Wanneer moet je preventief malariapillen nemen?

dossier

Malaria vormt het grootste gezondheidsrisico in tropische landen. Elk jaar worden meer dan 10.000 toeristen besmet met malaria. De meeste malariagevallen worden vastgesteld bij mensen die terugkwamen uit West-Afrika.

• Malaria komt alleen voor in gebieden waar anophelesmuggen aanwezig zijn: in de tropen en in een aantal subtropische gebieden. Raadpleeg hier de kaart met het verspreidingsgebied van malaria.

• Vanaf 1500 tot 2500 meter kunnen er minder tot geen anophelesmuggen voorkomen, afhankelijk van temperatuur en klimaat op die hoogte.

• In de meeste grote steden is er weinig of geen risico voor besmetting, behalve in Afrika, waar het risico wel reëel blijft. In de buitenwijken van de grote steden in Azië (o.a. India) kan het risico ook bestaan.

• In een aantal gebieden varieert het risico zeer sterk volgens de seizoenen.

• Jonge kinderen, zwangere vrouwen, 65-plussers en mensen met een verminderde afweer lopen het grootste risico op een (ernstig verlopende) infectie.

Lees ook: Wat kan je zelf doen om malaria te voorkomen?

123-malaria-mug-mosquito-5-2.jpg
Het vermijden van muggenbeten is cruciaal
De anophelesmug die malaria overbrengt steekt enkel tussen valavond en dageraad. 
 • Draag 's avonds licht gekleurde kledij die zoveel mogelijk armen en benen bedekt. 
 • Smeer de niet bedekte delen van het lichaam in met een insectenverdrijvend middel op basis van Deet (20 à 50%; voor kinderen en zwangere vrouwen liefst tussen de 20-30%) b.v. Care-Plus® DEET, Moustimuga, Z-stopa, Anti-Ma, OTC-repellenta enz. en herhaal dit om de 4 à 6 uur (DEET 20-30% geeft maar 4 à 6 uur bescherming, een hoger percentage DEET 40-50% geeft tot ongeveer 8 uur bescherming - men kan er dikwijls toch de nacht niet volledig mee door). Niet-Deet-bevattende insectenrepellents zijn minder onderzocht; producten op basis van citrodiol-extract van eucalyptusolie (Care-Plus® Natural, Mosegora/Mosiguarda, picaridine (Care-Plus® Repel-it; Parazeet) en "IR3535" zijn goede en veilige producten; andere alternatieven zijn momenteel niet echt aan te bevelen. 
 • Slaap 's nachts in kamers waar muggen niet binnen kunnen (muggengaas aan de ramen, gebruik elektrisch verwarmde antimug-plaatjes; airconditioning weerhoudt de muggen niet altijd om te steken) of slaap onder een muskietennet, dat met permethrine of deltamethrine geïmpregneerd is, dat boven het bed wordt opgehangen en waarvan de randen onder de matras worden gestopt. Indien deze maatregelen correct worden uitgevoerd, vermindert men het risico op malaria reeds met minstens 80 à 90 procent.

Lees ook: Welk middel tegen muggen werkt best (en wat werkt niet)?

Preventief pillen nemen

Of je preventief malariapillen moet slikken en welk type van malariapil, is afhankelijk van verschillende factoren: het bezochte land en de bezochte streken, het seizoen waarin je reist, de verblijfsduur, het type reis, de lokale beschikbaarheid van betrouwbare medische zorg, en individuele factoren, zoals eerdere reiservaring, vroegere inname van malariatabletten enzovoort. • Malariageneesmiddelen zijn alleen te verkrijgen op voorschrift van een arts. Ze moeten, afhankelijk van het type pil, enkele weken tot dagen voor de reis, tijdens de hele duur van de reis en nog enkele dagen tot weken na terugkeer, worden ingenomen. • Geen enkel malariamiddel beschermt voor de volle 100%, zodat je dus nog altijd ziek kunt worden. 

Meerdere soorten malariageneesmiddelen

123-txt-malaria-aedes-mug-04-17.jpg

Er bestaan verschillende soorten malariapillen (malariaprofylaxe). De meest geschikte malariapil hangt van verschillende factoren af en zal individueel met de arts besproken worden. 

Malariageneesmiddelen zijn alleen te verkrijgen op voorschrift van een arts. Ze moeten, afhankelijk van het type pil, enkele weken tot dagen voor de reis, tijdens de hele duur van de reis en nog enkele dagen tot weken na terugkeer, worden ingenomen.

