Gezonde voeding in bedrijven

dossier Het voedingsbeleid in bedrijven is voor verbetering vatbaar. Dat blijkt uit een onderzoek van het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG) uit 2003. De voordelen van gezond eten zijn nog onvoldoende doorgedrongen in de bedrijfswereld. Meer voedingsinformatie en -sensibilisatie, ook op het werk, is nodig.

Er wordt binnen de bedrijven vooral aandacht besteed aan het voedings- en drankenaanbod, gaande van broodjes tot warme maaltijden en allerhande dranken. De andere aspecten zoals het geven van voedingsvoorlichting behoren in wezen niet tot de traditie van een bedrijf. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat het principe van een voedingsbeleid nog onvoldoende bekend is.
Een gezond voedingsbeleid op het werk omvat drie onderdelen.

Het is belangrijk om aandacht te besteden aan alle onderdelen.
1. Het voedingsaanbod biedt de werknemers de mogelijkheid om een gezonde en evenwichtige keuze te maken. Er kan een voedingsbeleid worden ingevoerd met of zonder een voedingsaanbod. Indien het bedrijf in een voedingsaanbod voorziet, is het cruciaal dat de werknemers een gezonde keuze kunnen maken. Het voedingsaanbod moet dus gezond en evenwichtig zijn samengesteld. Dat geldt zowel voor het aanbod in de kantine of het bedrijfsrestaurant als in de dranken- en eventuele andere voedingsautomaten, bij de koffie en tijdens vergaderingen.
2. De werknemers worden gesensibiliseerd en gemotiveerd om gezond te eten. Als er binnen het bedrijf geen voedingsaanbod is, kunnen de werknemers bijvoorbeeld worden aangemoedigd om een gezond lunchpakket mee te brengen.
3. Er is een mix van continue en eenmalige activiteiten en interventies om het voedingsbeleid te ondersteunen.

Voorlichting

Het onderzoek heeft vastgesteld dat slechts 9 % van de bedrijven ten minste eenmaal per jaar een vorm van voorlichting omtrent gezonde voeding organiseert; 85 % doet dat nooit. Actieve interventies gebeuren zelden of nooit. Bij het geven van voorlichting wordt veelal gebruik gemaakt van de klassieke voorlichtingsmethoden zoals het verspreiden van folders of brochures.
Om gezond te eten is kennis nodig. Continu informatie geven en sensibiliseren om gezond te eten is noodzakelijk, ook op de werkplek. Voor bepaalde doelgroepen zoals ploegenarbeiders kan een maaltijd aangepast aan het werkritme en het verhogen van de kennis om evenwichtig en gevarieerd te eten, de productiviteit rechtstreeks beïnvloeden. Werknemers waarderen het dat hun werkgever aandacht heeft voor hun gezondheid.

Voedings- en drankenaanbod
Het voedingsaanbod is in het algemeen ruim en werkgevers lijken toch al enige aandacht te hebben voor het aspect gezondheid. Hoe ruimer het aanbod, hoe groter de kans dat er een gezonde keuze beschikbaar is.

Belegde broodjes
In 48 % van de bedrijven met meer dan 50 werknemers kan een belegd broodje of een belegde boterham worden aangekocht. In 82 % hiervan is er ook de mogelijkheid om voor bruin brood te kiezen. Ruim een derde van de aangeboden broodjes zijn belegd met groenten; 40 % van de broodjes zijn meestal voorzien van groenten. Mager beleg is reeds ingeburgerd: 60 % van de bedrijven die broodjes verkopen, bieden altijd mager beleg aan, 18 % meestal.

De warme maaltijd
In 31 % van de bedrijven met meer dan 50 werknemers worden warme maaltijden aangeboden. Iets meer dan de helft hiervan biedt de keuze tussen meer dan twee menu’s.
Gezien de algemene bevolking te weinig groenten eet, moet dit een belangrijk punt van aandacht zijn in het voedingsaanbod van een bedrijf. In het onderzoek antwoordde 82 % van de bedrijven dat zij 200 g groenten per persoon voorzien bij de warme maaltijd. Hierbij kan echter de vraag worden gesteld of zij de aangeboden portie groenten niet hebben overschat.
In 85 % van de bedrijven worden dagelijks groenten aangeboden. Hiervan geeft 82 % aan dat de portie ten minste 200 g is. Ongeveer 81 % biedt altijd de keuze tussen gekookte aardappelen, deegwaren of rijst. Gefrituurde aardappelgerechten worden in 69 % van de bedrijven maximaal één keer per week aangeboden; in 19 % van de gevallen zijn ze dagelijks te krijgen. De keuzemogelijkheid voor vers fruit of een melkproduct als dessert is eerder laag.
Hoewel het aanbod relatief goed is, kan het nog beter. Zo zouden er bijvoorbeeld dagelijks groenten moeten worden voorzien. In het algemeen krijgt de werknemer echter wel de mogelijkheid om te kiezen voor een gezonde warme maaltijd.

