Schoolmaaltijden - Lekker en gezond eten op school en bedrijf

dossier De warme maaltijd is de belangrijkste maaltijd van de dag. Heel wat mensen gebruiken deze maaltijd op school of in het bedrijf, maar spijtig genoeg hebben deze maaltijden geen al te goede reputatie. Hoe kan men evenwichtige en tegelijkertijd lekkere menu's voor school en bedrijf bereiden?

Goed leren eten op school kan het eetgedrag en de gezondheid op latere leeftijd bepalen. De voeding tijdens de jeugdjaren speelt niet alleen een belangrijke rol in het ontstaan en eventueel voorkomen van zogenaamde welvaartsziekten zoals o.a. hart- en vaatziekten, overgewicht en tandcariës maar het bepaalt ook heel vaak de eetgewoonten op volwassen leeftijd. Jong geleerd is immers oud gedaan.

Een éénzijdige voeding kan ook gevolgen hebben voor groei en ontwikkeling en kan de weerstand tegen infecties ondermijnen. Redenen te over dus om de samenstelling van deze maaltijden niet aan het toeval over te laten, maar toe te vertrouwen aan voedingsdeskundigen.

Basisregels

De warme maaltijd is in onze eetcultuur de belangrijkste maaltijd van de dag. Vandaar dat deze maaltijd aan een aantal basisregels moet beantwoorden om uiteindelijk tot een evenwichtige (voedings)dag te komen.

De hoofdmaaltijd moet ongeveer 1/3 van de dagelijkse energie leveren, de helft van de meeste voedingsstoffen en 75 tot 100 % van de vitamine C en ß-caroteen. Vermits deze vitaminen vooral door groenten en fruit geleverd worden, zijn deze onmisbaar in een evenwichtige middagmaaltijd.

Praktische aanbevelingen

Soep :
Kan bij slecht etende kinderen weggelaten worden.

Hoofdschotel:
• Eiwitbron (vlees/vis/eieren of alternatieve eiwitbronnen zoals Quorn, tofu,...
• Vette vleessoorten (gehakt, worst e.d.) komen best niet te vaak aan bod.
Ideaal is:
• 4 maal per 10 dagen mager vlees
• 2 maal per 10 dagen vis
• max. 4 maal per 10 dagen matig vet vlees

Groenten:
Ideaal is:
• 150 à 250 g naargelang de leeftijd
• bij voorkeur 4 maal per 10 dagen rauwkost (minstens 2 maal per 10 dagen) en maximum 1 maal per 10 dagen vruchtenmoes.

Aardappelen:
• voorkeur voor gekookte aardappelen
• maximum éénmaal per week aardappelpuree (wegens het lage vitamine C -gehalte)
• maximum éénmaal per week deegwaren of rijst (voorzie dan een vitamine C-rijke vrucht als nagerecht)
• frieten komen niet of slechts uitzonderlijk op het menu.

Vetstof
• matig gebruiken
• voorkeur voor kwaliteitsmargarine (type onverzadigd) of olie

Saus
• De sausen moeten de smaak accentueren, maar mogen niet te vet zijn.
• Bij rauwkost: yoghurtsaus, vinaigrette op basis van olie rijk aan onverzadigde vetzuren (zoals bv. olijfolie of zonnebloem)
• Bij vlees en vis: ontvette jus, groentesaus
• -Bij groenten: af en toe witte- of kaassaus als bijkomende calciumbron (bij voorkeur halfvolle melk gebruiken).

Nagerecht:
is een essentieel onderdeel van het menu.
Ideaal is:
• 4 à 5 maal per 10 dagen melkgerechten
• 4 à 5 maal per 10 dagen rauwe vruchten
• koeken, gebak en snoep maximum 1 maal per 10 dagen.

Drank:
• melk : is noodzakelijk om voldoende calcium en vitamine B2 aan te brengen. Voor kinderen tot 10 jaar moet een half glas melk (100 ml) en voor oudere kinderen 1 glas melk (200 ml) voorzien worden bij de maaltijd of in de voormiddagpauze. De voorkeur gaat uit naar halfvolle melk.
• Naast melk, voldoet gewoon leidingwater of niet bruisend mineraalwater het best
• Liefst geen frisdranken of (tafel)bier: ze werken eetlustremmend en bevatten te veel suiker. Ook spuitwater werkt eetlustremmend.

