Buikvliesontsteking of peritonitis

dossier Peritonitis is een ontsteking van de buikholte en van het buikvlies (peritoneum) die meestal veroorzaakt wordt door een infectie met schimmels of bacteriën die zich in de buikholte verspreiden. Een buikvliesontsteking is een ernstige aandoening die een dringende ziekenhuisopname vereist. Indien niet snel behandeld kan peritonitis levensbedreigend zijn. 

Lees ook: Voor welke soorten schimmelinfecties moet je oppassen?

Wat is een buikvliesontsteking? Het buikvlies of peritoneum is een dun, doorschijnend vlies gevuld met vocht dat de binnenkant van de buikholte en de buitenkant van de daarin gelegen organen (maag, dunne darm, een deel van de dikke darm, lever, milt...) afdekt en ondersteunt. Het buikvlies heeft een aanzienlijk oppervlak, bij een volwassene ongeveer 2 vierkante meter. De buikholte is normaal steriel. Als er een infectie plaatsvindt of door beschadiging van een orgaan een prikkelende stof binnen het peritoneum vrijkomt, zoals maagsap, darminhoud, gal of bloed, kan er een ontstekingsreactie van het buikvlies ontstaan.

Symptomen

De aard en de intensiteit van de klachten is afhankelijk van de precieze oorzaak en de uitgebreidheid van de ontsteking. De symptomen van een buikvliesontsteking ontwikkelen zich doorgaans vrij snel.

Veel voorkomende klachten zijn: 

• plotse hevige buikpijn die snel erger wordt
• geen eetlust, een opgeblazen gevoel in de buik
• misselijkheid, braken
• diarree of verstopping
• weinig urine
• koorts (38 °C of hoger)
• uitdrogingsverschijnselen
• versnelde hartslag, verlaagde bloeddruk
• soms sufheid en desoriëntatie

Mogelijke complicaties 

Bij peritonitis ontstaan snel complicaties, tenzij de aandoening onmiddellijk wordt behandeld.

• Er kunnen een of meer met pus gevulde infectiehaarden (abcessen) ontstaan. Als deze abcessen openbarsten, wordt de ontsteking nog erger.
• Soms ontstaat er na een buikvliesontsteking littekenweefsel in de buikholte, zoals verklevingen of vernauwingen in de darmen. Hierdoor kan iemand langdurig buikpijn hebben en kan er een darmafsluiting (ileus) ontstaan. Bij vrouwen kunnen omliggende organen zoals de baarmoeder, eileiders... aangetast worden, waardoor onvruchtbaarheid kan optreden.
• Bloedvergiftiging (sepsis) kan ontstaan wanneer meerdere organen door de infectie worden aangetast, of bij ernstig bloedverlies. Dit kan uiteindelijk uitmonden in een levensbedreigende septische shock met veralgemeend orgaanfalen.
• Bij een spontane bacteriële peritonitis door levercirrose kan lever- en nierfalen optreden, met kans op overlijden.
  
  

Lees ook: Aanhoudende misselijkheid: oorzaken en wat te doen?

Oorzaken

Peritonitis wordt meestal veroorzaakt door een bacteriële infectie die zich verspreidt vanuit een ander orgaan in de buikholte. Maar het kan ook spontaan in de buikholte zelf ontstaan. Soms kan een buikvliesontsteking ontstaan zonder dat er sprake is van een (bacteriële) infectie.

