Incontinentie: eerst proberen te behandelen, dan pas luiers gebruiken

In een nieuw advies pleit het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) om patiënten met incontinentie en zorgverleners beter te informeren over de behandelmogelijkheden en hen hiertoe zoveel mogelijk aan te moedigen, voordat men zijn toevlucht neemt tot absorberende bescherming.

Volgens het KCE zouden in ons land naar schatting 400.000 mensen aan incontinentie lijden. De ziekteverzekering (RIZIV) voorziet onder bepaalde voorwaarden twee jaarvergoedingen voor mensen met incontinentie. Enerzijds bestaat er een "klein" forfait (165 €) voor onbehandelbare urine-incontinentie. Daarnaast bestaat er ook een "groot" forfait (€ 506) dat gebruikt kan worden bij incontinentie voor urine en/of stoelgang, maar dat enkel bedoeld is voor mensen in een afhankelijke situatie (verzorgd door een thuisverpleegkundige of een mantelzorger).

In 2016 ontvingen ongeveer 108.000 personen een forfait voor incontinentie. De KCE-onderzoekers gingen na of hiermee al de behoeften worden gedekt, m.a.w. of niemand "onder de radar" van het systeem blijft. Om te beginnen stelden ze vast dat niet alle betrokkenen, met inbegrip van de zorgverleners, op de hoogte zijn van de forfaits. Verder bleek dat bepaalde patiënten worden uitgesloten: zo hebben bijvoorbeeld mensen met ontlastingsincontinentie die niet zorgafhankelijk zijn, geen recht op een forfait. Ook zouden de criteria om te bepalen wie er recht op heeft, meer moeten worden verduidelijkt. Bovendien blijkt het kleine forfait minder gebruikt te worden in Brussel en Wallonië, dan in Vlaanderen.

De forfaits worden vooral gebruikt om absorberende beschermingsmiddelen (lees: luiers en inlegverband) te kopen. Het gebruik van dit materiaal zou volgens de internationale richtlijnen echter enkel een laatste redmiddel of extra hulpmiddel tijdens de behandeling mogen zijn. Er bestaan immers doeltreffende behandelingen voor bepaalde vormen van incontinentie, waaronder revalidatie en elektrostimulatie van de bekkenbodemspieren bij gespecialiseerde kinesitherapeuten, bepaalde chirurgische ingrepen en geneesmiddelen. Voor complexe gevallen bestaan er ook steeds meer multidisciplinaire incontinentieklinieken in ziekenhuizen.

Sommige zorgverleners, die in het kader van deze studie werden geïnterviewd, wezen erop dat de forfaits mensen ertoe aanzetten om luiers te kopen, en niet om een behandeling te volgen. Ze hekelden ook het feit dat bij de marketing van incontinentieproducten, incontinentie vaak als een ‘normaal’ fenomeen wordt voorgesteld, dat nu eenmaal hoort bij ouder worden. Gevolg is dat mensen met een beginnende incontinentie er niet aan denken of niet durven om aan hun arts hulp te vragen. Ze zoeken onmiddellijk hun toevlucht tot absorberende bescherming.

Naast een aantal administratieve vereenvoudigingen, stellen de KCE-onderzoekers verschillende maatregelen voor om de kwaliteit en doeltreffendheid van de aanpak van incontinentie te verbeteren: 

1) informeer patiënten en zorgverleners duidelijk dat incontinentie niet altijd onvermijdelijk en definitief is, 

2) gebruik de forfaits om mensen er zoveel mogelijk toe aan te zetten om een behandeling op te starten, vooraleer naar ‘passieve’ oplossingen te grijpen, en 

3) bevorder de samenwerking tussen alle gekwalificeerde professionals, nl. artsen, verpleegkundigen en kinesitherapeuten.