De voedselzandloper strooit zand in de ogen.

nieuws ‘De voedselzandloper’ van dr. Kris Verburgh (www.voedselzandloper.com), de nieuwste voedingshype die recent uitgebreid in de pers aan bod kwam, is wetenschappelijk onevenwichtig onderbouwd. Volgens Erika Vanhauwaert, voedingsexpert van VIGeZ kent het boek een aantal belangrijke onwaarheden door het foutief gebruik van cijfergegevens en verkeerde interpretaties.

Wat is de voedselzandloper?
‘De voedselzandloper’ is naar eigen zeggen het eerste boek dat beschrijft hoe bepaalde voeding een invloed heeft op het verouderingsproces. Het indrukwekkende gewichtsverlies dat automatisch volgt is een aangename bijwerking. Het zou ook het eerste boek zijn dat kijkt naar de invloed van diëten op lange termijn en tal van misverstanden over voeding en gezondheid ontkracht. De voedselzandloper is volgens de auteur gebaseerd op de laatste nieuwe inzichten in de biogerontologie (de wetenschap van veroudering).

Zo toont Verburgh naar eigen zeggen bijvoorbeeld aan dat:
• de meeste vetten geen belangrijke rol spelen bij hart-en vaataandoeningen.
• melkproducten ongezond zijn.
• antioxidanten niet werken en op lange termijn gevaarlijk kunnen zijn.
• de hedendaagse voedseldriehoek en schijf van vijf verouderd zijn.
• de meeste diëten schadelijk voor de gezondheid zijn.
• producten zoals groene thee niet omwille van antioxidanten gezond zijn.
• de enige wetenschappelijk bewezen methode die veroudering aanzienlijk afremt geen medicatie of een ‘super-antioxidanten pil’ is, maar een bepaalde voedingsgewoonte.

De voedselzandloper wil ook een instrument zijn dat in één oogopslag aantoont wat gezonde en vooral wat ongezonde voeding is. Hierdoor is de voedselzandloper een alternatief voor de ‘schijf van vijf’ en de ‘voedseldriehoek’.

De bovenste helft van de voedselzandloper bevat ongezonde voedingsmiddelen, die voor gewichtstoename zorgen en het verouderingsproces versnellen. De onderste helft van de zandloper bevat gezonde voedingsmiddelen, die zorgen voor gewichtsverlies en die het risico op tal van verouderingsziektes kunnen verminderen. Het unieke aan de voedselzandloper is, nog steeds volgens Verburgh, dat u meteen kan zien hoe u de ongezonde voedingsmiddelen in het bovenste gedeelte kan vervangen door gezondere alternatieven. Zo kunnen rood vlees vervangen worden door kip en vette vis. Of kunnen melk en frisdranken vervangen worden door groene thee en rode wijn. Zo werkt de voedselzandloper als een leidraad om af te vallen en om het risico op verouderingsziekten te verminderen.

Geen alternatief voor actieve voedingsdriehoek
Volgens het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ) dat de actieve voedingsdriehoek heeft opgesteld, is de voedselzandloper van Verburgh geen alternatief voor de Voedingsdriehoek.

In tegenstelling tot wat Verburgh beweert is de actieve voedingsdriehoek niet gebaseerd op het Amerikaanse model ‘the food pyramid’. De actieve voedingsdriehoek is bij de ontwikkeling in de jaren ‘90 enkel qua vorm gebaseerd op de Amerikaanse food pyramid. Voor de inhoud en de aanbevelingen werd gekeken naar de beschikbare voedingsaanbevelingen van gerenommeerde instanties op nationaal (Hoge Gezondheidsraad) en internationaal niveau (World Health Organization).
Aangezien dr. Verburgh zich voor de totstandkoming van de voedselzandloper niet baseert op de voedingsaanbevelingen van deze instanties, kan dit model niet aanzien worden als een alternatief voor de actieve voedingsdriehoek.

Eerst en vooral is de actieve voedingsdriehoek een voedingsvoorlichtingsmodel dat de wetenschappelijke kennis omtrent voeding visueel vereenvoudigd wil weergeven. De driehoek vormt dus een basis voor artsen en diëtisten om correct voedingsadvies op maat te geven. VIGeZ spreekt ook tegen dat de Voedingsdriehoek verouderd is. Het model bestaat inderdaad al 15 jaar maar wordt geregeld aangepast volgens de voedingsaanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad.

