Wat is diabetische retinopathie en macropathie en wat kan je eraan doen?

dossier Diabetische retinopathie is een degeneratieve aandoening van de bloedvaten van het netvlies die voorkomt bij mensen met suikerziekte (diabetes). Het netvlies is de lichtgevoelige laag van het oog waarop het beeld wordt geprojecteerd en vervolgens wordt doorgeseind naar de hersenen. Diabetische retinopathie is een belangrijke oorzaak van blindheid. Wanneer ze echter tijdig wordt opgespoord, kan ze meestal goed worden behandeld.

Hoe ontstaat retinopathie?

Risicofactoren oogproblemen

• Diabetische retinopathie en maculopathie ontstaan sneller bij slecht geregelde suikerwaarden. 
• Hoe langer u diabetes hebt, hoe meer kans op oogproblemen. Na 20 jaar is de kans opgelopen tot 85 à 95 procent.
• De kans op retinopathie is het grootst bij patiënten met diabetes type 1, gevolgd door patiënten met diabetes type 2 die insuline moeten spuiten. 
• Hoge bloeddruk en een verhoogd cholesterolgehalte vergroten het risico.
• Als u al andere complicaties hebt, zoals nierproblemen, hebt u meer kans op oogproblemen.

Wat merkt u ervan?

Diabetes kan ook oogklachten geven die niets met retinopathie te maken hebben. Een voorbeeld hiervan is een wisselende gezichtsscherpte of wazig zien door schommelingen in het suikergehalte in de ooglens. Op het moment dat het suikergehalte weer goed is, wordt het zicht scherper. Ook kunnen er veranderingen in de vorm van de ooglens optreden, of kan men dubbel zien doordat de oogzenuw is aangetast. 

Periodiek oogonderzoek

Diabetes type 1

• Bij diabetes type 1 wordt een eerste oogonderzoek aangeraden 3 maanden en uiterlijk 5 jaar na diagnose van de ziekte. 
• Bij kinderen gebeurt het eerste onderzoek op de leeftijd van 10 jaar. 
• Nadien volgt jaarlijks een oogonderzoek.
• Frequenter onderzoeken kunnen nodig zijn bij risicofactoren voor een versnelde vooruitgang: bijvoorbeeld tijdens de puberteit, tijdens de zwangerschap (altijd een controle bij de eerste zwangerschapsraadpleging), bij een sterk ontregelde diabetes…

Diabetes type 2

• Meestal wordt een eerste oogonderzoek aangeraden binnen de drie maanden na de diagnose van diabetes.
• Vervolgens gebeurt jaarlijks een oogonderzoek.
• Het oogonderzoek kan om de twee of drie jaar gebeuren zolang er geen afwijkingen worden vastgesteld en als de glycemie goed geregeld is en er geen verhoogde bloeddruk is. 
• Het onderzoek zal frequenter gebeuren indien er klachten ontstaan of indien er risicofactoren zijn voor een versnelde evolutie (bijv. zwangerschap, sterk ontregelde bloedglucose, insuline spuiten…). 

Welke onderzoeken worden uitgevoerd?

• Meting gezichtsscherpte en oogdruk.
• Een spleetlamponderzoek: een spleetlamp is een microscoop waarmee de oogarts het voorste deel van het oog, zoals de lens en het voorste deel van het glasvocht, onderzoekt. De lamp vergroot de oogstructuren sterk.
  
  
• Oogfundusonderzoek: de oogarts kijkt met een lichtje naar het netvlies en de binnenkant van het oog. Daarbij worden ook digitale fundusfoto’s gemaakt.  
  
  
• Omdat de pupil door het licht vernauwt, gebruikt de oogarts oogdruppels die de pupil verwijden. Deze druppels kunnen gedurende een tweetal uur na het onderzoek het zicht tijdelijk vertroebelen. Het is dan ook onverantwoord om dan zelf uw wagen te besturen.
  
  
• In de (nabije) toekomst zal het wellicht mogelijk zijn om fundusfoto’s te maken via de smartphone, en die foto’s door te sturen naar de arts voor verdere analyse. 
  
