Onrust over aspartaam

dossier

Er is opnieuw onrust ontstaan over de veiligheid van de populaire zoetstof aspartaam. Aanleiding is een experimenteel onderzoek op ratten aan het Cesare Maltoni Cancer Research Center en de European Ramazzini Foundation of Oncology and Environmental Sciences in Bologna waaruit blijkt dat aspartaam het risico op lymfoom en leukemie doet toenemen. De studie, waarvan de eerste resultaten in april 2005 werden gerapporteerd aan de Europese en Amerikaanse gezondheidsinstanties (o.m. de European Food Safety Authority, het National Cancer Institute en de National Institutes of Health in de USA) verscheen zopas in het European Journal of Oncology

De CRC/ERF studie gebruikte 1800 ratten (900 mannelijke en 900 vrouwelijke). Ze kregen vanaf hun 8ste levensweek tot aan hun natuurlijke dood dagelijks aspartaam in hun voeding in dosissen van 5000, 2500, 100, 500, 20, 4, and 0 mg/Kg lichaamsgewicht. Na hun dood werd een autopsie uitgevoerd en werden alle weefsels onderzocht. Daaruit bleek een dosis-gerelateerde stijging van het aantal lymfomen en leukemie bij de vrouwelijke ratten. Een verdubbeling was merkbaar vanaf 20 mg/kg lichaamsgewicht. Ook bleken de ratten die aspartaam kregen minder te eten, zonder dat dit evenwel een invloed had op het lichaamsgewicht. Het kankerverwekkend effect zou mogelijk te maken hebben met de methanol in aspartaam, die in het lichaam wordt omgezet in formaldehyde en vervolgens in mierezuur.

Volgens de onderzoekers bewijst dit onderzoek dat aspartaam kankerverwekkend is in lage dosissen die vergelijkbaar zijn met wat algemeen toegelaten wordt voor menselijke consumptie. Zij roepen de verantwoordelijke autoriteiten op om de bestaande normen in verband met aspartaamgebruik te herzien, vooral voor kinderen.
Naar aanleiding van dit onderzoek heeft de Europese Voedselautoriteit een herevaluatie van de Europese normen aangekondigd. Volgens de Europese normen bedraagt de maximaal toegelaten dagdosis (ADI) 40 mg/kg lichaamsgewicht per dag voor de stof zelf, en een lagere van 7.5 mg/kg/dag voor het afbraakproduct diketopiperazine.

Voor een gemiddelde mens van 70 kilo kom je met de laagste ADI waarde uit op 525 mg/dag, overeenkomend met 75-125 gram suiker aan zoetkracht. Om deze lage ADI te halen moet een mens per dag 4 liter frisdrank, of 320 kauwgumtabletten, of 133 zoetjes, of 12 liter vruchtenyoghurt eten of drinken. Voor de hoge ADI dus 4,5 keer zo veel.
Alhoewel de dosis van 20 mg/kg de helft lager ligt dan de Europese ADI-waarde relativeren experts in binnen- en buitenland de resultaten van dit onderzoek. Zij wijzen er onder meer op dat de mogelijk kankerverwekkende dosis van 20 mg/kg nog altijd dubbel zo hoog is als wat in voedingsenquêtes als hoogste reële inname wordt vastgesteld. Uit onderzoek blijkt dat de gemiddelde reële inname ongeveer 2 à 3 mg/kg per dag bedraagt. De hoogste innames situeren zich rond 7 à 10 mg/kg per dag.

Wat is aspartaam?

Aspartaam is een kunstmatige zoetstof die bij toeval in 1965 in de Verenigde Staten werd ontdekt. Chemisch is het een combinatie van twee gewone aminozuren asparaginezuur en fenylalanine, met aan het fenylalaninedeel een methanolgroep. Feitelijk is aspartaam te beschouwen als een mini-eiwit, of een dipeptide (di=2, peptide is een verbinding tussen aminozuren). De combinatie van asparaginezuur en fenylalanine komt ook veel voor in de natuur, in allerlei eiwitten. De methyl-ester is een synthetische toevoeging.
Aspartaam heeft een gemiddelde zoetheid die 150-200 keer zo sterk is als de zoetkracht van gewone suiker. Een groot verschil tussen aspartaam en andere zoetstoffen, is dat het de smaak van fruit en fruitaroma's versterkt. In kauwgum blijven bijvoorbeeld de fruit- en zoete smaak veel langer proefbaar als aspartaam wordt gebruikt, dan wanneer suiker wordt gebruikt.
Aspartaam kan gebruikt worden in de meeste producten, waar ook suiker voor kan worden gebruikt. Aspartaam is echter niet stabiel onder sterk zure of basische condities. Het verliest dan in de loop van de tijd de zoetkracht. Hierdoor is Cola-light bv. niet onbeperkt houdbaar.
Toevoeging van aspartaam aan een levensmiddel moet in de ingredientenlijst vermeld staan. Meestal staat het onder 'kunstmatige zoetstof : aspartaam', soms ook als handelsnaam 'Nutrasweet'.
Aspartaam wordt toegevoegd aan een groot aantal producten, zoals snoep en zoetstoffen, frisdranken, puddingpoeder, gebak, ijs, yoghurt, geneesmiddelen (o.m. antibiotica en hoestsiropen), jam, kauwgum...