Lees ook: Groenten voor de kinderen

Lees ook: Een lekker en gezond vieruurtje

Ondermaats

Uit verschillende studies van de voedingsgewoonten bij Vlaamse schoolkinderen blijkt dat de voedingsgewoonten niet steeds optimaal zijn. De voornaamste fouten zijn:

• te vaak vette vleessoorten op het menu en te weinig vis.
• een kwart van de menu's voorzien geen groenten en de groenteporties zijn meestal te klein;
• te vaak vette aardappelbereidingen (puree, kroketten en frieten);
• te vaak gebak, koekjes en snoep en slechts af en toe fruit of een melkbereiding ;
• maaltijden worden véél te vroeg in de school geleverd en uren warm gehouden, wat nefast is voor de smaak en de voedingswaarde.

Dit heeft voor gevolg dat onze kinderen doorgaans te te veel verzadigde vetten en suikers eten en te weinig onverzadigd vet en zetmeel en te weinig calcium, ijzer, ß-caroteen en vitamine B2.

Schoolmaaltijden hebben ook een slechte reputatie door de kille, lawaaierige eetzalen, waar het eten te koud of te flets is en waar steevast op maandag gehakt met spinazie, op dinsdag worst met appelmoes en op vrijdag vis met puree wordt voorgeschoteld...

Goedkoop

Schoolmaaltijden mogen doorgaans ook niet te veel kosten. Een reden temeer om vooral te investeren in essentiële voedingsmiddelen, lekker bereid en rekening houdend met de smaak van de jongeren. Frisdranken of snoep als nagerecht zijn duur en overbodig en komen daarom best zo weinig mogelijk op tafel.

Het feit dat de school de maaltijden dikwijls buitenhuis laat bereiden, is vaak een argument om de verantwoordelijkheid af te schuiven. Gelukkig zijn er ook goede voorbeelden van samenwerking, waarbij duidelijke afspraken tussen school en leverancier de kwaliteit waarborgen. Afspraken bijvoorbeeld over het uur waarop de warme maaltijden worden geleverd, over de frequentie van verse groenten en fruit, over de portiegrootte, over de kwaliteit van de nagerechten,enz. helpen een eind in de goede richting.

Soms is het nuttig over te schakelen op een ander distributiesysteem. Gekoelde, vacuüm verpakte maaltijden zijn hiervan een voorbeeld.
De gerechten worden verpakt en bereid in de speciale vacuümkeuken, dan gekoeld en koel getransporteerd naar de verschillende scholen. Ter plaatse worden ze koel bewaard tot het moment van opwarmen in de hete luchtoven. Hierdoor wordt de smaak en de voedingswaarde perfect behouden. Bovendien is het transport niet aan een bepaalde tijd gebonden, wat een praktisch voordeel biedt.

Bedrijfsmaaltijden

Net zoals schoolmaaltijden zouden de maaltijden die in het bedrijf worden genuttigd moeten voldoen aan de eisen van een evenwichtige voeding. Ook bij volwassenen is een gezonde voeding belangrijk voor een opitmale gezondheid, maar eveneens om zich beter te kunnen concentreren en dus betere werkprestaties te leveren. De werkgever heeft er dus alle belang bij om zijn personeel optimaal te voeden.

Toch blijkt dat de bedrijfskeuken over het algemeen niet aan de eisen van een evenwichtige voeding voldoet, evenmin als de schoolmaaltijden. Bedrijfsmaaltijden zijn vaak te energierijk en bevatten vooral te veel vet. In sommige directierestaurants bevat de middagmaaltijd zelfs meer caloriën dan men op een hele dag nodig heeft!

Het restaurant

Tenslotte dragen de sfeer en de ruimte waarin de maaltijden worden geserveerd ook bij tot de maaltijd. Het ideale restaurant is een ruimte die voldoende groot en gezellig is en die goed onderhouden en hygiënisch is.

Tenslotte is het belangrijk de maaltijden in alle rust te laten verlopen. Voorzie daarom voldoende tijd voor het eten van de maaltijd en tracht lawaai zo veel mogelijk te vermijden.