Sommige mensen kunnen bijwerkingen ondervinden. Die kunnen vervelend zijn, maar zijn meestal geen reden om met de kuur te stoppen. Soms zal men toch op een ander middel moeten overschakelen omwille van de bijwerkingen, zoals maag- en darmklachten of allergische reacties. De arts zal individueel bepalen welk antimalariamiddel het beste is. Dit verklaart waarom mensen die deelnemen aan dezelfde reis soms verschillende middelen moeten nemen.

1. Malarone (Vaste combinatie atovaquon + proguanil)
Het beschermend effect tegen P. falciparum is meer dan 95 procent, ook in de gebieden waar meervoudig resistente malaria aanwezig is. Malarone is uitermate geschikt voor kortere reizen, maar kan ook voor langere reizen van meerdere maanden gebruikt worden (al vermeldt de bijsluiter maximaal 28 dagen). Het is wel een duur geneesmiddel.
Het is ook geschikt bij lange reizen met wisselend malariarisico. Bijvoorbeeld bij een reis doorheen Zuid-Afrika met een korte uitstap naar het Krügerpark tijdens het malariaseizoen, een reis in Zimbabwe met een kort verblijf aan de Victoria-watervallen, een reis doorheen Brazilië met een korte uitstap naar Manaus, of een rondreis doorheen Azië.
Voor gezinnen die tropenreizen maken is het een gemakkelijke optie, omdat kinderen (vanaf 5 kg) slechts een gedeelte van een tablet moeten innemen, en de inhoud van 1 verpakking kan dus gedeeld worden onder meerdere kinderen. 
Malarone mag tijdens de zwangerschap en tijdens de borstvoeding worden gebruikt indien er een dwingende noodzaak is voor chemoprofylaxe en er geen alternatief voorhanden is.

Hoe gebruiken?
• 1 tablet per dag 
• Elke dag op een vast tijdstip, bij een vetrijke maaltijd of met een melkdrank.
• Start de inname 1 dag voor het vertrek, neem de medicatie gedurende het verblijf in het malariagebied, tot 7 dagen na het verlaten van het malariagebied.
Voor kinderen geldt een lagere dosis, afhankelijk van het lichaamsgewicht. Bespreek dit vooraf met je arts. 
Om maag- en darmlast te voorkomen en voor een goede opname door de darm is het nodig om Malarone steeds tijdens de maaltijd of met een glas melk in te nemen. Bij braken binnen het uur na de inname, wordt een nieuwe dosis ingenomen. 

Mogelijke nevenwerkingen
De bijwerkingen zijn over het algemeen mild en van beperkte duur. Hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid, braken en diarree kunnen in zeldzame gevallen optreden 
Soms is er wel ernstige misselijkheid die noopt tot het stoppen van de inname (ongeveer 1/50).

2. Doxycycline
Dit is een mogelijk alternatief voor Malarone. Het mag meerdere maanden ingenomen worden.

Hoe gebruiken?
• 1 tablet (100mg voor volwassenen) per dag;
• Start 1 dag voor vertrek, tijdens verblijf in malariagebied;
• Tot 4 weken na terugkeer uit malariagebied.
Doxycycline dient met veel vloeistof te worden ingenomen of tijdens de maaltijd. Dat gebeurt bij voorkeur zittend of rechtop, en minstens 30 min. voor het slapengaan.

Mogelijke bijwerkingen
Mogelijke nevenwerkingen van doxycycline zijn: 
• misselijkheid, diarree;
• schimmelinfecties van bijvoorbeeld mond, genitaliën;
• zonneovergevoeligheid (huiduitslag bij blootstelling aan zonlicht). Bij gevoelige personen wordt best een zonnecrème met een hoge beschermingsfactor gebruikt (zonneblock) en is langdurige blootstelling aan de zon af te raden.
• Doxycycline wordt niet toegediend aan kinderen onder de 8 jaar 
• Het wordt normaal niet gegeven aan zwangere vrouwen tijdens het eerste trimester, tenzij er geen alternatieven voorhanden, 

3. Mefloquine (Lariam)
De doeltreffendheid van Lariam is zeer hoog (95%), maar toch kan malaria nog doorbreken, vooral in de hoogendemische zones in Indochina (de grensgebieden van Birma met Thailand en China, Thailand met Cambodja, Vietnam met Cambodja). 
In de praktijk wordt dit product steeds minder gebruikt omwille van de vele mogelijke bijwerkingen.

Hoe gebruiken?
• 1 tablet (250 mg) per week (voor kinderen geldt een aangepaste dosis);
• Start 2 - 3 weken voor vertrek, tijdens verblijf in malariagebied;
• Tot 4 weken na terugkeer uit malariagebied;
Neem de Lariam-tabletten steeds tijdens de avondmaaltijd in. Door het innemen van Lariam ’s avonds kan een deel van de nevenwerkingen voorkomen worden. Factoren zoals vermoeidheid, stress en fors alcoholgebruik vergroten de kans op nevenwerkingen.

