Gerelateerde artikels
Menstruele of hormonale migraine: wat kan je eraan doen?
In dit artikel
Menstruele of hormonale migraine: wat kan je eraan doen?
dossier
Veel vrouwen hebben rond of tijdens de menstruatie last van migraine. Indien deze aanvallen optreden in de dagen net voor en in de eerste dagen van de menstruatie én bij bijna elke menstruatie, dan kan het gaan om hormonale of menstruele migraine.
Menstruele of hormonale migraine komt voor bij ongeveer één op tien vrouwen. Bij meer dan de helft van de vrouwelijke migrainepatiënten zijn de menstruaties een belangrijke uitlokkende factor voor migraine-aanvallen. Ook vrouwen die de combinatiepil nemen (en dus strikt gezien geen menstruaties krijgen) kunnen in de pilvrije week menstruele migraine krijgen. Het gaat dus om duizenden vrouwen die bijna elke maand last hebben van soms zeer ernstige migraine.
Lees ook: Migraine: klachten, oorzaken en behandeling
Klachten bij menstruele migraine
Veel vrouwen met menstruele migraine kunnen ook buiten de menstruele periode migraine hebben, dus in de eerste drie weken van de cyclus, en dan tijdens hun menstruatie een veel zwaardere aanval krijgen.
Om van menstruele migraine te kunnen spreken, moet aan minstens twee van de volgende criteria zijn voldaan:
• De hoofdpijn is eenzijdig of tweezijdig
• De hoofdpijn is bonzend
• De hoofdpijn belemmert het dagelijks functioneren
• De hoofdpijn verergert bij inspanning
• Je bent misselijk en/of moet braken
• Je bent overgevoelig voor licht en geluid.
• Een onbehandelde aanval duurt 4-72 uur
In vergelijking met niet-menstruele migraine, zijn de aanvallen doorgaans ernstiger, langer in duur (meestal langer dan 24 uur) en minder goed te behandelen met pijnstillers.
In tegenstelling tot gewone migraine gaat menstruele migraine meestal niet gepaard met zogenaamde aura-verschijnselen, zoals gezichtsverlies of lichtflitsen zien, tintelingen of een doof gevoel rond de mond, krachtverlies aan één kant van het lichaamspraakproblemen,...
| Hormonale of menstruele hoofdpijn Sommige vrouwen hebben rond of tijdens de menstruatie hoofdpijn maar geen migraine. Het verschil is niet altijd heel duidelijk. Migraine gaat meestal gepaard met misselijkheid en braken en overgevoeligheid voor licht en geluid. De migraine kan zo erg zijn dat men nog nauwelijks kan functioneren. Die verschijnselen ontbreken bij hormonale hoofdpijn, en meestal kan men ook nog min of meer normaal functioneren. Menstruele hoofdpijn kan wel gepaard gaan met andere menstruele verschijnselen zoals buikpijn, rugpijn en stemmingsveranderingen. In vergelijking met menstruele migraine is menstruele hoofdpijn meestal vrij goed te behandelen met gewone pijnstillers uit de groep van de niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID), zoals ibuprofen of naproxen. Gebruik deze geneesmiddelen maximaal gedurende zes dagen per maand. |
Oorzaken van menstruele migraine
Waarschijnlijk wordt menstruele migraine veroorzaakt door een daling van de oestrogeenconcentratie in het bloed vlak voor en tijdens de menstruatie. Ook de productie van prostaglandines tijdens de eerste dagen van de menstruatie kan een rol spelen.
Het is waarschijnlijk niet het lage oestrogeengehalte op zich maar de plotse daling van het oestrogeengehalte die de migraine-aanval uitlokt.
De migraine kan tijdens de overgang in hevigheid toenemen.
Behandeling van menstruele migraine
Antibraakmiddel (anti-emectica)
Wanneer de aanval gepaard gaat met misselijkheid en/of braken, kan je een anti-braakmiddel zoals domperidone of metoclopramide nemen (via de mond of als zetpil). Het antibraakmiddel wordt het best ingenomen tien tot vijftien minuten voor de inname van een pijnstiller.
Gewone pijnstillers
Als eerste behandeling worden pijnstillers uit de groep van niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID), zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen, aangeraden, eventueel in combinatie met een antibraakmiddel.
Paracetamol heeft bij deze vorm van migraine meestal weinig of geen effect.
Neem pijnstillers direct bij begin van de hoofdpijn. In veel zal een gewone pijnstiller echter niet volstaan om een aanval van menstruele migraine te stoppen.
Triptanen
Indien de gewone pijnstillers niet doeltreffend zijn (nog hoofdpijn na 2 uur) of bij een zware aanval, worden triptanen aangeraden, zo nodig in combinatie met een antibraakmiddel.
