‘Mogelijk kankerverwekkend’: hoe schadelijk is aspartaam?

Aspartaam wordt al decennialang gebruikt om voedingsmiddelen te zoeten zonder dat je de calorieën van suiker meekrijgt. De zoetstof kreeg een bedenkelijke reputatie door verschillende onderzoeken die gezondheidsrisico’s aan het licht brachten. Die onderzoeken bleken niet altijd betrouwbaar, waardoor men de stof veilig achtte voor gebruik. Twee instanties binnen de Wereldgezondheidsorganisatie labelen aspartaam nu als mogelijk kankerverwekkend. Toch past de WHO het advies over veilig gebruik niet aan. 

Aspartaam is een intensieve zoetstof die ongeveer 200 keer zoeter is dan suiker en nauwelijks calorieën bevat. “We zien het vooral in caloriearme producten”, zegt Bruno De Meulenaer, professor levensmiddelentechnologie aan de UGent. “Omdat het ongeveer 200 keer zoeter is dan sucrose, heb je er veel minder van nodig voor hetzelfde zoete effect.” Je vindt aspartaam bijvoorbeeld in light frisdrank, suikervrije snoepjes of kauwgum.

Aspartaam draagt het E-nummer E951. Dat E-nummer krijgen zoetstoffen pas als ze na uitgebreid onderzoek veilig zijn bevonden door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid. Al sinds 1981 beschouwt men aspartaam als veilig om te consumeren, op voorwaarde dat het gebruik binnen redelijke grenzen blijft. Zo moet een volwassene van 60 kg dagelijks al tussen de 12 en 36 blikjes light frisdrank drinken - afhankelijk van de hoeveelheid aspartaam in de drank - om risico te lopen. Deze richtlijn geldt momenteel in de VS en meerdere Europese landen.

Of aspartaam al dan niet gezondheidsrisico’s inhoudt, is al het onderwerp van heel wat studies geweest. In 2013 liep onder andere een uitgebreide studie. “Het leidde destijds tot geruststellende conclusies over de veiligheid ervan in voedingsmiddelen”, zegt onderzoeker Andy Smith, verbonden aan de Universiteit van Leicester. 

Maar andere onderzoeken leverden tegenstrijdige resultaten. Vorig jaar werd een studie uitgevoerd bij 100.000 proefpersonen die grotere hoeveelheden aspartaam consumeerden. Volgens de onderzoeksresultaten waren er mogelijk toch gezondheidsrisico’s en zelf een licht verhoogd risico op kanker. 

Ook onderzoekers van het Ramazzini Instituut hielden zich bezig met het onderwerp. Hun studie zou aantonen dat ratten die grote hoeveelheden aspartaam kregen, meer tumoren ontwikkelden. De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid trok de betrouwbaarheid van deze gegevens echter in twijfel.

Hoewel aspartaam een omstreden product is, oordeelde de WHO lang dat het geen risico zou vormen voor de gezondheid. Wetenschappers van de WHO bogen zich echter opnieuw over de kwestie.  Maar daar komen experten binnen de organisatie nu op terug. De onderzoeksinstantie International Agency for Research on Cancer (IARC) heeft 1.300 recente studies over de mogelijke link tussen aspartaam en kanker onderzocht. Drie studies suggereerden een mogelijk verband met een bepaald type leverkanker. Daarom plaatst het IARC aspartaam in de groep van middelen die mogelijk kankerverwekkend zijn voor mensen. Aangezien het om beperkte aanwijzingen gaat en er ook geen rechtstreeks verband is, beschouwt de WHO de zoetstof nog altijd als veilig. De adviezen over veilige inname heeft men dan ook niet aangepast. 

De WHO formuleerde eerder al een richtlijn over zoetstoffen die het gebruik ervan afraadt. Gangbare zoetstoffen zijn onder andere acesulfaam K, aspartaam, advantaam, cyclamaten, neotaam, sacharine, sucralose, stevia en steviaderivaten. Men baseert zich op systematisch onderzoek dat stelt dat zoetstofconsumptie op de lange termijn geen voordelen biedt bij het verminderen van lichaamsvet bij volwassenen of kinderen. Ook zou langdurig gebruik leiden tot mogelijk ongewenste effecten, zoals een verhoogd risico op type 2 diabetes, hart- en vaatziekten en sterfte bij volwassenen. De aanbeveling geldt niet voor mensen met diabetes.