De verschillende soorten koemelk: welke is het gezondst?

In dit artikel

Rauwe melk
Behandeling melk
Volle melk
Halfvolle melk
Magere melk
Is melk gezond?

dossier

Welke soort koemelk moet je kiezen in functie van het caloriegehalte, de smaak of het vetgehalte? Een woordje uitleg over het verschil tussen volle melk, rauwe welk, magere melk en halfvolle melk... en over welke soort je best kiest.

Lees ook: Slaap je beter als je een kop warme melk drinkt voor je naar bed gaat?

Rauwe melk

Rauwe melk is melk die rechtstreeks uit de uier van een koe, geit, schaap, paard of een ander dier komt en niet verhit is boven 40°C. De drie andere melksoorten die hieronder aan bod komen, zijn wel thermisch behandeld maar hebben een verschillend vetgehalte. Rauwe melk bevat nauwelijks meer vitamines en mineralen dan de andere soorten. De aanwezige enzymen in rauwe melk hebben geen enkele betekenis voor de vertering door de mens. Daarentegen heeft rauwe melk als groot nadeel dat het niet vrij is van bacteriën, waaronder een aantal gevaarlijke kunnen zitten zoals Campylobacter, Salmonella, Escherichia coli, Listeria monocytogenes en de enterotoxine producerende Staphylococcus aureus. Daarom wordt het ook afgeraden voor jonge kinderen, zwangere vrouwen, ouderen en personen met een verlaagde of falende immuniteit. Deze groepen zijn in de regel gevoeliger voor voedselgebonden infecties en de gevolgen kunnen ook veel zwaarder zijn dan voor de andere bevolkingsgroepen. Zo kan een Listeria-infectie bij een zwangere vrouwen leiden tot een miskraam of vroeggeboorte.

Lees ook: Wat zijn de risico's van rauwmelkse melkproducten?

Boerderijmelk

Melk die je rechtstreeks op de boerderij koopt, is meestal rauwe melk. De boerderijmelk die je in het warenhuis vindt, is melk die enkel op basis van de melk van een bepaalde boerderij op een ambachtelijke manier gemaakt werd . De benaming betekent niet dat het om rauwe melk gaat. Deze melk wordt meestal op het bedrijf gepasteuriseerd. "Van de boerderij" op een etiket betekent dat het hele proces, van de koe tot in het melkkarton, door de melkproducent zelf uitgevoerd wordt.

Behandeling melk

Het doel van behandelingen is de veiligheid en duurzaamheid van de melk te garanderen. De keuze van de toegepaste behandeling heeft invloed op de eindkwaliteit van de melk.

Type	smaak	vitamine	voedingswaarde	bacteriën?	verteerbaarheid

rauw	behouden	+++	+++	0	0
gepasteuriseerd	Licht gewijzigd	+++	+++	+	+
gesteriliseerd	gewijzigd	+	+	++	++
UHT	Licht gewijzigd	++	+++	+++	+++

Normaal gezien blijft er na pasteurisatie 35 g vetten per liter over als het over volle melk gaat. Voor de halfvolle melk is dat 15 à 18 g en voor de magere melk is dat minder dan 5 g. Die is als het ware volledig afgeroomd. Op het vlak van voedingswaarde zijn ze vrijwel gelijk. Er zit bijvoorbeeld evenveel calcium in volle als in magere melk. Halfvolle en vooral magere melk bevatten wel iets minder vitamines dan volle melk, vooral dan vitamine A en D. Ook de smaakkwaliteit is anders, waarbij de volle melk ‘sterker’ smaakt dan de beide andere soorten.

"In België wordt nog nauwelijks gesteriliseerde melk verkocht, omdat de melk bruin kan verkleuren en smaakafwijkingen vertoont," vertelt Dr. ir. Eric De Maerteleire, auteur van verschillende gezondheidsboeken. "Daarnaast is in België nog slechts 1,5 % van de geconsumeerde melk gepasteuriseerd. De meest verkochte melk in België is UHT-melk (minder dan 10 seconden bij een ultrahoge temperatuur van 135-150°C)."