Lees ook: Zoetstoffen en suiker : een overzicht

Hoe veilig is aspartaam ?

Aspartaam werd grondig onderzocht voordat het in 1981 door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) werd toegelaten. Ook de Amerikaanse artsenvereniging (AMA), het U.K. Food Standards Agency en vergelijkbare instituten in zo'n honderd andere landen (waaronder België en Nederland), de World Health Organisation en het Europese Voedselagentschap zagen en zien geen bezwaren . Het recente Italiaanse onderzoek zou het eerste zijn waarin duidelijk een kankerverwekkend effect wordt aangetoond.
Sinds aspartaam op de markt is, wordt het met alle mogelijke kwalen in verband gebracht. Het volstaat om op internet een search te doen om tientallen websites te vinden waarin aspartaam een sluipend en dodelijk gif wordt genoemd. Een voorbeeld hiervan is www. aspartaam.nl, de Nederlandse versie van Mission Possible International, een anti-aspartaamvereniging rond de Amerikaanse Betty Martini (www.dorway.com). Op een andere Amerikaanse website (www.aspartamekills.com) wordt aspartaam zelfs een ‘moleculair Auschwitz’ genoemd, en wordt een foto van de baas van NutraSweet afgedrukt met een Hitlersnor, naast een foto van Hitler.
Volgens deze anti-aspartaamlobbyisten veroorzaakt aspartaam blindheid, het beschadigt de hersenen en verergert de ziekte van Alzheimer, het zou Multiple Sclerose, Lupus en diverse soorten kanker, vooral hersentumoren veroorzaken. Het verhoogt de kans op epileptische aanvallen en beroertes, het zou een van de oorzaken zijn van het chronische vermoeidheidssyndroom, het wordt onder meer in verband gebracht met angstaanvallen, depressie, fibromyalgie, gevoelloosheid in de benen, krampen, oorfluiten, pijnlijke gewrichten, hoofdpijn... Ook een deel van het zg. Golfoorlogsyndroom zou door aspartaam verklaard worden, omdat de Amerikaanse militairen in Koeweit heel veel Cola light dronken. In totaal zijn er ondertussen een 100-tal kwalen die aan aspartaam worden toegeschreven.

In 1999 reageerde de Amerikaanse Food and Drug Administration op een aantal van die beweringen. Het Scientific Committee on Food (SCF) van de Europese Unie publiceerde in 2002 een uitgebreid rapport waarin geantwoord wordt op de verschillende gezondheidsklachten die met aspartaamgebruik in verband gebracht worden. In alle gevallen besloot de SCF dat de angst voor aspartaam ongegrond is.

Maar volgens de anti-aspartaamlobby zijn deze instanties niet betrouwbaar want omgekocht door de fabrikanten van aspartaam (zie bv. Dennis Rodie, De zoete leugen. Kleintje Muurkrant, 31 augustus en 28 september 2001)

Lees ook: Aspartaam is veilig

Lees ook: Europa verklaart zoetstof aspartaam veilig

Fenylketonurie

Aspartaam kan wel een probleem zijn voor mensen die lijden aan Fenylketonurie (PKU). Dit is een erfelijke ziekte die voorkomt bij ong. 1 op 16.000 mensen. Deze mensen kunnen het eiwit fenylalanine niet afbreken waardoor het zich ophoopt in het lichaam en tot nadelige effecten leidt. Fenylalanine, een aspartaambestanddeel, is een essentieel aminozuur dat van nature voorkomt in alle voedingsmiddelen die eiwit bevatten. Deze mensen moeten een speciaal, eiwit-beperkt, dieet volgen, en dus ook hun aspartaam-inname beperken. Dat geldt ook voor mensen met ernstige leverkwalen en zwangere vrouwen met hyperfenylalanine (te veel fenylalanine in hun bloed).

Tegenwoordig worden alle pasgeborenen gescreend, binnen 5 dagen na de geboorte, door middel van 'het hielprikje', op onder andere PKU.