Opletten voor koolstofmonoxide-vergiftiging!

dossier Koolstofmonoxyde (CO) veroorzaakt jaarlijks duizenden ongevallen, waarvan een honderdtal met dodelijke afloop. In België en Frankrijk is CO de meest voorkomende oorzaak van dodelijke ongevallen door vergiftiging.

80% van de gevallen komen voor tussen oktober en april. De meeste ongevallen gebeuren in het weekend. De meeste koolstofmonoxydevergiftigingen worden veroorzaakt door waterverwarmingstoestellen. Alle leeftijdsgroepen kunnen slachtoffer zijn, maar in 40% van de dodelijke ongevallen gaat het om 65-plussers. Voor deze laatste bevolkingsgroep is de kachel wel vaker de oorzaak.
Gezien de banaliteit van de symptomen worden lichte gevallen van CO-vergiftiging vaak niet als zodanig herkend, waardoor het reële aantal gevallen moeilijk te schatten is.

Wat is CO?

CO is een kleurloos, reukloos, smaakloos en niet-irriterend gas dat normaal gezien vrijkomt bij elke (onvolledige) verbranding van hout, kolen, gas, mazout, enz. Dit impliceert dat elk verwarmings- of heetwatertoestel een potentiële CO-bron is.

Bronnen van CO

CO komt van nature in het milieu voor ten gevolge van vulkaanuitbarstingen, moerasgas, bosbranden, enz. Ook bij tal van industriële activiteiten (olieraffinaderijen, verbrandingsovens...) en door het autoverkeer (nooit de auto laten draaien in een afgesloten garage!) komt CO vrij.
Binnenshuis is tabaksrook de voornaamste bron van CO-gas.
Verwarmingstoestellen zijn de voornaamste oorzaak van CO-vergiftigingen.


Risicofactoren zijn verwarmingstoestellen en waterverwarmers die:
• niet verbonden zijn aan een schouw die de verbrandingsgassen afvoert
• slecht geregeld, slecht geïnstalleerd of slecht onderhouden zijn
• verkeerd gebruikt worden
• de ruimten te klein zijn of onvoldoende verlucht worden
• indien de schouw slecht trekt.

De goede kwaliteit van een verwarmingstoestel of een boiler sluit het risico van intoxicatie niet uit: een defect verbindingsstuk, de slechte staat van de schouw of het terugvloeien van de gassen tijdens de dooi kunnen een vergiftiging tot gevolg hebben.
Ook een kolenkachel die op halve kracht brandt in een periode waarin de buitentemperatuur opwarmt en er geen wind is - vooral dan in de lente of de herfst - kan CO neerslaan in de kamer.
Een verplaatsbaar verwarmingstoestel (oliekachel, radiator met katalyse) dat in een aangrenzende kamer staat te branden, kan eveneens een ongeval veroorzaken.
In onze supergeïsoleerde woningen kan een wasemkap er de oorzaak van zijn dat een schoorsteen niet meer trekt. Bovendien kan het gebruik van een luchtkoker als schoorsteenkanaal tot gevolg hebben dat op verschillende verdiepingen onder of boven het bewuste vertrek mensen het slachtoffer worden van koolmonoxidevergiftiging, enz.
Wanneer je je onwel voelt in een badkamer waar een heetwatertoestel of een boiler geïnstalleerd is, moet je aan CO-vergiftiging denken. Een bijkomende aanwijzing is een beslagen spiegel die ter hoogte van de trekonderbreker van een boiler hangt, wat duidelijk wijst op CO-neerslag.

Lees ook: Temperatuurinversie verhoogt risico op CO-intoxicatie

Wat is een CO-vergiftiging?

CO wordt via de longen zeer snel opgenomen in het bloed. In het bloed hecht het zich vast op de rode bloedcellen waarbij het de zuurstof (O2) verdringt: het vermogen van CO om zich vast te hechten op de rode bloedcellen is 240 keer groter dan dat van zuurstof. Dat betekent dat zelfs bij een geringe aanwezigheid van CO in de lucht relatief veel CO in het bloed kan terechtkomen en vergiftigingsverschijnselen kunnen optreden.
De ernst van de vergiftiging hangt af van :

• de hoeveelheid CO in de ruimte: de hoeveelheid CO zal continu vermeerderen zolang de verbrandingsgassen niet worden afgevoerd of het toestel niet wordt dichtgedraaid. Indien er meer dan 0,2% CO aanwezig is in een kamer, treedt de dood vrijwel onmiddellijk in.
• de duur van blootstelling: hoe langer men CO inademt, hoe meer CO in het bloed terechtkomt en hoe minder zuurstof kan worden getransporteerd
• de hoeveel rode bloedcellen die verzadigd zijn met CO.

Kinderen zijn veel gevoeliger voor CO-vergiftiging rn de gevolgen zijn bij hen ook ernstiger.

Vergiftigingsverschijnselen

De eerste tekenen van een CO-vergiftiging die het vaakst voorkomen zijn zeer banaal en worden dikwijls nauwelijks herkend: hoofdpijn, misselijkheid en een onverklaarbare vermoeidheid. Nadien krijgt het slachtoffer last van braken, duizeligheid en bewustzijnsverlies dat tot een coma of zelfs tot de dood kan leiden.

