Slapend slim worden

nieuws Het idee dat ons geheugen ’s nachts actief bezig is om de gebeurtenissen van de afgelopen dag vast te leggen, wint aan kracht. Ook onderzoek van neurowetenschapper Eelco van Dongen van het UMC St Radboud in Nijmegen wijst in die richting. De resultaten van zijn onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS.

Hij liet vrijwilligers plaatjes zien van alledaagse dingen zoals een fluitketel, een kat, een klok, enzovoort. Die beelden werden gepresenteerd met het bijbehorende geluid, zodat beeld en geluid tijdens het leren ook met elkaar werden verbonden. De vrijwilligers moesten van het aangeboden beeld de locatie op het computerscherm proberen te onthouden. De kat rechtsboven en de fluitketel bijvoorbeeld linksonder. Na het leren werd onderzocht hoe goed ze de informatie in het geheugen hadden opgeslagen. Zowel het leren als de geheugentest werd uitgevoerd terwijl de vrijwilligers in de scanner lagen. Op die manier kon de hersenactiviteit van de deelnemers exact in beeld worden gebracht. Van Dongen: “Op de hersenscans zagen we dat het herinneren van de locaties meerdere hersengebieden activeerde, waaronder de parahippocampus, een ruimtelijk geheugengebied, en enkele gebieden achterin de hersenen die betrokken zijn bij de visuele waarneming.”

Na die eerste geheugentest sliepen de vrijwilligers vervolgens enkele uren in de scanner. Zodra ze in een diepe slaap verkeerden, kregen ze geluiden te horen van de helft van de eerder gepresenteerde afbeeldingen. Zónder dat ze van die geluiden wakker werden. Van Dongen: “Op de hersenscans zien we dat tijdens de presentatie van deze geluiden de parahippocampus opnieuw actief wordt en dat eveneens de communicatie tussen dit gebied en de visuele gebieden wordt versterkt. Bovendien worden ook hersengebieden actief die belangrijk zijn voor het geheugen, zoals de hippocampus. En hoe actiever deze gebieden zijn tijdens de geluidspresentatie, hoe preciezer de deelnemers de locatie van de bijbehorende foto’s onthouden. Dat hebben we vastgesteld door het geheugen ook ná de slaapperiode te testen.”

De diepe slaap is belangrijk voor het vastleggen en bewaren van herinneringen. Dit blijkt uit recent slaaponderzoek dat zowel bij de mens als bij dieren is uitgevoerd. Op hersenscans is bijvoorbeeld te zien dat tijdens de diepe slaap dezelfde hersengebieden worden geactiveerd die overdag onze ervaringen opslaan en weer oproepen. Het lijkt er dus op dat de hersenen het ‘herkauwen’ van gebeurtenissen tijdens de slaap gebruiken om die gebeurtenissen goed te verankeren in het geheugen.