Wat is een auto-immuunziekte?
In dit artikel
Wat is een auto-immuunziekte?
dossier
Er zijn meer dan 80 zogenaamde auto-immuunziekten en ze hebben allemaal één ding gemeen: ze zijn het gevolg van een falen van het
immuunsysteem, dat de gezonde cellen van het lichaam aanvalt. Wie loopt het grootste risico om een auto-immuunziekte te ontwikkelen?
Lees ook: Wat als je immuunsysteem te goed of niet goed genoeg werkt?
Wat is een auto-immuunziekte?
© Getty Images
Het immuunsysteem is verantwoordelijk voor de bescherming van het lichaam tegen ziekteverwekkers zoals virussen, bacteriën en gifstoffen. Het immuunsysteem grijpt dan ook in bij de kleinste vreemde invasie door de indringer te identificeren, te neutraliseren en vervolgens te elimineren. Immuuncellen zijn in staat om 'vrienden' (gezonde cellen en weefsels) te herkennen van 'vijanden', een proces dat bekend staat als immuuntolerantie. Bij auto-immuunziekten gaat iets mis met dit tolerantiesysteem.
Bepaalde witte bloedcellen - T-lymfocyten - die geprogrammeerd zijn om indringers te herkennen en te vernietigen, worden 'autoreactief', wat betekent dat ze gezonde cellen, weefsels of organen beginnen aan te vallen. B-lymfocyten, ook autoreactief, produceren auto-antilichamen die zich binden aan antigenen die aanwezig zijn op de gezonde cellen van het lichaam. Het lichaam scheidt met andere woorden antilichamen tegen zichzelf af.
In sommige gevallen zijn er geen auto-antilichamen bij betrokken. Andere immuuncellen (neutrofielen, macrofagen, monocyten, enz.) veroorzaken dan een chronische ontsteking die leidt tot de vernietiging van bepaalde weefsels. Onder andere
psoriasis,
ziekte van Crohn en multiple sclerose (
MS) zijn voorbeelden van zulke auto-inflammatoire ziekten.
Deze aanvallen kunnen overal in het menselijk lichaam ontstekingen en weefselschade veroorzaken: spieren, huid, gewrichten, longen, hart, schildklier, alvleesklier, etc. Sommige auto-immuunziekten richten zich op één orgaan. Andere kunnen het hele lichaam aantasten. Dat is bijvoorbeeld het geval bij
lupus.
Lees ook: Waarom hebben vrouwen een beter immuunsysteem?
Wat zijn de symptomen van een auto-immuunziekte?
De symptomen van auto-immuunziekten variëren aanzienlijk, afhankelijk van het orgaan of systeem dat is aangetast. Er zijn echter vroege symptomen die voor verschillende auto-immuunziekten vergelijkbaar zijn.
- Vermoeidheid
- Vaak koorts
- Algemeen gevoel van malaise
- Gewrichtspijn en zwelling
- Huidproblemen, zoals roodheid of uitslag
- Maagpijn of spijsverteringsproblemen
- Gezwollen lymfeklieren
Bij sommige auto-immuunziekten, zoals psoriasis of reumatoïde artritis (RA), kunnen de symptomen komen en gaan. Een periode van symptomen wordt een flare-up genoemd. Een periode waarin de symptomen verdwijnen, is een remissie.
Lees ook: Onderzoekers vinden oorzaak MS en zijn zo een stap dichter bij behandeling
Wat zijn de meest voorkomende auto-immuunziekten?
Vitiligo, myasthenia gravis, carpaal tunnel syndroom, sclerodermie, coeliakie, ankyloserende spondylitis... Tot nu toe zijn er meer dan 80 auto-immuunziekten opgesomd. Hier volgt een overzicht van de meest voorkomende:
- Reumatoïde artritis: Autoantilichamen hechten zich aan het membraan rond de gewrichten, waardoor ontsteking, zwelling en pijn ontstaan. De ontsteking verspreidt zich vervolgens naar het kraakbeen, de botten en zelfs de pezen en ligamenten. Als dit niet behandeld wordt, kan de gewrichtsschade blijvend zijn.