Mogelijke bijwerkingen
Bij inname van LARIAM ervaart ongeveer 1 op 5 reizigers nevenwerkingen. Zo’n 5 procent van de reizigers moet LARIAM stoppen omwille van nevenwerkingen. Meestal gaat het om milde nevenwerkingen zoals misselijkheid en braken, hoofdpijn, duizeligheid of slaapstoornissen (slapeloosheid en abnormale dromen). 
Minder frequente nevenwerkingen zijn hartkloppingen, stemmingsschommelingen, neerslachtigheid of depressieve gevoelens, opgejaagd gevoel, opwinding, gevoel van kortademigheid, onverklaarbare angst, angstaanvallen en hallucinaties.
Uitzonderlijk zijn er ernstige nevenwerkingen zoals epilepsie of psychosen met hallucinaties. Deze ernstige nevenwerkingen van Lariam manifesteren zich meestal na de inname van de eerste tabletten. Bij ernstige nevenwerkingen moet de inname onmiddellijk en definitief gestopt worden en moet een arts geconsulteerd worden.
Indien de bijwerkingen te veel last veroorzaken, wordt het innemen van LARIAM gestopt en overgeschakeld naar een ander geneesmiddel. Overleg met een arts met ervaring met deze medicatie.

Tegenaanwijzingen
Lariam wordt in volgende omstandigheden afgeraden:
• Indien mefloquine bij vorige inname niet goed werd verdragen. 
• Bij patiënten met epilepsie (koortsstuipen in de voorgeschiedenis is geen echte contra-indicatie; bij recente koortsstuipen is men voorzichtig). Bij familiale antecedenten van epilepsie dient men ook voorzichtig te zijn. 
• Bij patiënten met klachten van duizeligheid of bij patiënten met andere neurologische aandoeningen en evenwichtsstoornissen 
• Bij depressie, zelfmoordgedachten of andere psychische klachten, zoals angststoornis (angstaanvallen), schizofrenie of psychose (verlies van contact met de werkelijkheid). Ook bij patiënten in psychisch labiele toestand, of behandeld met anxiolytica, of met antecedenten van angstaanvallen dient mefloquine vermeden te worden. Bij personen met uitgesproken familiale antecedenten van psychiatrische stoornissen dient men ook voorzichtig te zijn. 
• Bij ernstige leverfunctiestoornissen. 
• Bij allergie voor kinine, kinidine of mefloquine. 
• Bij zwartwaterkoorts (een complicatie van malaria die het bloed en de nieren aantast). 
• Bij patiënten met bepaalde hartritmestoornissen die behandeld worden met bètablokkers, digoxine, kinidine en calciumantagonisten. 

4. Chloroquine (Nivaquine) 
Dit product wordt slechts gebruikt in bepaalde gebieden zonder resistente malariaparasieten, met name in beperkte gebieden van Centraal-Amerika, Peru en Bolivia en in Haïti. Antimugmaatregelen zijn in die regio’s uiterst belangrijk.

Hoe gebruiken?
• 3 tabletten (3 x 100 mg, voor kinderen een aangepaste dosis) per week, op een vaste dag, in 1 inname, bij de avondmaaltijd.
• Start 1 week voor vertrek, tijdens verblijf in malariagebied.
• Tot 4 weken na terugkeer uit malariagebied.

Mogelijke nevenwerkingen
• Als nevenwerking kan maag- en darmlast optreden, vooral bij nuchtere inname. Neem de tabletten daarom steeds tijdens de avondmaaltijd in. 
• Ook huiduitslag en jeuk kunnen optreden. 
Nivaquine wordt afgeraden:
• bij patiënten met psoriasis.
• bij personen met een voorgeschiedenis van epilepsie.

Malaria-noodbehandeling

Voor sommige reizen doorheen een gebied met een matig malariarisico kan het nuttig zijn om een behandeling tegen malaria mee te nemen als je geen preventieve malariapillen neemt. Dit is echter geen goede optie voor gebieden met een hoog malariarisico.
In geval van koorts (langer dan 24uur) kan je dan starten met een malarianoodbehandeling, in afwachting van een betrouwbare consultatie. Je neemt dan atovaqone/proguanil, 4 tabletten in 1 keer bij de maaltijd, 3 dagen na mekaar op hetzelfde uur. Voor kinderen wordt de dosis aangepast aan het gewicht. 
Let op: dit vervangt geen consultatie, maar helpt om tijd te winnen.
Meer info vind je op de website van ITG.

Bronnen:


Laatst bijgewerkt: april 2019

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook
volgopinstagram