Welke risico's zijn er verbonden aan een tatoeage en permanente make-up?

nieuws In een nieuw advies waarschuwt de Hoge Gezondheidsraad (HGR), een adviesorgaan van de Federale Regering over gezondheid, voor de risico's verbonden aan tatoeages en permanente make-up. Door de toenemende populariteit van tatoeages en permanente make-up (PMU), treden meer en meer complicaties op waarvoor soms medische tussenkomst vereist is, zo schrijft de HGR.

Naar schatting worden er in België per jaar tussen de 300.000 en 500.000 tatoeages gezet. In Duitsland heeft 9% van de bevolking en 23% van de jongeren een tatoeage, waarvan 58% zwarte en meer dan 40% gekleurde tatoeages; 38% kleine en meer dan 60% grote tatoeages; 2/3 daarvan hebben meerdere tatoeages.
Per cm2 wordt 2,5 mg tattoo pigment gebruikt, voor een bovenarm (800 cm2) komt dit op 2 gram neer, voor een rug (4500 cm2) op 11 g en voor een lichaam (16.400 cm2) op 40 g.
De inkten kunnen verschillende groepen van problematische stoffen bevatten waaronder kleurstoffen (vb. lood, azo- kleurstoffen), onzuiverheden uit het productieproces (vb. PAA, PAK) en additieven (vb. fenoxyethanol, benzisothiazolinone, octhilinone en fenol) die gebruikt worden als bewaarmiddel voor stabiliteit.

Bovendien moet rekening gehouden worden met de mogelijke afbraak van de kleurstoffen, waardoor stoffen ontstaan die andere eigenschappen hebben met een ander risicoprofiel. Dit fenomeen kan mee in de hand gewerkt worden door omgevingsfactoren zoals zonlicht en behandeling met laserlicht.
• De gezondheidsproblemen die kunnen ontstaan op korte termijn zijn doorgaans het gevolg van infecties en vaak gerelateerd aan de werkwijze waarop de tatoeage aangebracht werd. Ze kunnen ook het gevolg zijn van het gebruik van niet-steriele materialen zowel inzake de apparatuur als de gebruikte inkten.
• Daarnaast zijn er ook complicaties die zich eerder op langere termijn voordoen en zich pas na weken, maanden of jaren manifesteren. Zij kunnen het gevolg zijn van allergische reacties of van giftige effecten veroorzaakt door de inkten. Alhoewel een aantal giftige chemische bestanddelen, zoals zware metalen, verboden werden in de inkten, worden er nog steeds bestanddelen gebruikt waarvan de veiligheid niet bewezen werd. Vooral de aromatische kleurstoffen (azo-kleurstoffen) die de laatste jaren meer en meer toegepast worden, kunnen kankerverwekkende bestanddelen bevatten of vrijstellen bij degradatie. Er zijn aanwijzingen dat ze ook een rol spelen in het ontstaan van allergische fenomenen.
• Ongeveer 10-20% van de getatoeëerden laat na jaren hun tatoeage verwijderen. Meestal gebeurt dit door middel van laserbehandeling. Er zijn gegevens over chemische degradatie van kleurstoffen onder invloed van laserstralen en zonlicht tot componenten met mogelijke kankerverwekkende eigenschappen.

Infecties
• Huidinfecties die optreden in de eerste dagen na het aanbrengen van een tatoeage of permanente make-up, zijn doorgaans oppervlakkig. Meestal gaat het om een besmetting van de tatoeage (of piercing) door stafylokokken en streptokokken en kan dit met lokale maatregelen opgelost worden.
• De stijging van het aantal Methicilline resistente Staphylococcus aureus (MRSA), Pseudomonas, atypische mycobacteriën vormen wel een reëel risico.
In Duitsland is 20% van de bevolking MRSA-drager. Voornamelijk mensen met verminderde immuniteit lopen een verhoogd risico om hierdoor besmet te raken.
Pseudomonas en atypische mycobacteriën infecties kunnen het gevolg zijn van gebruik van leidingwater om de inkt te verdunnen. Vaak gaat het om ernstige infecties met repercussies op lange termijn, die behandeling vereisen met antibiotica.
• Virale infecties zijn zeer zeldzaam, maar vermits de huidbarrière doorbroken wordt moet rekening gehouden worden met mogelijke overdracht van hepatitis en HIV.