Triptanen moeten worden genomen bij het begin van de migraineaanval.
• Er bestaan verschillende triptanen die onderling een klein beetje van elkaar verschillen. Welke triptaan voor jou het beste werkt, is moeilijk te voorspellen. Daarom wordt aangeraden om verschillende triptanen te proberen, en deze te kiezen die bij jou het beste werkt. Experimenteer niet op eigen houtje met triptanen, maar bespreek dit altijd met uw huisarts.
• Meestal worden triptanen via de mond ingenomen, maar in geval van braken kunt ook triptanen in de vorm van een neusspray, een zetpil of eventueel een onderhuidse injectie nemen. Ook wanneer een snel resultaat nodig is, valt een subcutane injectie te overwegen. Voor jonge mensen (-17 jaar) wordt meestal de voorkeur gegeven aan een neusspray.
• Indien de migraineaanval binnen de 24 uur terugkomt, kan je een tweede dosis van dezelfde triptaan nemen. Neem maximaal 2 à 3 triptanen per 24 uur. Gebruik nooit verschillende triptanen door elkaar, want niet alle combinaties verdragen elkaar.
• Bij hardnekkige of herhaalde aanvallen wordt aangeraden om sumatriptan te combineren met naproxen.
• Gebruik triptanen niet vaker dan 10 keer in een maand. Indien u ze meer gebruikt, kan de hoofdpijn paradoxaal genoeg verergeren (middelenmigraine).
Bijwerkingen van triptanen kunnen zijn: misselijkheid, braken, moeheid, duizeligheid en een drukkend gevoel op de borst. Triptanen kunnen ook de werking van andere medicijnen beïnvloeden. Bij hart- en vaatziekten mag je geen triptanen gebruiken.
Ergotamine
Ergotamine wordt afgeraden omwille van de vele mogelijke bijwerkingen. Alleen bij zeer ernstige migraine die niet reageert op de andere geneesmiddelen, kan eventueel dihydro-ergotamine subcutaan worden toegepast.
Andere maatregelen
Bij een acute migraine-aanval kunnen ook volgende maatregelen mogelijk helpen:
• Relaxatie in een donkere, stille kamer,
• Aanbrengen van ijs op het voorhoofd of de slaap,
• Pepermuntolie op het voorhoofd en de slapen,
• Acupunctuur.
Preventieve behandeling van menstruele migraine
Er bestaan twee methoden: de korte termijnpreventie in de dagen voor de aanval optreedt, en de lange termijnpreventie via een hormonale behandeling.
Korte termijnpreventie (miniprofylaxe)
Het doel is een aanval van menstruele migraine te voorkomen of minstens de intensiteit en/of duur van de aanval te verminderen. Deze behandeling wordt toegepast in de periode vlak voor de menstruatie en kan alleen bij vrouwen met een regelmatige cyclus. Het principe is dat je een paar dagen voor de menstruatie start met de behandeling en gedurende zes à zeven dagen het geneesmiddel inneemt.
• Niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID) zoals ibuprofen en naproxen, twee- tot driemaal per dag. Begin twee tot vier dagen voor de menstruatie (bij vrouwen die de pil nemen op de eerste dag van de stopweek), tot dag 3 van de menstruaties.
• Indien dit niet helpt, kan je eventueel preventief triptanen nemen.
Omwille van het beperkte effect en de hoge kostprijs wordt dit evenwel afgeraden. Ook bestaat het gevaar van gewenning indien je ook buiten de menstruatieperiode triptanen neemt.
• Uw arts kan eventueel ook bepaalde bloeddrukverlagende middelen (bètablokkers zoals metoprolol of propranolol) voorschrijven. Indien dat niet werkt, kan eventueel een calciumantagonist (flunarizine), bepaalde middelen tegen epilepsie (zoals valproaat of topiramaat), serotoninereceptor-antagonisten (zoals methysergide en pizotifeen) en middelen tegen depressie(zoals amitriptyline) worden overwogen.
• Hormoonpleisters
Door oestrogeen-hormoonpleisters te plakken rond de menstruatie worden de hormonale schommelingen afgezwakt.
Een oestradiolpleister (100 µg/24 uur) kan worden aangebracht op dag 20 van de cyclus (twee à drie dagen voor de menstruatie). Deze wordt tweemaal om de 3 dagen vervangen (totaal 3 pleisters).
Men moet er rekening mee houden dat een migraine-aanval zich toch kan voordoen na het verwijderen van de laatste pleister.
