Maag-darmbloeding: symptomen, oorzaak en behandeling

dossier

Een maag-darmbloeding of gastro-intestinale bloeding (GI bloeding) is een bloeding in het spijsverteringskanaal. Het bloed kan zichtbaar zijn in de ontlasting of in braaksel, maar het kan ook onzichtbaar zijn (occulte bloeding).
Een dergelijke bloeding kan op elke plaats in het spijsverteringskanaal ontstaan.

Lees ook: Bloed in de stoelgang: mogelijke oorzaken

Meestal maakt men een onderscheid tussen bloedingen in het bovenste en bloedingen in het onderste deel van het maag-darmkanaal. 

1. Het bovenste deel van het maag-darmkanaal bestaat uit de slokdarm (oesophagus), de maag en de twaalfvingerige darm (duodenum) die net onder de maag ligt.
2. Het onderste deel omvat dunne darm, dikke darm, rectum en anus. Een maag-darmbloeding stopt meestal van zelf. Als de bloeding niet spontaan stopt of bij een plotseling aanzienlijk bloedverlies, is meestal een dringende ziekenhuisopname nodig, omdat dit een levensbedreigende situatie is. 
   

Lees ook: Wat zegt de kleur van je stoelgang over je gezondheid?

Oorzaak van maag-darmbloeding

Relatief veel voorkomende oorzaken van een bloeding in het bovenste deel van het maag-darmkanaal zijn onder meer:

• Een ontsteking van het maagslijmvlies (gastritis) waardoor het slijmvlies aangetast wordt en de maagwand niet meer beschermd is tegen de zure maaginhoud. Dit is de oorzaak van 20 tot 30 % van bovenste maag-darmbloedingen.
• Een ontsteking van de slokdarm (oesophagitis): ongeveer 5 à 10 % van de bovenste maag-darmbloedingen worden hierdoor veroorzaakt.
• Een zweer (ulcus) in de wand van de slokdarm, de maag of de twaalfvingerige darm. Ongeveer 30 tot 50% van bovenste bloedingen worden veroorzaakt door een zweer van de maag, slokdarm of twaalfvingerige darm.
• Afwijkingen in de bloedvaten, zoals spataders in de slokdarm (oesofagusvarices), kunnen zwakke plekken veroorzaken die gemakkelijk bloeden. Dit komt frequent voor bij mensen met een verhoogde bloeddruk in de poortader (portale hypertensie), bijvoorbeeld bij levercirrose. Ongeveer 15 à 20 % van de bovenste maag-darmbloedingen worden veroorzaakt door spataders.
• Scheurtjes in de slokdarm door overmatig braken (het syndroom van Mallory-Weiss). Dit zou de oorzaak zijn van zowat 5 à 10 % van de bovenste maag-darmbloedingen.
• Een kankergezwel (tumor) in het bovenste deel van het maag-darmkanaal.
• Afwijkende bloedvaten (angiodysplasie of vasculaire ectasiën) of abnormale verbindingen tussen de slagaders en de aders (arterioveneuze misvorming). Deze abnormale bloedvaten zijn zwak en kunnen gemakkelijk scheuren en met tussenpozen gaan bloeden (soms hevig), vooral bij ouderen. Een bijzondere vorm van vaatafwijking, die vooral bij oudere vrouwen voorkomt, is een zogenaamde watermeloenmaag (gastrische antrale vasculaire ectasie). Hierbij lopen langs de maagwand verwijde bloedvaten waardoor de maag lijkt op een gestreepte meloen.
• Dieulafoy’s laesie: een abnormaal grote slagader, die de darmwand penetreert. Soms wordt hierdoor het slijmvlies uitgehold en veroorzaakt het enorme bloedingen. Het komt voornamelijk voor in de maag.
• Een aortaduodenale fistel is een zeldzame maar levensbedreigende oorzaak van een maag-darmbloeding. Een aortoduodenale fistel is een directe verbinding tussen de buikaorta en de twaalfvingervormige darm. Meestal ontstaat dit na een eerdere buikoperatie.
• Bepaalde geneesmiddelen, zoals acetylsalicylzuur (aspirine) en veel andere niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's), kunnen het maag-darmkanaal irriteren en bloedingen veroorzaken.
• Door bloedverdunners (anticoagulantia) kan het bloed zo moeilijk stollen dat een klein wondje in de maagwand kan blijven bloeden. De kans op een maag-darmbloeding met de nieuwe generatie anticoagulantia (de zogenaamde NOAC's) ligt mogelijk hoger dan bij de oudere vitamine K-antagonisten.

