Leptospirose of rattenziekte - Ziekte van Weil - Melkerskoorts

Leptospirose is een zeldzame infectie die veroorzaakt wordt door een besmetting met de Leptospira bacterie. Meestal treden besmettingen op na een contact met ratten of met door ratten besmet water. Ook andere dieren kunnen drager zijn van de bacterie, o.m. honden, varkens, runderen, schapen en geiten.

Leptospiren leven in de nieren van hun natuurlijke gastheren en worden uitgescheiden met de urine. Ze kunnen geruime tijd buiten het lichaam van hun gastheer overleven, vooral als de condities gunstig zijn (warme en vochtige omgeving). Besmetting van de mens vindt plaats door direct contact met de (levende of dode) gastheer of zijn urine of indirect via de met urine besmette omgeving, vooral oppervlaktewater, vochtige planten en modder. 

Voor infectie is overdracht via wonden of slijmvliezen of misschien ook via de weke huid of door inademing van aerosols van urine noodzakelijk. Intensief contact met dieren vormt een potentieel risico tot besmetting. Directe overdracht van mens op mens is zelden beschreven.

Mensen met bepaalden beroepen (onder meer : rioolwerkers, tuinders, bouwvakkers, militairen en landbouwers), waterrecreanten en in het algemeen iedereen die die door beroep of hobby veelvuldig in contact komt met (wilde) dieren en/of oppervlaktewater en/of modder.

Vroeger kwamen geregeld infecties voor bij mensen door opspattende urine van runderen in een melkstal (vandaar de naam ‘melkerskoorts’), maar dit is vrijwel verdwenen door de controle van het vee. In Nederland was in 2001 1,3% procent van de melkveebedrijven en tussen de 5 en 10 procent van de niet-melkleverende veebedrijven besmet met Leptospira.

De meest voorkomende oorzaak is nu zwemmen in buitenwaters waarin ratten leven. Langdurige of zware regenval en overstromingen kunnen een toename van het aantal leptospirose gevallen tot gevolg hebben.

Honden raken ook regelmatig besmet door het zwemmen in buitenwater. Daarnaast kunnen honden de infectie oplopen door het likken aan elkaars genitaliën of door het oplikken van urine.

Hoe vaak de ziekte voorkomt is niet bekend. In Nederland wordt het aantal besmettingen geraamd op een 30-tal per jaar. Omdat het ziektebeeld in het begin erg lijkt op een banale infectie van bv. de bovenste luchtwegen en artsen soms nogal snel antibiotica voorschrijven, komt de ziekte waarschijnlijk meer voor maar verloopt ze onopgemerkt.

De ziekteverschijnselen zijn uiterst variabel. Na 1 à 3 weken ontstaan er meestal plotse griepachtige verschijnselen (koorts, spierpijn, hoofdpijn, overgevoeligheid voor licht, misselijkheid en braken, gezwollen lever en geelzucht...). In ongeveer 1 op de 10 gevallen kan de ziekte leiden tot beschadiging van lever en nieren, acute hartproblemen en hersenvliesontsteking (meningitis) (men spreekt dan ook van de Ziekte van Weil). Onbehandeld is het sterftepercentage bij deze vorm van de ziekte 5 à 10%.

Neem bij een plots hevige koorts na het zwemmen in verdacht buitenwater contact op met je huisarts.

Omdat rattenpopulaties in belangrijke mate geïnfecteerd zijn, moet je contact met ratten vermijden. Dat impliceert dat zwemmen en andere watersporten, zoals duiken, maar wenselijk zijn mits er sprake is van rattenbestrijding en de aanwezigheid van minimale sanitaire voorzieningen. Dit is in Vlaanderen trouwens aan een regelgeving onderworpen.

Ook geldt het advies om rauwe melk van besmette koeien vóór de consumptie te koken. Leptospirose komt niet voor in gepasteuriseerde of gesteriliseerde melk, en ook niet in harde kazen.

In sommige landen worden mensen met een verhoogd risico gevaccineerd. Dit vaccin is niet beschikbaar in België of Nederland.

Infectie van honden voorkomt men door vaccinatie. Een jaarlijkse herhaling van de vaccinatie is nodig. Naast vaccinatie is hygiëne in kennels en pensions van belang en horen besmette dieren pas bij andere dieren geplaatst te worden als aangetoond is dat ze de bacterie niet meer via de urine uitscheiden.

De Leptospira bacterie is gevoelig aan courant gebruikte antibiotica. Een snelle behandeling met antibiotica is nodig om ernstige complicaties te voorkomen.. Bij matige of ernstige infecties zal de patiënt in het ziekenhuis worden opgenomen met intraveneuze toediening van antibiotica.

Wondverzorging, een vroegtijdige vermoeden van de ziekte en een adequate behandeling maken deel uit van een correcte aanpak.