• Hormoongel
Net als de hormoonpleisters zorgt ook hormoongel ervoor dat de oestrogeendaling vlak voor en tijdens de menstruatieweek wordt afgezwakt. Het beste effect wordt bekomen door te starten 5 à 6 dagen voor de menstruatie tot dag 2 van de menstruaties. Na het stopzetten kan er toch een migraine-aanval optreden. Een alternatief is het continu toedienen van oestradiolgel.
• Een kortdurende behandeling met magnesium (3 x 360 mg per dag) vanaf een week voor de menstruatie tot aan het einde van de menstruatie, zou volgens sommige onderzoeken een gunstig effect hebben bij menstruele migraine.
• Homeopathie en fytotherapie
Tot nu toe zijn er geen wetenschappelijke gegevens die aantonen dat homeopathische middelen helpen tegen migraine.
Sommige kruidenmiddelen (zoals Tanacetum en Groot hoefblad) zouden mogelijk wel een gunstig effect kunnen hebben. Preparaten met Groot hoefblad (Petasites) mogen in België evenwel niet verkocht worden omwille van mogelijke bijwerkingen.
• Niet-medicamenteuze preventieve maatregelen
Voor een aantal niet-medicamenteuze preventieve maatregelen is aangetoond dat ze een positief effect kunnen hebben om een migraine-aanval te voorkomen:
- vermijden van uitlokkende factoren, zoals slaapgebrek, stress, het overslaan van maaltijden (bijvoorbeeld het ontbijt) of bepaalde voedingsmidelen indien die bij jou een migraineaanval uitlokken;
- regelmatig en voldoende slapen;
- voldoende drinken zodat je niet gedehydrateerd raakt;
- relaxatietechnieken zoals yoga, biofeedback, massage…;
- acupunctuur.
Lange termijnpreventie via hormonale behandeling
Bij een hormonale behandeling wordt geprobeerd de maandelijkse aanvallen te voorkomen door toediening van hormonen. Er zijn verschillende mogelijkheden.
• De anticonceptiepil doorslikken
Er kan worden overwogen om een contraceptieve pil met laaggedoseerde oestrogenen continu te nemen (en dus geen stopweek in te lassen). Dit kan ervoor zorgen dat de hormonale migraineaanvallen achterwege blijven.
De pil kan drie tot zes maanden worden doorgeslikt. Soms zal er tussentijds een doorbraakbloeding ontstaan. Dat is helemaal niet erg, maar je moet dan wel een stopweek inlassen; de rest van de strip neem je niet meer in. Vanaf de nieuwe strip kan de pil daarna gewoon weer een aantal maanden doorgeslikt worden.
Wanneer je na een drie tot zes maanden een pauzeweek inlast, kan er opnieuw een migraine-aanval optreden. Op die manier kan je de aanvallen beperken tot één keer om de drie tot zes maanden.
De pil wordt evenwel afgeraden voor vrouwen die migraine met aura hebben en roken omwille van een verhoogd risico op een herseninfarct (CVA).
• Een alternatief is een voorbehoedsmiddel met alleen progestatieven, zoals de minipil, het spiraaltje of het hormoonstaafje. Zij bevatten geen oestrogenen maar voorkomen de eisprong waardoor de oestrogeenconcentraties stabiel blijven.
• Coenzyme Q10 (CoQ10)
Volgens sommige studies zou Coenzyme Q10 (150 mg per dag gedurende minstens 3 maanden) het aantal aanvallen kunnen verminderen.
• Riboflavin (Vitamine B2)
Enkele onderzoeken tonen een positief effect van vitamine B2-supplementen (400 mg/dag) gedurende minstens 3 maanden: dit zou het aantal aanvallen verminderen, maar niet de ernst van een aanval.
• Botox-injecties
Een aantal onderzoeken tonen een gunstig effect van Botox-injecties bij vaak terugkerende migraine. In Engeland wordt Botox sinds kort terugbetaald door de ziekteverzekering (NHS) voor behandeling van chronische migraine.
Hormonale migraine tijdens zwangerschap en borstvoeding
Bij de meeste vrouwen verminderen of verdwijnen de migraine-aanvallen tijdens een zwangerschap – ook bij vrouwen die last hebben van ‘gewone’ migraine. De hormoonhuishouding verandert immers drastisch tijdens de zwangerschap en er vindt ook geen eisprong plaats.
Bij sommige vrouwen blijft migraine toch een probleem tijdens de zwangerschap en kan een behandeling nodig zijn. Vooral tijdens de eerste weken van een zwangerschap kan migraine verergeren, maar sommige vrouwen blijven heel hun zwangerschap gevoelg voor migraine-aanvallen.
• Pijnstillers: paracetamol geniet tijdens de zwangerschap de voorkeur, maar is vaak weinig effectief. Aspirine en NSAID’s zijn ook veilig, maar zijn beter te vermijden na 30 weken.
