Waarom pesten mensen en hoe pesten aanpakken?

Maar liefst één op de zes jongeren wordt gepest. Pesten is dan ook een complex probleem met diepe evolutionaire wortels. Pesten kan zich uiten als kleine opmerkingen, het wegnemen van iemands bezittingen, iemand uitsluiten tot zelfs fysiek geweld. Het kan dan ingrijpende gevolgen hebben voor iemands zelfbeeld. Wat kan je doen als jij of je kind gepest wordt?

Pesters stellen dit soort gedrag om hun macht te vergroten. Ze willen hun positie binnen een groep versterken. "Zeker de 'strategische pestkoppen' willen macht ervaren", zegt pestexpert Gie Deboutte. "Ze willen meer status, meer populariteit en andere sociale voordelen. Ze merken ook dat pesten effectief is. Je kan écht je macht verhogen door anderen te pesten. Net daarom houden veel pesters hun gedrag zo lang vol. Waarom zou je ermee stoppen, als je merkt dat het werkt?"

Maar macht kan je ook op andere, positievere manieren verwerven dan door te pesten. Waarom dan nemen sommigen hun toevlucht tot pesten? Het antwoord is gedeeltelijk terug te voeren tot onze genen. Want pesten blijkt voor 70 procent erfelijk bepaald. Niet zo verwonderlijk, als je bedenkt dat ook onze persoonlijkheid grotendeels genetisch bepaald is. Zo stellen sommige mensen vaker antisociaal gedrag en zijn ze agressiever, kenmerken die typisch zijn voor een pester.

Of je al dan niet uitgroeit tot een pestkop, hangt ook af van omgevingsfactoren. Als je omgeving dat gedrag toelaat, is de kans veel groter dat pestgedrag zich ontwikkelt. Ook de omstandigheden waarin je opgroeit, zijn bepalend: kinderen die pesten, blijken zelf ooit gepest te zijn. Ze hebben ook vaker een traumatische ervaring gehad. Vaak komen ze uit grote gezinnen of gezinnen waar al eens geweld opduikt. Eén op de drie pesters vindt dat zijn ouders te weinig tijd met hem doorbrengen.

Er zijn een aantal dingen die je kan doen, als je het slachtoffer bent van pestgedrag of als je dit opmerkt bij je kind.

Als je merkt dat je kind gepest wordt, probeer er dan een open gesprek over te hebben. Stel vragen en luister naar het verhaal van je kind. Vraag ook expliciet waar je kind behoefte aan heeft. Soms zijn kinderen namelijk bang dat ingrijpen, de situatie alleen maar erger zal maken. 

Moedig je kind aan om in gesprek te gaan met iemand uit de omgeving waar het pesten plaatsvindt. Dat kan een leerkracht zijn of een vertrouwenspersoon. Je kind kan ook steun zoeken bij vrienden of medeleerlingen.

Wie zich sterk genoeg voelt, kan de pester zelf aanspreken. Formuleer duidelijk welk gedrag voor jou niet oké is en wat het met je doet. Als je het niet ziet zitten om het gesprek alleen aan te gaan, kan je een vertrouwenspersoon vragen om samen in gesprek te gaan met diegene die het gedrag stelt.

Niet enkel kinderen worden soms slachtoffer van pesten. Ook bij volwassenen komt het voor. Pesten op de werkvloer komt vaker voor dan je zou denken en kan leiden tot verzuim en burn-outklachten.

Word je gepest door je collega’s, probeer dan met de pester(s) in gesprek te gaan. Lukt dit niet, dan kan je ook gaan praten met een vertrouwenspersoon en met je werkgever. Je werkgever moet je namelijk een veilige werkomgeving bieden, vrij van pesten. 

Als je buiten het werk gepest wordt, praat je er ook het best over met iemand die je vertrouwt. Je kan verder altijd juridische stappen zetten, al is het beter om eerst in dialoog te gaan met de pester en de situatie samen op te lossen. 

Voor zowel kinderen als volwassenen geldt dat het pestgedrag negeren, soms kan helpen. Door bewust niet te reageren, kan je ook een boodschap geven en heeft het gedrag niet meer het gewenste effect. Doe dit echter niet bij fysiek geweld of ongewilde aanrakingen.