- Systemische lupus erythematosus: auto-antilichamen zijn gericht tegen moleculen die op veel lichaamscellen aanwezig zijn. De ziekte tast meestal de gewrichten, huid, longen, hart, hersenen, nieren, enz. aan.
- Type 1-diabetes: auto-antilichamen richten zich tegen insulineproducerende cellen in de alvleesklier. Type 1-diabetici hebben insuline-injecties nodig om te overleven.
- Inflammatoire darmziekte (IBD): het immuunsysteem valt de cellen van het darmslijmvlies aan, wat buikpijn, diarree en bloedingen veroorzaakt. Colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn zijn de twee belangrijkste vormen van IBD.
- Multiple sclerose: immuuncellen richten zich op myeline, de vetlaag die neuronale banen omringt en beschermt. Het centrale zenuwstelsel wordt daardoor aangetast. De ziekte kan na verloop van tijd leiden tot ernstige invaliditeit.
- Guillain-Barré syndroom: het immuunsysteem valt de perifere zenuwen aan die de spieren in je benen aansturen. De ziekte leidt tot spierzwakte en zelfs verlamming.
- Psoriasis: autoreactieve T-lymfocyten zorgen ervoor dat huidcellen, de keratinocyten, zich te snel vermenigvuldigen. Deze cellen verplaatsen zich naar het huidoppervlak, waar ze zich ophopen in de vorm van dikke rode wonden of plaques.
- Ziekte van Hashimoto: antilichamen van het immuunsysteem vallen de schildklier aan en vernietigen langzaam de cellen die schildklierhormonen produceren.
- Sjögren-syndroom: het immuunsysteem valt de traan- en speekselklieren aan, wat leidt tot verminderde afscheiding van tranen en speeksel.
Risicofactoren en oorzaken
De precieze oorzaken van immuundisfunctie zijn onbekend. Er zijn echter bepaalde risicofactoren:
- Geslacht: vrouwen tussen de 15 en 45 jaar lopen meer risico. 78% van de mensen met een auto-immuunziekte is vrouw
- Genetica: sommige auto-immuunziekten zijn erfelijk, dus je loopt een hoger risico als iemand in je familie de ziekte heeft. Van bepaalde genen is ook vastgesteld dat ze betrokken zijn bij bepaalde ziekten, zoals diabetes type 1.
- Infecties: bepaalde virussen en bacteriën kunnen je immuunsysteem verstoren en ervoor zorgen dat het zichzelf aanvalt.
- Zwaarlijvigheid.
- Andere omgevingsfactoren: het lijkt erop dat blootstelling aan bepaalde verontreinigende stoffen en chemicaliën zoals oplosmiddelen, sigarettenrook, enz. het risico op het ontwikkelen van een auto-immuunziekte kan verhogen.
Diagnose
Je arts kan een bloedtest bestellen om te controleren op de aanwezigheid van autoantilichamen (antilichamen die je weefsels aanvallen). Beeldvorming kan ook helpen om een diagnose te stellen. Ultrasone scans en röntgenfoto's kunnen bijvoorbeeld gewrichtsproblemen aantonen en MRI-scans kunnen diepe schade aan je weefsels tonen.
Lees ook: Wat is een MRI-scan en wat is het verschil met een CT-scan?
Welke behandeling?
Vandaag de dag bestaat er geen genezing voor auto-immuunziekten. Behandelingen aangepast aan elke pathologie helpen om de symptomen in meer of mindere mate onder controle te houden (pijnstillers, ontstekingsremmers, enz.).
Medicatie omvat vaak de toediening van immunosuppressiva om de hyperactieve immuunrespons te kalmeren (corticosteroïden). Deze worden echter vaak in verband gebracht met een verhoogd infectierisico en moeten daarom regelmatig worden gecontroleerd.
Een derde categorie geneesmiddelen wordt momenteel ontwikkeld: biotherapieën. Dit zijn moleculen die zich richten op de immuuncellen die bepaalde antilichamen maken of specifieke eiwitten in je immuunsysteem uitschakelen. Deze moleculen worden over het algemeen gebruikt als de ziekte ernstig is of niet (of onvoldoende) reageert op immunosuppressiva.
Laatst bijgewerkt: maart 2024
Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.
