Vaccin tegen melanoom op komst

Het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Moderna heeft een vaccin ontwikkeld dat de ontwikkeling van huidkanker zou tegengaan. Het vaccin maakt gebruik van de messenger RNA-technologie (mRNA) die ook in een aantal coronavaccins zit. Het vaccin zal niet dienen om huidkanker te voorkomen, maar als behandeling eens de huidkanker is opgedoken, in combinatie met kankermedicatie. In 2025 hoopt Moderna goedkeuring te krijgen voor het vaccin.

Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de American Society of Clinical Oncology in Chicago presenteerde Moderna de nieuwste resultaten van het onderzoek. Dat onderzoek gebeurde bij 157 mensen met gevorderde huidkanker. In het onderzoek combineerden Moderna en zijn sectorgenoot Merck hun kankerbehandelingen: het kankervaccin van Moderna en het medicijn Keytruda van Merck. 

Na ongeveer drie jaar hadden diegenen die de twee behandelingen kregen, 49% minder kans op terugkeer van de kanker of overlijden en 62% minder kans op uitzaaiing van hun kanker, in vergelijking met mensen die alleen Keytruda kregen. In totaal overleefde 75% van de patiënten die de twee behandelingen kregen na 2,5 jaar zonder te hervallen, vergeleken met 56% van de patiënten die enkel Keytruda kregen.

Het kankervaccin maakt gebruik van dezelfde mRNA-technologie achter het Covid-19 vaccin. Die bevat instructies voor cellen om specifieke eiwitten te maken voor verschillende mensen. Elk van de behandelde patiënten kreeg een op maat gemaakt vaccin, waarvan de ontwikkeling zes tot acht weken in beslag nam. Het vaccin was afgestemd op de specifieke mutaties in hun tumor. “De resultaten geven ons een extreem hoge mate van vertrouwen dat dit effect echt is en zeer langdurig,” zegt Dr. Stephen Hoge, voorzitter van Moderna. “We denken dat het op dit moment zeer duidelijk is dat deze sterke resultaten de behandeling van kanker in de komende jaren zullen veranderen.”

Het andere medicijn in het onderzoek, Keytruda, werd in 2014 goedgekeurd en luidde een nieuw tijdperk in van immuuntherapiebehandelingen. Het ontmaskerde tumorcellen en maakte ze zichtbaarder voor aanvallen door het immuunsysteem. 

In het nieuwe onderzoek combineert men dus een vaccin dat tumorcellen herkent en vernietigt (vaccin van Moderna) met een medicijn dat tumorcellen blootlegt (Keytruda van Merck). Volgens Hoge is dit een zeer krachtige manier om kwaadaardige groei onder controle te krijgen. “We raken de tumor met een groot aantal T-cellen en richten ons niet op slechts één mutatie, maar vaak op 15, dus er zijn niet veel plaatsen voor de tumor om zich te verstoppen,” verduidelijkt Hoge. “Het is een zeer brede immuunrespons.”

In een verder fase van het onderzoek worden de patiënten verder opgevolgd, en worden nog 1000 patiënten toegevoegd. De twee bedrijven testen dezelfde combinatie van vaccin en medicatie ook bij patiënten met een ander type huidkanker, plaveiselcelcarcinoom, en bij nier- en blaaskankerpatiënten. Als de huidige resultaten standhouden, kunnen ze een mijlpaal betekenen voor immunotherapie tegen kanker. Het kan betekenen dat iemand met kanker slechts één behandeling nodig heeft, waarbij de kanker dus voorgoed wordt geëlimineerd.

“Als deze overlevingscurves langer dan drie jaar aanhouden, dan lijkt het erop dat we de tumorcellen effectief hebben geëlimineerd,” zegt Hoge. “Zelfs als er ergens een enkele cel is die zich een paar jaar verbergt en dan probeert om een nieuwe tumor te vormen, dan heeft het immuunsysteem zijn foto al en weet hoe die eruitziet. Dus op het moment dat de cel in actie komt, ruimt het immuunsysteem hem op. Deze combinatie versterkt de immuunrespons om de kanker effectief uit te roeien. En als hij eenmaal weg is, is hij weg.”