• Een buikvliesontsteking kan ontstaan na een gaatje (perforatie) in de maag, darm, galblaas of blindedarm (appendix) waardoor bacteriën in de buikholte terechtkomen.
• Bij vrouwen is een ontsteking van de eileiders (salpingitis) of een bekkenontsteking (PID) een veel voorkomende oorzaak van peritonitis. Dit kan een gevolg zijn van een seksueel overdraagbare aandoening zoals gonorroe of chlamydia.
• Een buikoperatie aan de galblaas, urineleider, urineblaas of de darmen waarbij bacteriën naar de buikholte weglekken. Dat kan soms ook gebeuren bij een endoscopisch onderzoek van de darm (colonoscopie) of een kijkoperatie van de buik (laparotomie).
• Ook na een keizersnede kan een buikvliesontsteking ontstaan.
• Een darminfarct door een bloedklonter in de darm(slag)ader (mesenteriale trombose)
• Een scheur in een orgaan zoals de lever, de milt, de blaas... door een ongeval of een messteek.
• Peritoneale nierdialyse (een bepaalde vorm van bij nierinsufficiëntie) waarbij plastic afvoerbuisjes in de buikholte worden geplaatst, waardoor bacteriën in de buikholte kunnen komen.
• Een buikvliesontsteking kan ook ontstaan als complicatie van een onbehandelde infectie door buiktyfus waarbij een darmbloeding of -perforatie optreedt.
• Peritoneale tuberculose is een zeldzame vorm van buikvliesontsteking door een besmetting met het tubeculosebacterie.
• Een spontane of primaire bacteriële peritonitis is meestal een gevolg van vochtophoping in de buik (ascites) bij mensen met portale hypertensie door levercirrose of een andere chronische leverziekte zoals hepatitis. Spontane bacteriële peritonitis is de meest voorkomende infectie bij patiënten met cirrose: ongeveer een derde van cirrosepatiënten zou vroeg of laat een peritonitis krijgen. Ook bij hartfalen kan zich vocht ophopen in de buikholte (ascites) en peritonitis ontstaan. Bij kinderen met nefrose of nefrotisch syndroom (een chronische aandoening waarbij de nierfilter minder goed werkt) en bij kinderen met systemische lupus erythematosus (SLE) kan eveneens een spontane peritonitis ontstaan door vochtophoping in de buik.
• Peritonitis kan soms een gevolg zijn van irritatie van buikorganen zonder enige vorm van infectie. Ontsteking van de alvleesklier (acute pancreatitis) of de galblaas (cholecystitis) of een ontstoken divertikel in de dikke darm (diverticulitis), kunnen bijvoorbeeld peritonitis veroorzaken. Ook de talkpoeder of het zetmeel op chirurgische handschoenen kan zonder infectie ontsteking van het buikvlies veroorzaken.
• Er bestaat ook een kwaadaardige vorm van buikvliesontsteking door een naar het buikvlies uitgezaaide kanker (peritonitis carcinomatosa).
  
  

Lees ook: Pijn in de onderbuik door een eileiderontsteking (salpingitis) of bekkenontsteking (PID)

Diagnose

• Om een perforatie op te sporen kan een röntgenfoto worden gemaakt. Echografie en CT-scans worden ook gebruikt.
• Soms wordt vocht uit de buikholte opgezogen met een injectiespuit (paracentesis) om de verantwoordelijke bacteriën op te sporen.
• Een bloed- of urineanalyse kan de aanwezigheid en het type bacterie vaststellen.
  
  

Behandeling

• In het algemeen worden onmiddellijk verschillende antibiotica toegediend, meestal intraveneus. Als de oorzaak van de buikvliesontsteking peritoneale dialyse is, kunnen de antibiotica rechtstreeks in het buikvlies worden geïnjecteerd.
• Indien nodig wordt een buisje via de neus in de maag of darm ingebracht om de vloeistof en het gas te verwijderen.
• Daarnaast kunnen uitdroging en shock worden voorkomen door intraveneuze vloeistoffen of elektrolyten.
• Vaak wordt een spoedoperatie uitgevoerd om het zieke weefsel te verwijderen en de onderliggende oorzaak (blindedarmontsteking, perforatie, enz.) te behandelen.
• In gevallen van cirrose worden antibiotica meestal preventief gegeven om herhaling te voorkomen.
  
  

Lees ook: Buikpijn: symptomen blindedarmontsteking (appendicitis)

Bronnen:
www.nhs.uk
www.mayoclinic.org
http://emedicine.medscape.com
http://www.ncbi.nlm.nih.gov