• Anti-braakmiddelen: tijdens zwangerschap geniet domperidon de voorkeur boven metoclopramide.
• Triptanen worden niet aangeraden tijdens de zwangerschap. Indien je in het begin van de zwangerschap, toen je nog niet wist dat je zwanger was, triptanen hebt genomen, hoef je je niet ongerust te maken. Tijdens het eerste trimester blijken ze geen enkel risico voor de foetus op te leveren.
• Ergotderivaten worden sterk afgeraden tijdens zwangerschap.
• Om een aanval te voorkomen kan tijdens de zwangerschap eventueel de bètablokker propranolol in lage dosis voorgeschreven worden. Anti-epileptica (valproïnezuur, topiramaat) zijn uitgesloten tijdens de zwangerschap.
Borstvoeding en migraine
Vrouwen die borstvoeding geven hebben in de eerste maanden na de zwangerschap doorgaans minder last van migraine dan vrouwen die flesvoeding geven.
Tijdens borstvoeding kunnen, indien nodig, alle hoger geciteerde geneesmiddelen worden gebruikt, met uitzondering van
- aspirine (acetylsalicylzuur)
- anti-epileptica
Wat triptanen betreft gaat de voorkeur naar sumatriptan (dat het best bestudeerd is). Aangeraden wordt om de melk 4 uur na inname af te kolven om de kans te verkleinen dat de baby toch nog iets van het medicijn binnenkrijgt.
Menstruele migraine en menopauze
Ook bij vrouwen met een kunstmatige menopauze (door een operatie waarbij de baarmoeder en/of de eierleiders werden verwijderd) en die aanleg hebben voor migraine, kunnen de migraine-aanvallen verergeren.
Vrouwen die tijdens de overgang erg veel last van migraine hebben, kunnen baat hebben bij een vervangende hormoontherapie, bij voorkeur met lage-dosis, niet-orale oestradiolpleisters of -gel. Bespreek de mogelijkheden met je arts.
| Kan je van de pil migraine krijgen? Nogal wat vrouwen die de anticonceptiepil nemen, hebben tijdens de stopweek last van een migraine-achtige hoofdpijn. Dit zou bij zowat 1 op 10 pilgebruiksters voorkomen. Dit is geen bijwerking van de pil, maar is een gevolg van de lagere oestrogeenspiegels tijdens de stopweek. Vrouwelijke hormonen hebben namelijk een invloed op de migraine. Dat verklaart waarom veel vrouwen die geen pil nemen rond de menstruatie een migraine-aanval krijgen, en waarom migraineklachten tijdens de zwangerschap kunnen verminderen. En het verklaart ook waarom sommige vrouwen die de pil nemen niet méér maar net minder migraineklachten hebben. Volgende methoden kunnen helpen om dat hoofdpijnprobleem op te lossen. • Je kan de pil zonder pauzeweek gedurende drie strips aaneen gebruiken, waardoor geen maandstonden optreden, waarna een stopweek met maandstonden volgt. Dit kan alleen met een eenfase pil (waarvan de dosering over de hele duur van de cyclus dezelfde is). • Je kan de pil continu nemen, dus zonder stopweek, tot er een doorbraakbloeding komt. Op het moment van de doorbraakbloeding het slikken van de pil een week onderbreken, en dan opnieuw beginnen. Ook dit kan alleen met de monofase-pil. • Je kan in overleg met uw arts een andere of een lager gedoseerde pil proberen, of een voorbehoedsmiddel dat alleen progestatieven bevat. • Indien de hoofdpijn blijft aanslepen en duidelijk is dat ze te maken heeft met de pil, kan overwogen worden om op een ander anticonceptivum over te schakelen, zoals bv. een spiraaltje. • Je kan tijdens de pilvrije week oestrogeenpleisters gebruiken (één Climara of Dermestril pleister is voldoende). • Je arts kan je ook pijnstillers voorschrijven, te nemen bij het begin van de onttrekkingsbloeding in voldoende hoge dosis. Indien je migraine met aura hebt, dan heb je een licht verhoogde kans op een beroerte. Als je rookt en de pil gebruikt, dan is de kans op een beroerte nog iets hoger. Stop dus met roken en overweeg een ander anticonceptiemiddel dan de combinatiepil. Bijvoorbeeld een voorbehoedsmiddel zonder oestrogenen zoals de minipil, prikpil, het hormoonspiraaltje (Mirena) of hormoonstaafje (Implanon). In sommige aanbevelingen wordt het gebruik van de pil ook afgeraden aan vrouwen die migraine (zonder aura) hebben en die ouder zijn dan 35 jaar. Bespreek dit alleszins met je arts. |
Bronnen:
www.domusmedica.be
www.nhg.org
www.patient.co.uk
www.migrainetrust.org
