OPS of Schildersziekte

dossier OPS is de verzamelnaam voor een reeks fysieke en psychische stoornissen die je kan krijgen door veelvuldige of langdurige blootstelling aan schadelijke oplosmiddelen. De volledige benaming is Organisch Psychosyndroom door Solventen.

Schildersziekte

In België komen naar schatting enkele honderdduizenden mensen in aanraking met oplosmiddelen in één of andere vorm. Blootstelling aan deze producten veroorzaakt ernstige gezondheidsrisico's. Vooral vakmensen, maar ook hobbyisten, kunnen best op hun hoede zijn.
Oplosmiddelen (solventen) zijn vluchtige vloeistoffen waarin andere stoffen oplossen. Benzeen, tolueen, styreen, terpentine, thinner en alcohol zijn maar enkele voorbeelden. Verf, lak, lijm en sommige schoonmaakmiddelen bestaan voor een aanzienlijk deel uit deze oplosmiddelen.

Oplosmiddelen zijn zeer schadelijk voor onze gezondheid. Omwille van hun vluchtigheid en vetoplossend vermogen worden ze nochtans op grote schaal gebruikt. Ze maken inkten vloeibaarder, doen verf beter uitstrijken en laten schoonmaakmiddelen makkelijker vuil en vet verwijderen.
Ze komen in het lichaam terecht door het inademen van dampen of door contact met de huid.
De ziekte tast het zenuwstelsel aan met diverse lichamelijke en psychische klachten tot gevolg. Ze is voor zowel de patiënt als de omgeving zeer belastend en wordt vaak verkeerd ingeschat. Je kan OPS het best vergelijken met een beginnende vorm van dementie.

Klachten

Misschien ken je het wel: het zweverige, soms misselijke gevoel na een dagje schilderen met een oplosmiddelhoudende verf in een slecht verluchte kamer of ruimte. Net als vele anderen zie jij daar waarschijnlijk geen kwaad in.
Toch kunnen oplosmiddelen ernstige gezondheidsklachten veroorzaken.
De klachten die voortkomen uit het werken met oplosmiddelen komen in verschillende gradaties voor.
Soms zijn de klachten van tijdelijke aard. Korte blootstelling aan een hoge concentratie oplosmiddel kan leiden tot een soort van dronkemansgevoel. De symptomen zijn misselijkheid, hoofdpijn, duizeligheid en hartkloppingen. Deze klachten verdwijnen echter zodra er geen blootstelling meer is.
Bij geregelde, langdurige blootstelling kan er blijvende gezondheidsschade ontstaan. Het gaat dan om onherstelbare stoornissen in de hersenfuncties.

Symptomen

Symptomen zijn vermoeidheid, verstrooidheid, slechte oriëntatie in tijd en ruimte, concentratieproblemen, slecht geheugen, een gebrek aan logica, problemen met het organiseren van activiteiten, onhandigheid, waarnemingsstoornissen en slaapstoornissen. Wisselingen in stemming en persoonlijkheid kunnen zich evenzeer voordoen.
In dit stadium is volledig herstel niet meer mogelijk.
Van al deze ernstige gezondheidsklachten is er één die bijzondere aandacht verdient, namelijk diegene die het zenuwstelstel aantast; het Organisch Psychosyndroom door Solventen ook wel OPS genoemd.

OPS kan worden onderverdeeld in 3 types, die tevens de evolutiestadia weergeven:
Type 1
vage klachten, verminderde interesse, vermoeidheid, hoofdpijn, concentratiestoornissen, verminderd geheugen en verhoogde prikkelbaarheid, ...
In dit stadium worden de klachten vaak niet herkend of onderschat.
Type 2
2a veranderingen in persoonlijkheid en het gevoelsleven: depressie en
stemmingswisselingen
2b de leerfuncties worden blijvend aangetast: er stellen zich problemen op vlak van samenwerken, onthouden, logisch denken en zich oriënteren in tijd en ruimte.
Type 3
vroegtijdige dementie en blijvende lichamelijke letsels

