Rijbroeksyndroom of lipoedeem: een erfelijke stoornis in de vetverdeling

dossier

• Overgewicht en gewichtsschommelingen hebben een negatief effect op lipoedeem. Het lichaamsgewicht stabiel houden en overgewicht verminderen is dus enorm belangrijk
• Lipoedeem komt vrijwel uitsluitend voor bij vrouwen.

Lipoedeem en lymfoedeem

Lees ook: Lymfoedeem: ‘dikke armen’ of ‘dikke benen’

Oorzaak lipoedeem

• De aandoening is vaak familiair bepaald, wat doet vermoeden dat er een erfelijke factor meespeelt. 
• De ziekte treedt in de regel tegen het einde van de puberteit of tijdens een zwangerschap op, wat doet vermoeden dat ook hormonen een rol spelen. Soms speelt de menopauze of een aandoening, zoals een schildklierafwijking, een rol. Bij mannen zou het een gevolg zijn van een hormonale stoornis of zou de lever vaak beschadigd zijn. 
• Ook obesitas speelt een rol bij lipoedeem. Ongeveer 70 tot 80 procent van de lipoedeempatiënten hebben overgewicht. Als het lichaamsgewicht stijgt, neemt ook het vetweefsel toe, onder andere in de benen. In dat uitgezet weefsel ontstaat een hormonale reactie, die leidt tot een ontsteking van de vetcellen en onvoldoende zuurstoftoevoer naar die cellen.

Lees ook: Hypothyreoïdie of een te traag werkende schildklier: symptomen

Symptomen van lipoedeem

© Getty Images

• Symmetrische zwellingen: In tegenstelling tot lymfoedeem treedt lipoedeem steeds symmetrisch op, dus aan twee zijden van het lichaam, meestal op de heupen, bovenbenen en knieën. Typisch zijn billen en heupen in de vorm van een ‘rijbroek’.
  
• Handen en voeten zijn nooit aangedaan (in tegenstelling tot lymfoedeem). Zwelling van de voeten kan wijzen op een beginnend, bijkomend lymfoedeem.
• Pijn bij druk en aanrakingen. In vergevorderde stadia pijn bij het stappen door schurende huid en pijn door strak zittende kledingstukken.
• De huid is zacht met knobbeltjes en putjes; cellulitis (sinaasappelhuid).
• In tegenstelling tot andere vormen van oedeem kunnen bij lipoedeem geen deukjes in de huid worden gedrukt.
• Zwaar gevoel of pijn in de benen, opgezwollen benen.
• Soms een koud gevoel, vooral van de onderbenen. De klachten nemen in de loop van de dag toe, vooral bij warmte.
• Gemakkelijk blauwe plekken.
• Vrijwel geen verbetering bij gewichtsvermindering: het vet verdwijnt op andere plaatsen waar minder vet aanwezig is (gezicht, borsten, etc.).
• Kledingmaat van onder- en bovenlichaam kunnen 2-3 maten verschillen.
• Negatieve "Proef van Stemmer": De proef of het teken van Stemmer gebruikt om lymfoedeem te herkennen. Hierbij wordt getracht de huid tussen de tweede en derde teen van de voet beet te pakken. Lukt dit niet dan is het teken van Stemmer positief. Dit wordt gezien als een belangrijke indicatie van lymfoedeem.

• moeheid
• verminderde spierkracht in enkels, voeten, knieën...
• gewrichtsproblemen (vooral de knie)
• een bijkomend lymfoedeem

Lees ook: Waarom krijgt de ene sneller blauwe plekken dan de andere?

Behandeling lipoedeem

1. Vermijd overgewicht, omdat dit de klachten, zoals gewrichtspijn, kan verergeren. Als je overgewicht hebt, moet je proberen om je lichaamsgewicht op een Body Mass Index (BMI) tussen 19 en 25 in te stellen.
2. Voldoende lichaamsbeweging zoals fietsen, wandelen, zwemmen, fitness, enz.
3. Sporten die leiden tot overbelasting of sporten met veel plotselinge bewegingen (bijvoorbeeld squash) zijn af te raden. Datzelfde geldt voor lichamelijk zwaar werk.
4. Draag overdag speciale therapeutisch elastische kousen (TEK) om extra vochtvorming tegen te gaan en afvoer van lymfe te bevorderen. Dergelijke steunkousen zijn altijd nodig als er tevens sprake is van lymfoedeem. De voorkeur gaat dan ook vaak uit naar een vlakgebreide therapeutisch elastische kous.
5. Vermijd extreme kou en extreme warmte. Vermijd knellende kleding (draag geen strakke ceintuur of BH) en draag gemakkelijke, platte schoenen.
6. Als het lipoedeem gepaard gaat met lymfoedeem kan manuele lymfdrainage toegepast worden. Dit is een soort massage waarbij men de verstoorde of beperkte afvoer van de lymfe probeert te verbeteren. Tevens worden de nog werkende lymfevaten gestimuleerd.
7. Geneesmiddelen hebben geen enkel effect. Ook allerlei zalfjes en apparaten om overtollig vet en cellulitis te behandelen, bijvoorbeeld met bodyformsystemen of lipolyse, zijn zinloos.
8. Liposuctie (het wegzuigen van vet bijvoorbeeld rond de knie of het onderbeen). Deze ingreep voert men niet bij elke persoon met lipoedeem uit, omwille van de mogelijke risico zoals beschadiging van de lymfebanen. Een liposuctie is enkel een behandelingsoptie na interdisciplinair overleg en op voorwaarde dat de ingreep in een gespecialiseerd centrum gebeurt.

Lees ook: Waarom kan de ene persoon makkelijker vet verbranden dan de andere?

Bronnen:
https://www.uzgent.be
https://www.lipoedeembelgie.be