Gerelateerde artikels
Waarom word je ziek tijdens je verlof?
In dit artikel
Waarom word je ziek tijdens je verlof?
dossier
Ziek worden net wanneer je verlof start? Veel mensen maken het mee. Dit fenomeen staat ook wel bekend als de vrijetijdsziekte of het omgekeerde Kortjakje-syndroom. Maar wat is de oorzaak en hoe voorkom je het?
Wat is vrijetijdsziekte?
© Getty Images
Vrijetijdsziekte is een term die in 2002 door hoogleraar Ad Vingerhoets van Tilburg University werd geïntroduceerd. Het verwijst naar het idee dat mensen juist in hun vrije tijd symptomen van ziekte ontwikkelen. De klachten variëren van vage pijntjes en vermoeidheid tot hoofdpijn en griepachtige symptomen. Het is geen erkende medische aandoening, maar onderzoek geeft wel een paar mogelijke verklaringen.
Ziek op vakantie: oorzaken
Stress valt weg
Een belangrijke verklaring voor dit fenomeen heeft te maken met onze stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol. Tijdens drukke werkdagen houdt je lichaam de productie van deze hormonen hoog – dit zorgt ervoor dat je energie en alertheid op peil blijven en kleine kwaaltjes worden onderdrukt. Zodra je echter in vakantie- of verlofmodus gaat en de dagelijkse stress wegvalt, daalt de aanmaak van deze hormonen abrupt.
Volgens onderzoek (onder meer besproken door Vingerhoets) kan deze plotselinge daling leiden tot een ‘afkickreactie’: het immuunsysteem, dat tijdens de stressperiode op volle toeren draaide, raakt ineens uit balans. Hierdoor komen eerdere, onderdrukte symptomen pas duidelijk naar voren. Tegelijkertijd worden lichaamssignalen, die tijdens de werkdruk onopgemerkt bleven, ineens intens ervaren. Dit verklaart waarom je je pas ziek voelt wanneer je eindelijk ontspannen bent.
Verandering in routines en omgeving
Naast de hormonale schommelingen speelt ook het afwijkende leefpatroon een rol. Tijdens vakanties slaap je vaak anders, eet je op andere tijden of consumeer je meer (of minder) koffie en alcohol dan normaal. Bovendien is je omgeving vaak totaal anders: nieuwe reisbestemmingen betekenen dat je in contact komt met onbekende ziektekiemen en andere weersomstandigheden. Al deze factoren kunnen samen leiden tot een verstoring van je normale ritmes en daarmee tot het optreden van klachten.
Psychologische factoren en symptoomperceptie
Een ander aspect is de veranderde aandacht voor je eigen lichaam. Tijdens een drukke werkdag ben je zo gefocust op deadlines dat je kleine pijntjes niet opmerkt. Wanneer je dan eenmaal vrij bent, heb je meer tijd – en ruimte – om te letten op lichamelijke signalen. Dit kan ertoe leiden dat je klachten, die je tijdens de werkweek wellicht onopgemerkt bleven, ineens heel intens lijken.
Hoe kan je voorkomen dat je ziek wordt tijdens verlof?
Hoewel je niet volledig kunt voorkomen dat je lichaam reageert op de plotselinge verandering van stress naar ontspanning, zijn er wel enkele tips om de kans op vrijetijdsziekte te verkleinen:
- Verminder stress: Maak van ontspanning tijdens je werkweken een gewoonte, bijvoorbeeld met korte ademhalingsoefeningen of bewuste pauzes tijdens de dag.
- Bouw geleidelijk af: Probeer twee weken voor je vakantie al minder te werken. Zo geef je je lichaam de kans om langzaam af te bouwen en de overgang naar ontspanning te maken.
- Behoud je routine: Houd tijdens je vakantie zoveel mogelijk je normale eet-, slaap- en beweegpatronen aan. Een abrupte verandering in je dagelijkse ritme kan je lichaam in de war brengen.
- Bescherm je gezondheid: Let op een goede hygiëne tijdens het reizen, blijf gehydrateerd en voorkom een overvolle planning.
Conclusie
Het lijkt erop dat vrijetijdsziekte geen mythe is, maar een reëel verschijnsel dat wordt beïnvloed door een combinatie van hormonale, psychologische en leefstijlfactoren. De daling van stresshormonen, in combinatie met een verandering in routine en een grotere bewustwording van lichamelijke signalen, kan ervoor zorgen dat klachten pas echt op de voorgrond treden wanneer je eindelijk vrij bent. Door bewust om te gaan met de overgang van werk naar ontspanning en een stabiele leefstijl aan te houden, kun je de kans op deze ‘vrijetijdsziekte’ verkleinen en optimaal van je welverdiende rust genieten.
Bronnen:
auteur:
Lotte Poté,
gezondheidsjournalist
