de vorm. Laat het nog een 5-tal minuten rusten zodat het zich kan stabiliseren. Ondertussen koelt het wat af en krimpt het ietwat, waardoor er rondom plaats is voor een luchtlaagje tussen vorm en gebak. Nu kan je het zonder moeite uit de vorm halen.
- Laat het gebak daarna verder afkoelen op een rooster.
Bronnen
Testaankoop
Consumentenbond.nl
https://www.rivm.nl/pfoa
Greenroots.nl
Moniquevandervloed.nl
Voedingscentrum.nl
Bakkerij Frank, De Panne
auteur:
Hilde Deweer,
lifestylejournalist