CO-vergiftiging kan gemakkelijk verward worden met
• een voedselvergiftiging: een CO-vergiftiging gaat echter in principe niet gepaard met diarree;
• met een griepvirus: een slachtoffer van CO-vergiftiging heeft echter geen koorts;
• met een migraineaanval, die vreemd genoeg verband houdt met een verblijf in een bepaalde omgeving waar veel CO in de atmosfeer aanwezig is.
• Ook een cerebrovasculair accident (CVA) bij een bejaard persoon en een infarct of een angina pectorisaanval bij een kransslagaderpatiënt kunnen verband houden met een koolstofmonoxidevergiftiging. De aanwezigheid van CO-hemoglobine leidt hier tot een zuurstoftekort, wat zich bij deze patiënten des te heftiger uit aangezien hun vaatstelsel op bepaalde plaatsen toch al vernauwd was.

Eerste hulp

1. Deuren en vensters openen
2. Zo mogelijk het (de) in werking zijnde toestel(-len) afzetten
3. Het (de) slachtoffer(s) uit het vertrek halen
4. Een ziekenwagen bellen met zuurstof aan boord.
5. Indien het slachtoffer niet meer ademt, moet onmiddellijk met kunstmatige beademing worden gestart.

Behandeling

Het is absoluut noodzakelijk om het slachtoffer zo vlug mogelijk zo geconcentreerd mogelijke zuurstof toe te dienen via een speciaal masker. Deze zuurstofbehandeling moet minstens 6 uur lang worden aangehouden.
In ernstige gevallen zal het slachtoffer worden overgebracht naar een ziekenhuis dat over een speciale hyperbare kamer beschikt.

Formele indicaties voor hyperbare zuurstofbehandeling:
1. bewustzijnsverlies (ook al duurt dit maar kort)
2. in geval van bewustzijnsdaling, verandering van de spier- en peesreflexen
3. zwangerschap
4. bestaande hart- of longaandoening aandoening en/of gewijzigd ECG.

Opvolging

Tot verschillende weken na het ongeval kan een nawerkingssyndroom ontstaan. Dit syndroom zou verband houden met een aantasting van de witte hersenstof. Daarom wordt tegenwoordig een doorlichting van de hersenen met een NMR-scanner gemaakt.
De arts moet binnen één maand na de intoxicatie een controlevisite uitvoeren bij de patiënt. Hij kan dan nagaan of het slachtoffer nog bepaalde letsel van het ongeval ondervindt (desoriëntatie, verwardheid, agitatie, apathie, geheugenstoornissen, slapeloosheid, ...) en of ondertussen de nodige werken zijn uitgevoerd aan het gevaarlijke verwarmingstoestel..

Voorkomen

Het risico op CO-vergiftiging is het grootst bij koud weer wanneer we alle deuren gesloten houden en de kieren afdekken, of wanneer het iets warmer wordt en de verwarmingstoestellen dicht staan waardoor er weinig zuurstoftoevoer is en de verbranding zeer onvolledig gebeurt. Ook bij windstil en stabiel weer wanneer de schouwen minder goed trekken, of omgekeerd bij zeer winderig weer waardoor de verbrandingsgassen terug in de afvoer worden geblazen (vooral bij warmwatertoestellen die via een buis rechtstreeks naar buiten worden geleid), verhoogt het risico op CO-vergiftiging.

• Verluchting: Elke kamer waar men regelmatig komt, moet goed worden verlucht. In kleine kamers, en zeker in badkamers waar een waterverwarmer is geïnstalleerd en in kamers die verwarmd worden met een verplaatsbare gas- of petroleumkachel, moeten speciale ventilatieroosters of eventueel zelfs een ventilator worden voorzien.
• Laat verwarmingstoestellen en waterverwarmers steeds door een erkend installateur aansluiten. Alle toestellen moeten aangesloten worden op een schouw of moeten een rechtstreekse afvoer naar buiten hebben.
• Meerdere apparaten mogen niet op dezelfde schouw worden aangesloten.
• Laat schoorstenen en verwarmingstoestellen geregeld (1 keer per jaar) nakijken en reinigen.
• Slaap nooit in een kamer waarin een waterverwarmer brandt of waarin een verplaatsbaar verwarmingstoestel staat op gas of petroleum.
• Opgelet met de CO-detectoren: ze zijn maar weinig betrouwbaar en scheppen alleen maar een illusionaire veiligheid.
• Herhaling voorkomen: Indien je last hebt van hoofdpijn, onverklaarbare vermoeidheid, enz., kortom de symptomen vertoont die kunnen wijzen op een CO-vergiftiging, moet je de huisarts raadplegen. Deze kan via een eenvoudige bloedproef nagaan of er inderdaad iets fout loopt. In dat geval dien je professionele hulp in te roepen om de nodige maatregelen te nemen. Ook wanneer zich een ongeval heeft voorgedaan, moeten de nodige aanpassingen aan de verwarmingstoestellen gebeuren.

Lees ook: 8 tips om CO-vergiftiging te voorkomen