Wortelen een weldaad voor mooie ogen?

dossier Iedereen kent ongetwijfeld het grapje: “Waarom zie je nooit konijnen met een bril? Omdat zij veel worteltjes eten.” Wat is hiervan aan?

Wortelen, een bron van beta-caroteen

Wortelen bevatten zeer veel beta-caroteen dat deel uitmaakt van de groep van de carotenoïden. Als één van de weinige carotenoïden kan beta-caroteen in het lichaam worden omgezet in vitamine A. Daarom wordt het ook pro-vitamine A genoemd.
Vitamine A komt ook als dusdanig voor in de voeding, namelijk in dierlijke producten zoals lever, boter, vis, (half)volle melk en melkproducten en eidooier.

Vitamine A en onze ogen

Vitamine A is onder meer nodig voor het goed functioneren van de ogen, met name voor het aanpassen van de ogen aan de duisternis. Nachtblindheid kan het gevolg zijn van een langdurig en ernstig tekort aan vitamine A. De meest ernstige vorm van een vitamine A-gebrek is xeroftalmie of uitdroging van de ogen waarbij uiteindelijk letsels aan de cornea ontstaan die kunnen leiden tot volledige blindheid. Veel kinderen in ontwikkelingslanden worden hiervan het slachtoffer. Eén van de pistes die men volgt om hieraan te verhelpen is onder meer proberen om het gehalte aan beta-caroteen in hun voeding te verhogen.

Van beta-caroteen naar vitamine A

Er wordt aanbevolen dagelijks 600 tot 700 µg vitamine A (uitgedrukt in retinolequivalenten) per dag in te nemen. Deze hoeveelheid kan gemakkelijk door een evenwichtig samengestelde voeding worden aangebracht, temeer omdat vitamine A ook uit beta-caroteen kan worden gevormd. Om een deel vitamine A te vormen heb je wel 6 maal zoveel beta-caroteen nodig.

100 g rauwe wortelen levert 1067 µg vitamine A en dit vooral in de vorm van beta-caroteen (ongeveer 6400 µg). Dit komt overeen met ruim 1,5 maal de gemiddelde dagelijkse aanbeveling voor vitamine A. De naam beta-caroteen is trouwens afgeleid van het woord wortel (carrot) omdat het in 1831 voor het eerst geïsoleerd en gezuiverd werd uit wortelen. Beta-caroteen zit ook nog in andere groenten en fruit, zij het in mindere mate, en in het bijzonder in koolsoorten, donkergroene bladgroenten en geel of oranje gekleurde vruchten en groenten.

Te veel vitamine A is schadelijk. Geldt dit ook voor beta-caroteen?

Een overdreven vitamine A-inname (meer dan 7500 µg per dag), vooral door het verkeerd gebruiken van supplementen of het eten van te veel lever en leverproducten, kan schadelijk zijn, in het bijzonder ook voor de onvoldragen vrucht wanneer je zwanger bent. Van grote hoeveelheden beta-caroteen zijn daarentegen geen schadelijke gevolgen bekend. Wel kunnen de ogen en de huid een oranje-gele kleur krijgen door te veel beta-caroteen. Dit verdwijnt echter zodra er minder van wordt geconsumeerd.