Drank en tussendoortjes
Slechts in 3 % van de bedrijven met meer dan 50 werknemers is er geen aanbod van dranken. Alle werknemers zouden op het werk ten minste water moeten kunnen krijgen. Dit is zo in 86 % van de bedrijven.
Indien dranken worden aangeboden is het aanbod ruim: water, koffie en frisdranken zijn in meer dan 80 % van de bedrijven te verkrijgen, light-fris¬dranken in 72 %, thee in 66 %, soep in 59 % en fruitsap in 49 % van de bedrijven. Gesuikerde melkdranken en witte melkdranken zijn verkrijgbaar in respectievelijk 37 % en 21 % van de bedrijven. Melkdranken zijn dus beperkt beschikbaar. In 10 % van de bedrijven zijn er alcoholische dranken te krijgen, wat relatief gezien een hoog percentage is.
In bijna de helft van de bedrijven kunnen de werknemers een tussendoortje aankopen. Het aanbod aan tussendoortjes bestaat vooral uit vet- en/of suikerrijke tussendoortjes (96 %). Het aandeel snoep is oververtegenwoordigd. In 34 % van de bedrijven zijn er tussendoortjes zoals graankoeken en rijstkoeken. Slechts 23 % biedt ook vers fruit en pudding of yoghurt aan.

Voedingsaanbod op vergaderingen
Het aanbod tijdens vergaderingen is klassiek en beperkt zich in de meeste bedrijven (meer dan 92 %) tot koffie, thee en water. In 56 % van de gevallen zijn er ook frisdranken en in 38 % light-frisdranken. Het is nog geen regel om frisse melkdranken zoals melk of karnemelk (4 %) aan te bieden. Het melkaanbod beperkt zich voorlopig meestal tot melk voor bij de koffie. Ook fruitsap scoort nog relatief laag met 30 %.

Besluit

De voordelen van gezond eten zijn nog onvoldoende doorgedrongen in de bedrijfswereld. Meer voedingsinformatie en -sensibilisatie, ook op het werk, is nodig.
Minder ziekte, minder afwezigheden, een betere productiviteit en sfeer, meer appreciatie voor het werk van de werknemers en het zich daardoor goed voelen, zijn belangrijke voordelen die mede door een gezond voedingsbeleid op het werk kunnen worden bevorderd. Dergelijke voordelen zijn niet altijd direct zichtbaar maar kunnen op lange termijn ook belangrijke economische voordelen opleveren middels minimale inspanningen.

Elk bedrijf, klein of groot, met of zonder keuken of kantine, kan een aangepast en haalbaar voedingsbeleid opzetten en hiermee voordeel doen. Naast gezond eten zijn voldoende lichaamsbeweging, niet roken, goede stresshantering, arbeidsveiligheid, verkeersveiligheid, sociale ondersteuning en dergelijke eveneens factoren die bijdragen tot een goede algemene gezondheid.

Handleiding “Stapsgewijs naar een voedingsbeleid op het werk”

Het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG), de Stichting tegen Kanker en PREVENT publiceerden “Stapsgewijs naar een voedingsbeleid op het werk”, “Stapsgewijs naar een rookbeleid op het werk” en een handleiding rond gezondheidsbevordering op het werk. Deze publicaties worden uitgegeven in de reeks “Gezondheidsbevordering op het werk” bij de uitgeverij Lannoo Campus (www.lannoocampus.be).
Het stappenplan “Stapsgewijs naar een voedingsbeleid op het werk” is een praktische leidraad waarin elk bedrijf, groot of klein, met of zonder keuken of kantine, alle elementen terugvindt om op maat en binnen de haalbaarheid, de financiële middelen en de mankracht van het bedrijf een voedingsbeleid op te zetten. Via instrumenten, argumenten, begeleidende teksten, artikels, folders, voedingstesten, tips bij ploegenarbeid, tips voor werknemers en tips voor werkgevers kan een bedrijf zelfstandig en in fasen aan de slag.
Info:
www.vig.be, www.lannoocampus.be, www.kanker.be of www.prevent.be

Tips voor een gezond voedingsaanbod

• Plaats groenten dagelijks op het menu. De aanbeveling is om minstens 200 g groenten te voorzien bij de warme maaltijd. Bij een broodmaaltijd kan een aanbod van rauwkost de aanbeveling van 300 g groenten per dag helpen realiseren.
• Voor tussendoor gaat de voorkeur naar een stuk vers fruit of yoghurt. Personeel kan worden aangemoedigd om zelf ook gezonde tussendoortjes van thuis mee te brengen. Het ter beschikking stellen van een koelkast van het personeel kan dit bevorderen
• Plaats een mand in de refter en vul deze regelmatig aan met vers fruit, tomaten, enz.
• Een glas koude melk of fruitsap tijdens een vergadering kan verfrissend werken. Idem voor kleine gezonde snacks. Halfvolle melk, karnemelk, yoghurt en fruit in het aanbod voorzien is een goed idee.
• Verlaag de prijs van voorkeursproducten zoals water, melk, yoghurten vers fruit.
• Duid in de kantine of het bedrijfsrestaurant aan waar men bijvoorbeeld een extra portie groenten kan krijgen en welk dagmenu de voorkeur heeft vanuit gezondheidsstandpunt.
• Plaats de voorkeursmaaltijden centraal in het restaurant en niet in een onopvallende hoek.
• Plaats desserten zoals vers fruit, yoghurt en pudding vooraan en duidelijk in het zicht.
• Bij een nieuwe aanwerving is in bepaalde omstandigheden (bv. bij arbeiders) een geneeskundig onderzoek verplicht. Dit vormt tevens een ideaal moment om nieuwe werknemers ook te informeren over het belang van een gezonde voeding en levensstijl.
• Hang een affiche uit.
• Verspreid voedingstesten, bijvoorbeeld via de personeelsdienst, aan het onthaal, bij de prikklok en in de eetruimte.

Lees ook: Schoolmaaltijden - Lekker en gezond eten op school en bedrijf