Lees ook: Slijm bij de ontlasting kan wijzen op gezondheidsprobleem

• Afwijkende bloedvaten (angiodysplasie of vasculaire ectasiën). Deze abnormale bloedvaten zijn zwak en kunnen gemakkelijk scheuren en met tussenpozen gaan bloeden (soms hevig), vooral bij ouderen. Dit is bij ouderen een van de belangrijkste oorzaken van lage maag-darmbloeding.
• Aambeien of hemorrhoïden: verwijde aders onder aan de endeldarm.
• Aanwassen of uitstulpsels (poliepen en divertikels) in de dikke darm.
• Kanker van de dikke of dunne darm.
• Chronische darmontstekingen zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
• Kloofjes in de anus (anale fissuren).
• Ontsteking van de endeldarm (proctitis)
  
  

Lees ook: Diverticulose en diverticulitis: Zijn divertikels van de darm gevaarlijk?

Risicofactoren voor een maag-darmbloeding

Sommige omstandigheden verhogen de kans op en/of de ernst van een maag-darmbloeding.

• Leeftijd: maag-darmbloedingen komen meer voor op oudere leeftijd (+ 60). Ze kunnen ook ernstiger verlopen: bij zowat 35 % van 80-plussers is een hoge maag-darmbloeding dodelijk.
• Geslacht: maagbloedingen komen bijna twee keer zo vaak voor bij mannen dan bij vrouwen.
• Overmatig alcoholgebruik.
• Chronisch nierfalen of een chronische leveraandoening (cirrose).
• Gebruik van asperine of niet-steroïdale ontstekingsremmers.
• Verstoorde bloedstolling (door ziekte of geneesmiddelen).
• Een eerdere maag-darmbloeding of een vroegere buikoperatie.
  
  

Lees ook: Maagbloeding: mogelijke oorzaken en symptomen

Symptomen maag-darmbloeding

De belangrijkste symptomen van maag-/darmbloedingen zijn:

• Pijnklachten, krampen.
• Misselijkheid.
• Opboeren, zuurbranden (reflux)
• Het zichtbaar braken van bloed (haematemesis). Dit wijst meestal op een grote bloeding in het bovenste deel van het maag-darmkanaal. Als dit zich voordoet, moet je vermijden dat het braaksel terugvloeit en in de longen terechtkomt, en zo snel mogelijk een arts of dienst spoedgevallen raadplegen.
• Bloed in de ontlasting. De kleur van de ontlasting is afhankelijk van de plek van de bloeding. Raadpleeg zo snel mogelijk een arts wanneer je bloed in de ontlasting opmerkt. Een bloeding hoog in het spijsverteringskanaal, bijvoorbeeld in de maag of het begin van de darm, kan door vertering van het bloed leiden tot een zwarte, kleverige en teerachtige ontlasting (melena). De zwarte ontlasting kan tot enkele dagen na de bloeding duren. Een bloeding die zich verderop in de darm bevindt, kan leiden tot helder rood bloed bij de ontlasting (hematochezie). Soms kan dit ook een gevolg zijn van een bloeding in het hogere gedeelte van het maag-darmkanaal.
• Bij een ernstig en plotseling bloedverlies kunnen diverse klachten optreden: een snelle hartslag, lage bloeddruk, geringe urinelozing, koude en klamme handen en voeten. De verminderde bloedtoevoer naar de hersenen als gevolg van de bloeding kan leiden tot verwardheid, desoriëntatie, slaperigheid en zelfs shock met bewustzijnsverlies. Wanneer deze symptomen optreden moet je onmiddellijk een arts raadplegen of naar een dienst spoedgevallen gaan.
• Bij mensen die langdurig kleine hoeveelheden bloed verliezen, of bij wie regelmatig (hevige) bloedingen optreden, kunnen symptomen van bloedarmoede ontstaan. Dit kan gepaard gaan met vermoeidheid, een bleke huidskleur, een abnormale daling van de bloeddruk bij het rechtop gaan zitten of staan vanuit een liggende houding.
  
  

Lees ook: Wat is anemie of bloedarmoede?

Wanneer moet je een arts raadplegen ?

