Negen vermijdbare risicofactoren voor dementie

Een internationale expertengroep heeft in een nieuwe studie die gepubliceerd werd in het gezaghebbende medische tijdschrift The Lancet negen mogelijk vermijdbare risicofactoren voor dementie geïdentificeerd. De experts berekenden het percentage nieuwe gevallen van dementie dat men zou kunnen vermijden wanneer die risicofactor volledig zou verdwijnen (population attibutable fraction, PAF). Het betreft hier alle vormen van dementie, bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie en Lewy Bodies dementie.

Belangrijk om op te merken is wel dat al die (mogelijk vermijdbare) risicofactoren samen slechts 35 procent van het risico op dementie uitmaken. Dat betekent dat 65 procent van het risico te wijten is aan andere, niet controleerbare factoren. Zo kunt u bijvoorbeeld niets veranderen aan genetische factoren of aan uw leeftijd - nog altijd de belangrijkste risicofactor voor dementie.

Mensen die geen of alleen lagere school hebben gevolgd, hebben een risico (PAF) op dementie van 7,5 procent. 

Een gebrek aan opvoeding zou leiden tot een grotere kwetsbaarheid voor cognitieve achteruitgang omdat de cognitieve reserve kleiner is dan bij mensen die secundair onderwijs hebben gevolgd. Of hoger onderwijs de cognitieve reserve nog meer verbetert, is niet bekend. 

Gehoorverlies op middelbare leeftijd (vanaf 55 jaar) zou verantwoordelijk zijn voor 9,1 procent dementierisico. 

Zelfs licht gehoorverlies na de leeftijd van 55 jaar zou het risico om op latere leeftijd dementie te ontwikkelen, verhogen. De reden daarvoor is nog niet duidelijk, en het is evenmin duidelijk of het gebruik van bijvoorbeeld een hoorapparaat dat risico kan verminderen.

Een gebrek aan beweging op oudere leeftijd zou verantwoordelijk zijn voor 2,6 procent risico op dementie. 

Alhoewel nooit proefondervindelijk is aangetoond dat fysieke activiteit op oudere leeftijd dementie zou kunnen voorkomen, zijn er wel heel wat zogenaamde observationele studies waaruit blijkt dat dementie minder voorkomt bij fysiek actieve ouderen. Het invloed van fysieke activiteit zou onrechtstreeks te maken hebben met de gunstige effecten op hart- en bloedvaten, op diabetes en gewicht, en rechtstreeks met een verbeterde bloedstroming in de hersenen en het stimuleren van de vorming van nieuwe neurale verbindingen. 

Hoge bloeddruk op middelbare leeftijd zou voor zowat 2 procent bijdragen aan het risico op dementie.

De meest waarschijnlijke verklaring voor dat verband is het effect van een hoge bloeddruk op de conditie van de bloedvaten.

Diabetes type 2 betekent een risico van 1,2 procent.

Ook hier speelt vooral het effect op de gezondheid van de bloedvaten en het mogelijke negatieve effect van een verstoorde insuline- en suikerbalans in de hersenen. 

Obesitas op middelbare leeftijd vertegenwoordigt een risico van 0,8 procent.

Het negatieve effect van obesitas heeft onder meer te maken met de verhoogde kans op ontstekingsverschijnselen, en op een verstoorde suiker- en insulinebalans.

Roken draagt voor 5,5 procent bij aan het risico. 

Roken verhoogt niet alleen de kans op vaatziekten, maar sigarettenrook bevat ook stoffen die giftig zijn voor de hersenen.

Een depressie op latere leeftijd (niet op middelbare leeftijd) zou verantwoordelijk zijn voor zowat 4 procent van het dementierisico.

Het is nog niet helemaal duidelijk of depressie een risicofactor dan wel een gevolg van dementie is. Maar meer en meer studies suggereren dat depressie op latere leeftijd het risico op dementie verhoogt en dat het gebruik van bepaalde antidepressiva het risico mogelijk kan verlagen. 

Sociaal isolement op latere leeftijd is een risicofactor die voor 2,3 procent bijdraagt aan dementie. De PAF van sociaal isolement is dus vergelijkbaar met die van hoge bloeddruk en gebrek aan beweging.

Ook hier is het nog niet helemaal duidelijk of sociaal isolement een risicofactor dan wel een gevolg van dementie is. Maar meer en meer studies wijzen er toch op dat het wel degelijk de kans op dementie verhoogt.

Voor sommige risicofactoren, zoals voeding, alcoholgebruik en  luchtvervuiling (voor mensen die langs een drukke autoweg wonen) kon geen PAF worden berekend bij gebrek aan voldoende gedetailleerde studies. Die risicofactoren zijn dus niet in de analyse opgenomen, al benadrukken de experts dat het mogelijk wel belangrijke risicofactoren zijn. 

Voor andere mogelijke risicofactoren zijn er volgens deze studie momenteel onvoldoende bewijzen.

• Hersentrauma's (eenmalig of herhaaldelijk);

• Verminderd zicht;

• Slaapstoornissen.