Alsmaar hetere hittegolven: hoe warm is te warm voor ons lichaam?

Door de klimaatverandering worden de hittegolven steeds extremer: ze duren langer, volgen elkaar sneller op en worden alsmaar heter. Welke temperaturen kan ons lichaam eigenlijk aan? Wanneer is het té warm?  

Eerst en vooral is het belangrijk om weten dat niet alleen de temperatuur een rol speelt, maar vooral de combinatie met luchtvochtigheid. Daarom spreekt men van de natteboltemperatuur, dat is de gevoelstemperatuur bij een bepaalde luchtvochtigheid. In 2010 toonden onderzoekers aan dat een natteboltemperatuur van 35°C bij een vochtigheid van 100% de bovengrens zou zijn. Bij hogere temperaturen zou ons lichaam niet meer in staat zijn om zichzelf te koelen door zweet te verdampen. Die stelling is echter nu pas getest op mensen in laboratoria, en de resultaten van de studie zijn alsnog verrassend.

Een onderzoeksteam aan Penn State University zocht en vond gezonde, jonge mannen en vrouwen die wouden deelnemen aan een hittestresstest in een gecontroleerde omgevingskamer. Met het PSU H.E.A.T. project wou het team ontdekken welke combinaties van temperatuur en en vochtigheid schadelijk kunnen zijn voor zelfs de gezondste mensen.

Elke deelnemer slikte een kleine telemetriepil in die continu de diepe lichaamstemperatuur of kerntemperatuur controleerde. Vervolgens verbleven ze in een omgevingskamer, waar ze net genoeg bewogen om de minimale activiteiten van het dagelijks leven te simuleren, zoals douchen, koken en eten. Onderzoekers konden zo de kamertemperatuur en luchtvochtigheid aanpassen en monitoren bij welke waarden de kerntemperatuur van de proefpersoon begon te stijgen. 

Onder die grens, die de kritische omgevingstemperatuur genoemd wordt, is het lichaam in staat om een relatief stabiele kerntemperatuur te handhaven, maar boven die grens stijgt de kerntemperatuur gestaag, wat het risico op hittegerelateerde ziekten doet toenemen, zeker bij langdurige blootstelling. Wanneer het lichaam oververhit raakt, moet het hart harder werken om de bloedstroom naar de huid te pompen om de warmte af te voeren. In het ergste geval kan langdurige blootstelling leiden tot een hitteberoerte, een levensbedreigend probleem dat onmiddellijke en snelle afkoeling en medische behandeling vereist.

Uit de studie bleek dat onze grens zelfs nog ónder die 35°C ligt waarvan in de vorige studie sprake was. De kritische omgevingstemperatur blijkt een natteboltemperatuur van ongeveer 31°C, met een relatieve vochtigheid van meer dan 50%, en 38°C bij 60% luchtvochtigheid. Dat zijn cijfers die de hittegolven momenteel al benaderen, zoniet overschrijden. 

Let wel: in hete, droge omgevingen worden de kritische omgevingsgrenzen niet bepaald door de natteboltemperatuur, omdat bijna al het zweet dat het lichaam produceert verdampt. De hoeveelheid zweet die mensen kunnen produceren is echter beperkt en we krijgen ook meer warmte van de hogere luchttemperaturen. Maar daar liggen de cijfers dus anders.

Uit een andere studie aan Penn State University blijkt dat onze hartslag begint te stijgen lang voordat onze kerntemperatuur dat doet, omdat we bloed naar de huid pompen. En hoewel het overschrijden van deze grenzen niet noodzakelijkerwijs problematisch is, kan langdurige blootstelling rampzalig worden voor kwetsbare bevolkingsgroepen zoals ouderen en mensen met chronische ziekten.

De onderzoekers willen zich nu richten op oudere bevolkingsgroepen, omdat zelfs gezond ouder worden mensen minder hittebestendig maakt. Door de toegenomen prevalentie van hartaandoeningen, ademhalingsproblemen en andere gezondheidsproblemen, evenals bepaalde medicijnen, lopen ze nog meer risico op schade. Mensen ouder dan 65 jaar maken zo'n 80% tot 90% uit van de slachtoffers van hittegolven.