Allergische en toxische reacties
De toxicologische-allergologische veiligheid van tatoeage en PMU inkten kan momenteel niet gegarandeerd worden, zo schrijft de HGR.
• Er kunnen allergische reacties optreden in gekleurde tatoeages. Dat gebeurt meestal in rode tatoeages of in de rode delen van de tatoeage. Deze bijwerkingen kunnen zich ook voordoen in Permanente Make-Up (PMU).
• Alhoewel de meeste zware metalen verboden zijn en grotendeels verdwenen zijn uit de inkten, zijn er nog steeds sporen terug te vinden, ook onder vorm van nanopartikels. Het gebruik van azo-kleurstoffen biedt geen garantie voor veiligheid, er zijn namelijk talrijke onveilige aromatische amines in inkten aangetoond. Bovendien kunnen de aromatische kleurstoffen een rol zouden spelen in het ontstaan van allergische reacties.
• In zwarte inkten is vervuiling met polycyclische aromatische koolwaterstoffen’s (PAKs) uit het productieproces door meerdere onderzoekers bevestigd.
• Zonblootstelling kan lokale reacties uitlokken bij gele tatoeages die cadmium bevatten. Fotosensitiviteit met jeuk en zwelling van de tatoeage na het zonnen wordt regelmatig door patiënten gerapporteerd; dit wordt eveneens waargenomen bij zwarte tatoeages
• Tatoeage inkten die nog gebruik maken van zuiver poederpigment (Alla Prima en 13 Gold bv.) geven meer klachten van allergische reacties.
• Er kunnen ook allergische reacties optreden na het laten zetten van een (tijdelijke) henna-tatoeage op de huid.

Kanker
Tatoeage zou kunnen bijdragen tot het risico op kanker, al is dat volgens de HGR tot op heden nog niet aangetoond. Toch is er reden tot bezorgdheid.
Tal van bestanddelen of verontreinigende stoffen aanwezig in de inkten hebben namelijk kankerverwekkende eigenschappen. Dit is onder meer het geval van sommige polycyclische aromatische koolwaterstoffen (die vooral in zwarte kleurstoffen aanwezig zijn), van zware metalen zoals cadmium en van sommige azo- kleurstoffen. Aromatische amines en polycyclische aromatische koolwaterstoffen zijn bij de oudst gekende en krachtigste kankerverwekkende stoffen. Deze kankerverwekkende stoffen kunnen niet alleen lokaal, in de huid, bijdragen tot het ontstaan van kanker, maar kunnen ook bijdragen tot het ontstaan van kanker in andere organen.

Gezien de veelheid van kankerverwekkende en kankerbevorderende invloeden waaraan de huid bloot staat, en gezien de zeer lange latentietijd (meerdere tientallen jaren) voor het ontstaan van huidkanker is het zeer moeilijk om het kankerverwekkend effect van tatoeages aan te tonen. Aantonen dat tatoeages zouden bijdragen tot kanker in andere organen is nog veel moeilijker. Dat er op dit ogenblik nog geen rechtstreeks verband aangetoond is tussen tatoeage en risico op kanker betekent dus niet dat er geen enkel risico is, hoogstens dat er geen zeer groot risico is.
De huidige trend om zeer grote tatoeages te zetten waarbij veel inkt en vooral meer kleuren gebruikt worden, geeft volgens de HGR reden tot bezorgdheid.

Reacties bij medisch onderzoek
Metaalpartikels aanwezig in tatoeage en PMU inkten kunnen met straling interfereren en het beeld verstoren bij Magnetisch Resonantie onderzoek (MRI). Het is belangrijk dat u de radioloog daarvan op de hoogte brengt.