  

Indien afwijkingen worden vastgesteld, zullen een aantal bijkomende onderzoeken worden uitgevoerd.

• Onderzoek met fluorescerende kleurstof (fluorescentie angiografie of FAG).
  Hierbij wordt een kleurstof in de arm gespoten. Met behulp van dit onderzoek kan de oogarts de mate en de ernst van de afwijkingen, zoals de problemen met de bloedvaten van het netvlies en eventueel zuurstofgebrek in het netvlies, beter beoordelen. Daardoor is het mogelijk om dadelijk te zien waar de bloedvaten verstopt zijn, waar lekkage optreedt en hoe uitgebreid dit is.
  
  
• Optical coherence tomografie (OCT) 
  Bij dit onderzoek maakt men gebruik van lichtgolven waardoor de dikte en de weefselsamenstelling kunnen berekend worden.
  Voor goede opnames dient de pupil soms verwijd te worden met dilaterende oogdruppels waardoor het zicht gedurende enkele uren wat waziger blijft. U rijdt in dit geval best niet zelf met de wagen en het dragen van een zonnebril is aan te raden. 

Hoe kunt u diabetische retinopathie voorkomen?

• Hou uw bloedglucose strikt onder controle.
• Indien problemen met verhoogde bloeddruk of verhoogd cholesterol moeten deze goed behandeld worden.
• Stop met roken.
• Laat minstens 1 keer per jaar een oogonderzoek uitvoeren.

Hoe wordt diabetische retinopathie behandeld?

• Beginnende diabetische oogletsels kunnen gestabiliseerd worden met een laserbehandeling. Met laserlicht worden de lekkende bloedvaatjes gedicht en kan het woekeren van bloedvaatjes worden geremd. Soms is het nodig om voor de laserbehandeling een injectie met medicijnen in het oog te spuiten, waarmee de lekkage uit bloedvaten vermindert. Hierdoor neemt het vocht tijdelijk af waardoor een laserbehandeling beter effect heeft. 
  
  
• Een laserbehandeling kan retinopathie niet genezen. Het kan alleen de afname van het gezichtsvermogen remmen. Afhankelijk van de aard van de afwijkingen zijn één of meerdere laserbehandelingen nodig. Aangezien de beschadiging van het netvlies door suikerziekte gedurende langere tijd kan doorgaan, kan ook aanvullende behandeling later nodig zijn.
  
  Afhankelijk van de uitgebreidheid van de laserbehandeling kan uw gezichtsveld beperkt worden en kan de behandeling uw gezichtsscherpte enigszins nadelig beïnvloeden. Dit is een noodzakelijk kwaad, om in de toekomst ernstiger problemen te voorkomen. 

• Bij een proliferatieve diabetische retinopathie met bloedingen in het glasvocht zal meestal een vitrectomie gebeuren. Dit is een delicate operatie onder de microscoop die gewoonlijk in het ziekenhuis onder narcose wordt uitgevoerd. Tijdens die heelkundige ingreep wordt het glasvocht uit de oogbol gezogen. Na de operatie zorgt het oog er zelf voor dat nieuw helder glasvocht wordt aangemaakt. Vitrectomie gaat altijd samen met een laserbehandeling. Als de lekkende vaatjes niet dicht zijn, heeft het immers geen zin om het glasvocht te vervangen. De recuperatie van het zicht is afhankelijk van de ernst van de netvlies- en de bloedvataantasting. 
  
  
• Lekkage van vocht in de gele vlek (diabetische maculapathie) wordt behandeld met injecties van medicatie in het oog (intravitreale injectie). Hiervoor worden meestal inhibitoren van de vasculaire endotheliale groeifactor (anti-VEGF) gebruikt, maar er zitten heel wat nieuwe veelbelovende medicijnen in de pipeline. De anti-VEGF blokkeren de groeifactor, verminderen de lekkage van vocht uit de bloedvaten en stoppen de vorming van nieuwe bloedvaten. Meestal moet de injectie meerdere keren herhaald worden.
  
  Soms worden ook injecties met corticosteroïden in het oog gebruikt wanneer de injecties met anti-VEGF onvoldoende effect hebben.