Shisha-pen of elektronische nepsigaret: een gevaarlijke hype

nieuws Een shisha-pen, ook wel E-shisha, electronic shisha of E-hookah genoemd, is een elektronische waterpijp in de vorm van een pen en verkrijgbaar in allerlei kleuren en smaken, zoals aardbei, cola, perzik enz. Het omhulsel bevat een elektrisch circuit met batterij en een spiraaltje dat via een touwtje gekoppeld is aan een gaasje doordrenkt met vloeistof. Door te zuigen aan het mondstuk, wordt het elektrisch circuit gesloten en gaat de shisha-pen ‘aan’. Hierdoor licht het lampje op en wordt het spiraaltje warm. Hierdoor verdampt de vloeistof in het touwtje, waardoor witte rook ontstaat. Deze damp, of rook, wordt ingeademd.

De shisha-pen bevat (meestal) geen nicotine of teer, maar wel andere bestanddelen als propyleenglycol, glycerol en glycerinetriacetaat. Dat zijn organische vloeistoffen die bij verhitting gemakkelijk verdampen en een damp vormen die op
rook lijkt. Er worden ook shisha-pennen verkocht die wel nicotine bevatten. Deze zijn te vergelijken met ‘gewone’ elektronische sigaretten.
Shisha-pennen worden onder meer via internet verkocht en zijn op korte tijd erg populair geworden bij jongeren.


Gezondheidsrisico?
Shisha-pennen zijn pas zeer recent op de markt. Er is (nog) geen wetenschappelijk onderzoek bekend naar de stoffen die vrijkomen bij verdampen en of die stoffen, bij normaal gebruik, schade voor de gezondheid kunnen veroorzaken. De shisha-pen zonder nicotine en teer is alleszins minder schadelijk voor de gezondheid dan het roken van een klassieke sigaret.

Het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) analyseerde in een recent rapport de mogelijke gezondheidsrisico’s van de Shisha-pen.

De hoofdbestanddelen van de damp die wordt geïnhaleerd na het nemen van een trekje van de shisha-pen zijn propyleenglycol (54%) en glycerol (46%). Daarnaast bevat de damp een kleine hoeveelheid smaakstof en mogelijk sporen van andere stoffen.

Propyleenglycol wordt toegepast in de voedings-, cosmetische, farmaceutische en kunststofindustrie. Het wordt eveneens gebruikt om de namaakrook en mist te creëren die vaak in discotheken, theaters en televisieproducties wordt gezien. De concentratie propyleenglycol die bereikt wordt in de luchtwegen en longen na het nemen van één trekje van de shisha-pen is hoger dan de aanbevolen maximale concentratie in namaakrook en mist uit rookmachines voor, onder andere, theaterproducties.
Glycerol wordt gebruikt in verschillende industriële en consumentenproducten, zoals zeep en schoonmaakmiddelen, medicijnen, cosmetica, voedingsmiddelen, verf, hars en papier.

Beide stoffen worden veilig beschouwd indien gebruikt als additief in voedingsmiddelen. Anders dan bij gebruik in voedingsmiddelen, worden propyleenglycol en glycerol via de shisha-pen ingeademd, wat leidt tot blootstelling van de luchtwegen en longen.

• De hoeveelheid propyleenglycol aanwezig in de damp die wordt ingeademd na het nemen van één trekje is hoog genoeg om irritatie van de luchtwegen te veroorzaken (droge keel, hoesten).
• De effecten van langdurige blootstelling aan propyleenglycol via de shisha-pen kunnen moeilijk geschat worden, omdat gegevens over langdurige blootstelling van mensen ontbreken. Wel is bekend dat bij ratten die langdurig worden blootgesteld aan propyleenglycol, de dikte van het luchtwegepitheel en de slijmproductie in de luchtwegen toenemen.
• De hoeveelheid glycerol aanwezig in de damp die wordt ingeademd na het nemen van één trekje kan irritatie van de luchtwegen (droge keel, hoesten) veroorzaken.
• Uit een studie in ratten blijkt dat glycerol, in concentraties die lager zijn dan die na het nemen van één trekje van de shisha-pen, door irritatie veranderingen veroorzaakt in het epitheel van het strotklepje. Omdat onbekend is hoe de shisha-pen gebruikt wordt en omdat er onvoldoende vergelijkbare studies beschikbaar zijn, is niet duidelijk of vergelijkbare effecten ook op kunnen treden na langdurig gebruik van de shisha-pen.
• Over het effect van blootstelling aan beide stoffen tegelijk, zoals het geval is bij het inhaleren van de damp uit de shisha-pen, zijn geen gegevens bekend. Ook is het onbekend wat de risico’s zijn van de eventuele sporen van andere bestanddelen die geïnhaleerd worden via shisha-pen.

Het RIVM besluit dan ook dat het nemen van één trekje van de shisha-pen voldoende is om de luchtwegen te irriteren (droge keel, hoesten). Of het gebruik van de shisha-pen zal leiden tot vergelijkbare effecten zoals gezien bij ratten, kan aan de hand van de huidige beschikbare gegevens niet geschat worden. Vooral omdat nog onbekend is hoe consumenten de shisha-pen precies gebruiken. Des te vaker en langduriger consumenten de shisha-pen gebruiken, des te groter is de kans op nadelige effecten op de luchtwegen.

Het Nederlandse Trimbos-instituut vindt, naast de mogelijke gezondheidsrisico's, het gebruik van de pen ook kwalijk omdat die het roken van een sigaret nabootst. Op deze manier wennen jongeren aan de handeling van het roken en aan het inhaleren van stoffen via de mond. Volgens het Trimbos-instituut, dat zich onder meer bezig houdt met onderzoek naar verslaving, wordt de stap naar het roken van sigaretten hier mogelijk door verkleind.

In ons land raden het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGEZ) en het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisatie (OIVO) het gebruik van de shisha-pen af.
Om twee redenen: ze bevat vermoedelijk schadelijke stoffen en moedigt jongeren aan om ‘echt’ te gaan roken. Het VIGeZ vraagt daarom aan de bevoegde diensten in ons land om de introductie van de shisha-pen op de jongerenmarkt met de nodige aandacht te volgen, de nodige stappen te ondernemen en het gebruik en de verkoop van de shisha-pen te reguleren of verbieden.

Ook het federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (fagg) en de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu (FOD Volksgezondheid) waarschuwen voor de elektronische sigaret en de shisha-pen.

Deze elektronische apparaten worden vandaag zonder speciale overheidstoezicht in de handel gebracht. Ze worden vervaardigd door niet-farmaceutische bedrijven en hoeven niet te voldoen aan de vereisten van de farmaceutische sector op het vlak van kwaliteit, veiligheid en doeltreffendheid. Veel van deze producten worden verhandeld via illegale internetsites en zijn afkomstig uit diverse delen van de wereld. De kwaliteit van deze producten is zeer divers en de nodige veiligheidsvoorschriften ontbreken.

De FOD volksgezondheid benadrukt dat het gebruik van dergelijke producten op onder meer openbare plaatsen, restaurants en cafés verboden is om te vermijden de indruk te geven dat op deze plaatsen mag gerookt worden gezien sterke gelijkenis met de klassieke sigaret.