Alhoewel een maag-darmbloeding vaak relatief ongevaarlijk is en meestal vanzelf overgaat, doe je er toch best aan om een arts te raadplegen:

• Wanneer je bloedverlies in de stoelgang (of op het wc-papier) vaststelt.
• Wanneer de stoelgang heel donker is.
• Wanneer je bloed braakt.
• Bij tekenen die op een shock kunnen wijzen (versnelde hartslag, koude handen en voeten, verwardheid...).
• Als je een lever- of nierziekte hebt.
• Als je een andere ernstige ziekte hebt (zoals kanker, een hartaandoening...).
• Indien je bloedverdunners (anticoagulantia) neemt.
• Als je ouder dan 70 jaar bent.
  
  

Lees ook: Is drijvende stoelgang beter of slechter?

Diagnose maag-darmbloeding

Na een lichamelijk onderzoek zal een bloedtest en stoelganganalyse gebeuren. Daarnaast zal bijna altijd zo snel mogelijk (indien mogelijk binnen de 24 uur) een kijkonderzoek (endoscopie) worden uitgevoerd. Bij een endoscopie wordt er met behulp van een flexibele kijkbuis in de maag of darmen gekeken.
Om het bovenste deel van het maag-darmkanaal te onderzoeken, kan een endoscoop via de keel worden ingebracht (gastroscopie of oesofagogastroduodenoscopie).
Een endoscopie van het onderste deel vindt plaats via de anus (coloscopie of, wanneer alleen het laatste deel van de dikke darm of endeldarm wordt onderzocht, sigmoïdoscopie of proctoscopie).

In sommige gevallen, bijvoorbeeld om de dunne darm te onderzoeken of bij onverklaarbaar onzichtbaar bloedverlies uit de anus, kan een videocapsule-endoscopie (VCE) worden uitgevoerd. Dit is een bijzondere vorm van endoscopie waarbij de arts de binnenkant van het maagdarmkanaal kan bekijken. Het onderzoek gebeurt met behulp van een hele kleine camera die in een capsule is ingebouwd. Je slikt de draadloze videocapsule door en de camera maakt twee keer per seconde een afbeelding. Via de normale bewegingen (peristaltiek) gaat de capsule door je hele maagdarmkanaal heen. Meestal verlaat de videocapsule binnen 24-48 uur het lichaam met de ontlasting.

Wanneer men de preciese locatie van de bloeding via de endoscoop niet vindt, kan een röntgenonderzoek van de bloedvaten (angiografie) worden uitgevoerd.
Daarbij wordt via de lies een dun slangetje (een katheter) in de slagader ingebracht en wordt een contrastvloeistof in de slagader ingespoten waardoor de bloedvaten zichtbaar worden op een röntgenfoto. Op die manier kan een eventueel lek worden opgespoord.
De arts kan tijdens een angiografie indien nodig de bloeding ook proberen te stoppen.

Wanneer de preciese locatie van de bloeding via endoscopie niet gevonden wordt, of op sommige locaties (bijvoorbeeld bij een bloeding in de dunne darm), zal meestal een CT-scan worden uitgevoerd, waarbij eerst een contrastvloeistof wordt ingespoten. Als de exacte locatie van de bloeding niet gekend is, kan ook een scintigrafie of isotopenscan worden uitgevoerd. Hierbij wordt met behulp van een licht
radioactieve stof en een gammacamera de plaats van de opgespoord. 

Behandeling van een maag-darmbloeding

• Observatie en monitoring: Vaak stopt een maag-darmbloeding vanzelf. De patiënt wordt nauwlettend in de gaten gehouden om ervoor te zorgen dat de bloeding inderdaad stopt en er geen complicaties optreden.
• Endoscopische behandeling: Indien de bloeding niet vanzelf stopt, kan een endoscopie nodig zijn. Dit is een procedure waarbij een flexibele buis met een camera via de mond of anus wordt ingebracht om de bron van de bloeding te identificeren en te behandelen.
• Medicatie: Geneesmiddelen zoals protonpompremmers kunnen worden voorgeschreven om de productie van maagzuur te verminderen en verdere irritatie te voorkomen. In sommige gevallen kunnen antibiotica nodig zijn als er een infectie is.
• Bloedtransfusie: Bij ernstig bloedverlies kan een bloedtransfusie nodig zijn om het verloren bloed te vervangen en de bloeddruk te stabiliseren.
• Chirurgie: In zeldzame gevallen, wanneer andere behandelingen niet effectief zijn, kan een operatie nodig zijn om de bloeding te stoppen en beschadigd weefsel te verwijderen.
  
  

Bronnen:
https://patient.info
http://www.med-info.nl
https://www.mdl.nl