Diagnose

Het vaststellen van de diagnose Organisch Psychosyndroom door Solventen is vaak moeilijk omdat ook andere oorzaken aan de basis kunnen liggen van hogergenoemde klachten. Overmatig drankgebruik, dementie en andere neurologische aandoeningen hebben immers dezelfde symptomen.
Patiënten en hun partners geven vaak aan dat vele artsen niet op de hoogte zijn van dit syndroom, daardoor onvolledige conclusies trekken en foute diagnoses stellen.
Vele artsen zijn te weinig op de hoogte van het oorzakelijk verband tussen het werken met solventen en de symptomen van hun patiënt.
Zo gebeurt het dat OPS-slachtoffers soms met hun klachten niet au-serieux worden genomen, verkeerd worden behandeld en de echte oorzaken niet worden aangepakt.

Behandeling

De opgelopen gezondheidsschade kan niet meer worden hersteld.
De ziekte wordt in stadium 1 en stadium 2a, omwille van vage klachten, niet herkend. Het is pas bij type 2b dat men merkt dat er iets mis is en een arts geraadpleegd wordt. Jammer, want de klachten kunnen dan vaak niet meer worden verholpen.
Positief is echter dat, wanneer er geen contact meer is met oplosmiddelen, de ziekte stopt en de schade beperkt blijft tot wat ze was.
Het enige wat je wel kan doen, is verdere blootstelling aan oplosmiddelen vermijden. Vanaf dan zullen klachten en symptomen blijven wat ze zijn. Soms kunnen ze ook lichtjes afnemen, erger worden ze meestal niet.

Erkenning als beroepsziekte

In het voorjaar van 1999 werd OPS type 2 en 3 erkend als beroepsziekte. Net zoals in Nederland moet een aanvraag tot erkenning als beroepsziekte gebeuren als volgt:
Na een consultatie bij een arts van het Fonds voor Beroepsziekten, die een mogelijk verband vaststelt tussen blootstelling aan solventen en je klachten, word je doorverwezen naar een solventteam. Zo'n team bestaat uit 3 artsen: een arbeidsgeneesheer, een neuropsychiater of neuroloog en een psycholoog.
Samen stellen ze de gezondheidsschade vast, trachten ze andere ziektes uit te sluiten en gaan ze na hoelang en waaraan je bent blootgesteld.
Tot slot moeten ze tot een conclusie en een advies komen: is er sprake van OPS en zo ja, in welke gradatie?
Een aanvraag tot erkenning als beroepsziekte kan gedaan worden via de adviserend geneesheer van je ziekenfonds, de behandelende arts, een arbeidsgeneesheer of een mandataris.

Voorkomen is beter... want genezen kan niet!

Sectoren
Het zijn niet enkel de schilders, zoals meestal wordt gedacht, die tijdens de uitoefening van hun beroep blootgesteld worden aan oplosmiddelen.
Ook werknemers uit de volgende sectoren komen er geregeld mee in aanraking:
• Vloerbekledingbedrijven
->in lijmen en ontvetters
• Schilder- en coatingbedrijven
->in allerlei verven, verdunners, bij het coaten van ketels, ...
• Chemische industrie
->in alle bestanddelen voor de bereiding van chemische eindproducten zoals verf, lijm, kunststoffen en petrochemicaliën
• Laboratoria en ziekenhuizen
->bij allerlei onderzoeken
• Hout- en meubelindustrie
-> in houtverduurzamingsmiddelen, grondverven, beitsen, lakken en vernissen
• Grafische en papierindustrie
-> in drukinkten, schoonmaakmiddelen en in ontvettingsmiddelen
• Schoonmaakbedrijven
-> in ontvettingsmiddelen en in schoonmaakmiddelen
• Autocarrosserie / garages / benzinestations
-> in benzines, ontvettingsmiddelen en in schoonmaakmiddelen
• Chemische droogkuis en wasserijen
-> in textielreinigers
• Textielbedrijven
-> bij het bedrukken van textiel
• Land- en tuinbouw
-> in allerlei bestrijdingsmiddelen en pesticiden
• Aanmakers van pvc, rubber en kunststoffen
-> in de verschillende componenten die bij elkaar gebracht worden bij de aanmaak van deze producten