Een ander belangrijk punt van kritiek is dat Verburgh zich niet baseert op de voedingsaanbevelingen voor België (opgesteld door de Hoge Gezondheidsraad), maar op buitenlandse gegevens (vooral uit de VS). Hierdoor geeft hij ten onrechte kritiek op bepaalde aanbevelingen van de actieve voedingsdriehoek die niet in België worden toegepast. Zo geeft hij in zijn boek aan dat bijvoorbeeld de aanbeveling vitamine C – volgens hem 60 mg per dag – veel te laag ligt. De aanbeveling voor volwassenen in België is echter 110 mg vitamine C per dag. Wie dagelijks 2 stukken fruit en 300 g groenten eet, zoals de actieve voedingsdriehoek voorschrijft, voldoet daar ruimschoots aan.

De actieve voedingsdriehoek is opgebouwd uit 1 beweeglaag, 7 essentiële voedingsgroepen en een restgroep. Hoe groter de groepen, hoe meer we er van nodig hebben. Dit is nu net hetgeen waar de voedselzandloper ernstig tekortschiet: het geeft geen hoeveelheden weer en gebruikt enkel de indicator ‘zoveel mogelijk vervangen door’.

Dit is volgens het VIGeZ een slecht vertrekpunt, omdat op die manier geen rekening wordt gehouden met de dagelijkse voedingsinname. Het is namelijk niet enkel van belang wat je eet, maar ook hoeveel. Mensen weten op die manier niet hoeveel ze precies van wat mogen eten, wat dus zeer verwarrend is. Zo is het bijvoorbeeld in de voedselzandloper niet duidelijk hoeveel vlees de consument dagelijks mag eten, terwijl de actieve voedingsdriehoek duidelijk aangeeft dat je maximaal 100 g vlees per dag mag eten. Daarbij raadt het VIGeZ aan te kiezen voor magere soorten en voldoende af te wisselen door onder andere 2 x per week vis te eten en regelmatig vlees volwaardig te vervangen door een vegetarisch alternatief. Je kan dus bezwaarlijk zeggen dat de actieve voedingsdriehoek de consumptie van vlees promoot. Ook wie geen melk lust of wil drinken, biedt de driehoek mogelijkheden: met calcium verrijkte sojaproducten zijn als alternatief voor melk opgenomen in deze groep.

Bovendien houdt de voedingszandloper bij het onderscheiden van de verschillende groepen geen rekening met de voedingsstoffen die de producten aanleveren. In de driehoek worden de voedingsmiddelen in een bepaalde groep ingedeeld op basis van de voedingsstoffen die ze aanleveren. Vlees, vis, eieren en vervangproducten bijvoorbeeld worden ondergebracht in één groep omwille van het feit dat deze producten eiwitrijk zijn en specifieke vitaminen en mineralen aanbrengen zoals ijzer. Door hier geen rekening mee te houden, loopt de consument het gevaar bepaalde belangrijke vitaminen en andere voedingsstoffen niet voldoende in te nemen. Hierdoor is het gevaarlijk te stellen dat brood, aardappelen, pasta en rijst vervangen mag worden door fruit en groenten. Zij leveren namelijk niet dezelfde voedingsstoffen en kunnen elkaar dus niet vervangen.

Wetenschappelijk amalgaam
De voedselzandloper schiet volgens VIGeZ ook wetenschappelijk te kort.
Verburgh raadt bijvoorbeeld het eten van graanproducten – met uitzondering van havermout – ten sterkste af. Dit zou zijn omwille van de hoge glycemische index (GI) en de daarbij horende stijging van de bloedsuikerspiegel die deze voedingsproducten veroorzaken. Een voedingsmiddel uitsluitend beoordelen op basis van de glycemische index (GI) is intussen achterhaald. Het effect op de bloedsuikerspiegel is namelijk afhankelijk van verschillende factoren, bijvoorbeeld de vorm (vast – vloeibaar) of de manier van bereiden. De GI van gekookte aardappelen is lager dan de GI van aardappelpuree. Afgekoelde aardappelen hebben zelfs een lagere GI dan warme aardappelen. De aanwezigheid van andere voedingsstoffen, zoals vezels, eiwitten en vetten, kan de invloed op het bloedsuikergehalte veranderen. Het is dus belangrijk om samen met de GI ook de samenstelling van de totale voeding te beschouwen.

Opvallend is ook dat Verburgh beweert dat personen met diabetes type 2 kunnen “genezen” als ze brood, aardappelen, rijst en pasta uit hun menu schrappen. Deze bewering is niet alleen wetenschappelijk onjuist, maar zelfs gevaarlijk.
Bovendien stelt hij dat men brood, aardappelen, pasta en rijst mag vervangen door fruit en groenten, paddenstoelen of peulvruchten. Deze producten leveren niet dezelfde voedingsstoffen op en kunnen elkaar dus niet vervangen. De consument loopt op die manier het gevaar bepaalde belangrijke vitaminen en andere voedingsstoffen niet voldoende in te nemen.

Meer info over de actieve voedingsdriehoek www.gezondheidstest.be of www.vigez.be/voeding