Volle melk

Volle melk is perfect voor de bereiding van sauzen, warme chocomelk, rijstpap, gebak en desserts op basis van melk. Eveneens voor bepaalde soepen... en ook de milkshakes en smoothies mogen we hier zeker niet vergeten te vermelden. Volle melk bevat 61 kcal/100 g.

Lees ook: Hoe kan je weten of je lactose-intolerant bent?

Halfvolle melk

Halfvolle melk wordt het meest gebruikt. Die kan op elk moment van de dag gedronken worden. Deze melksoort bevat duidelijk minder calorieën en minder vetten dan volle melk en is eveneens geschikt voor toepassingen in de keuken, voor de bereiding van sausen, gebak en desserts op basis van melk. Hij bevat 46 kcal/100 g.

Lees ook: Kunt u melk vervangen door plantaardige dranken?

Magere melk

Magere melk (35 kcal/100 g) wordt aanbevolen voor mensen die een te hoog cholesterolgehalte of een leveraandoening hebben. Hij is vloeibaarder en heeft minder smaak dan zijn volle en halfvolle variant. Sommigen beschouwen magere melk zelfs al ‘wei’. Ook aan desserts en sausen zal hij niet diezelfde smaak en romig gevoel geven als de twee andere soorten. Je kunt hem dan beter vervangen door een vloeibare room met een verminderd vetgehalte.

Lees ook: Eieren bewaren: in de koelkast of niet?

Is melk gezond?

"Het vet in melk is hoofdzakelijk verzadigd, en de consumptie van veel verzadigde vetten kan het cholesterolgehalte verhogen en zo ook het risico op hart- en vaatziekten. Echter, men stelt vast dat het effect van vet in melk ondergeschikt is tegenover het gezondheidseffect van het voedingsmatrixeffect van melk," aldus De Maerteleire. "Met andere woorden, het uiteindelijke effect van de consumptie van melk, ook volle, op de gezondheid is positief door het totale effect van alle componenten die men in melk aantreft . En dit geldt eigenlijk voor alle zuivelproducten: het effect blijkt anders dan op basis van hun nutritionele samenstelling.

Melk bevat ook een suiker, lactose in een concentratie van ongeveer 5 gram per liter. Maar dit suiker heeft nauwelijks zoetkracht en wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie niet beschouwd als ‘toegevoegde suiker’. Alleen mensen met een lactose-intolerantie moeten opletten.

Lees ook: Mag je elke dag een ei eten?

Conclusies:

Melk is een gezond product en hoort thuis in de dagelijkse voeding. Welke soort je kiest is afhankelijk van jouw smaak en keuze én de toepassing in de keuken.
Consumeer geen rauwe melk omwille van het gevaar van bacteriële infecties.
De Belgische Hoge Gezondheidsraad vermeld in zijn ‘zeven aanvullende praktische voedingsaanbevelingen’ van 2019 het volgende: “Gebruik tussen 250 tot 500 ml melk of melkproducten per dag. Bij een verbruik lager dan 250 ml per dag moet men aandacht hebben voor andere bronnen van eiwitten, calcium en vitamines”.
In het geval van lactose-intolerantie kijk je best uit voor melk en melkproducten alhoewel niet alle zuivelproducten te mijden zijn. Yoghurt wordt bijvoorbeeld vrij goed verdragen.
Ook mensen met een koemelkallergie letten best op. Dit fenomeen komt bijna alleen voor bij baby’s en kleine kinderen (2 à 2,5% van de kinderen onder de 3 jaar) maar verdwijnt meestal op oudere leeftijd.

Bronnen:
https://www.nice-info.be
https://www.mayoclinic.org
https://www.nice-info.be
https://www.voedingswaardetabel.nl
https://www.nice-info.be
https://www.nice-info.be
https://www.gezondheidenwetenschap.be