Hemofilie, een genetische bloedstollingsziekte, veroorzaakt bij patiënten frequente en oncontroleerbare bloedingen waardoor opvolging en behandelingen noodzakelijk zijn. De impact op de levenskwaliteit is groot.

Gentherapie, een hoopvolle medische behandeling die genetische defecten aanpakt, wordt geprezen als een langverwachte life changer.

Gentherapie is ontwikkeld voor mensen met een genetische ziekte, een aandoening die wordt veroorzaakt door afwijkingen in de genen of chromosomen. Met andere woorden, een fout in het DNA  die maakt dat informatie die nodig is om een bepaald eiwit te produceren, de juiste cellen niet bereikt. Gentherapie neemt die taak over en levert de ontbrekende informatie aan het juiste adres, zodat de cel het eiwit wél kan maken.

Hemofilie is een geschikte aandoening voor gentherapie, omdat het een monogenetische aandoening is. De afwijking in het DNA bevindt zich dus ‘slechts’ in één gen. Patiënten met hemofilie hebben een tekort aan een specifiek stollingseiwit, waardoor hun bloed niet goed stolt en ze langer bloeden. In het geval van hemofilie A is factor 8 het eiwit waar een tekort van is of dat ontbreekt (85% van de patiënten). In het geval van hemofilie B gaat het om factor 9. Het doel van gentherapie bij hemofilie is dus om levercellen de informatie te bezorgen om het factor 8 of factor 9 te maken, zodat het bloed wel stolt wanneer er een bloeding is.

“Bij gentherapie plaatsen we de ontbrekende informatie in een microscopisch kleine capsule. In een onschadelijk gemaakt virus in feite, waarvan we het binnenste hebben verwijderd en enkel het omhulsel gebruiken,” legt hematoloog Prof. Dr. Catherine Lambert (Universitaire Ziekenhuizen Saint-Luc, Brussel) uit. Met haar team heeft ze meegewerkt aan een baanbrekend, internationaal klinisch onderzoek om de werkzaamheid van gentherapie bij de behandeling van hemofilie te evalueren. “Bij hemofiliepatiënten gebruiken we voornamelijk aan adenovirus geassocieerde virussen voor de overdracht van genetische informatie, omdat die van nature uit naar de levercellen reizen na een intraveneuze injectie. Daar leveren ze de ontbrekende informatie af, waarna de lever in de daaropvolgende dagen of weken kan beginnen met de productie van het eiwit, de stollingsfactor.”

De huidige behandelingen voor hemofilie B vereisen herhaalde injecties met het ontbrekende factor 9-eiwit. Dat maakt dat patiënten niet alleen mentaal maar ook logistiek gezien worden beperkt in hun bewegingsvrijheid. Gentherapie daarentegen kan patiënten in staat stellen een normaal leven te leiden, zonder aan injecties te hoeven denken. Dankzij een eenmalige behandeling met gentherapie kunnen hemofiliepatiënten beschermd zijn tegen bloedingen, waardoor ze dus gemakkelijker kunnen reizen en kunnen deelnemen aan sportactiviteiten zonder voortdurend in het achterhoofd bezig te zijn met de ziekte. Gentherapie schenkt hen met andere woorden de vrijheid om zich te kunnen ontplooien in de maatschappij, zonder beperkingen. 

Gentherapie biedt  volgens de laatste gegevens een blijvende resultaten na 2 of 3 jaar, met gemiddelde factor 9-niveaus van meer dan 30% bij de meerderheid van de patiënten die deelnemen aan de studies. Verdere opvolging voor langere termijn gegevens wordt nog steeds uitgevoerd.  “In dit geval spreken we van milde hemofilie en is behandeling incidenteel bijvoorbeeld bij een operatie,” aldus Prof. Dr. Lambert. “Een deel van de patiënten in de klinische studies heeft zelfs een normale factor 9-spiegel en hoeft helemaal niet meer behandeld te worden. De enige vraag die rest is hoelang het effect aanhoudt. Dat weten we vandaag nog niet. Gentherapie staat nog in z’n kinderschoenen wat klinische resultaten betreft. Langetermijngegevens zijn dus nog niet beschikbaar.”

Een behandeling met gentherapie voor hemofilie B is sinds februari 2022 in België geregistreerd, maar de procedure om terugbetaling voor dit geneesmiddel te krijgen, loopt nog. De patiënt moet ook aan een aantal voorwaarden voldoen voor de behandeling kan plaatsvinden. Een lever in goede gezondheid is bijvoorbeeld cruciaal, anders heb je geen baat bij gentherapie. “En als je antilichamen hebt tegen het AAV-virus, waarvan de capsules worden gebruikt, dan zullen die antilichamen het virus aanvallen waardoor de genetische informatie z’n bestemming niet bereikt,” vult Prof. Dr. Lambert aan. “Een groot deel van de mensen is ooit al eens blootgesteld aan het AAV-virus. Bij hen zou de behandeling mogelijk niet werken zoals gewenst.”

Voor wie wel in aanmerking komt, is de prognose rooskleurig. De grote meerderheid van de patiënten die deelnamen aan het klinische onderzoek naar het effect van gentherapie op hemofilie B heeft geen injecties meer nodig. Prof. Dr. Lambert concludeert: “Één van mijn patiënten sprak zelfs van een wedergeboorte. Een nieuw leven.” 

Een remedie is gentherapie helaas niet, want hemofilie blijft een genetische, erfelijke aandoening. Maar kan het een life changer zijn? Absoluut.