Meningitis: symptomen virale en bacteriële hersenvliesontsteking

dossier Er zijn 2 soorten meningitis te onderscheiden: de bacteriële en de virale hersenvliesontsteking. Ze veroorzaken gelijkaardige symptomen, maar het verloop en de behandeling is verschillend. Virale meningitis is meestal minder ernstig dan de bacteriële vorm en geneest doorgaans spontaan zonder blijvende gevolgen. Bij bacteriële meningitis is een dringende behandeling met antibiotica levensnoodzakelijk.

Oorzaak hersenvliesontsteking

1. De bacteriële meningitis is zeldzaam, maar kan zeer ernstig zijn en een dringende behandeling met antibiotica is levensnoodzakelijk. De drie voornaamste bacteriën die meningitis kunnen veroorzaken zijn: Haemophilus influenzae (type B), de meningokok (of neisseria menigitidis) en de pneumokok (of streptococcus pneumoniae). Uitzonderlijk is meningitis een gevolg van een besmetting door de Listeria-bacterie (Listeria monocytogenes) of tuberculose (Mycobacterium tuberculosis).
2. De virale meningitis (= veroorzaakt door een virus) komt het meest voor en is minder ernstig.

Ook schimmels kunnen uitzonderlijk meningitis veroorzaken. Dit geldt o.m. voor Candida albicans (bij prematuren en bij immuungedeprimeerden), Cryptococcus neoformans en Histoplasma (o.m. bij aids-patiënten, bij diabetes en kanker). 

Lees ook: Voor welke soorten schimmelinfecties moet je oppassen?

Symptomen hersenvliesontsteking

• misselijkheid
• braken
• verminderde eetlust
• lichtschuwheid
• gewrichtspijn
• sufheid en zwakte
• rood-paarse vlekjes op de huid die niet verdwijnen als je er met een glas op duwt (enkel bij een bloedbesmetting door de meningokok)

Lees ook: Zijn infecties met streptokokken gevaarlijk?

1. Bacteriële hersenvliesontsteking

In vergelijking met de meeste virale vormen verloopt bacteriële meningitis dus over het algemeen veel heviger, met een hogere graad van restletsels en mortaliteit tot gevolg. Deze kiemen kunnen ook sepsis (bloedvergiftiging) veroorzaken, wat over het algemeen erger is dan meningitis.

Haemophilus influenzae

Meningokokken (Neisseria meningitis)

Bij 20-25% van de gezonde mensen zitten meningokokken in de bovenste luchtwegen. Besmetting gebeurt via druppeltjes in de lucht. In de winter komt het vaker voor door meer luchtweginfecties. De bacterie kan lange tijd zonder klachten in de luchtwegen blijven. Sommige mensen bouwen hierdoor immuniteit op, maar als dat niet gebeurt, kan de bacterie via het bloed de hersenvliezen bereiken.

De ziekte is dodelijk in 5-10% van de gevallen. Vooral kinderen jonger dan 4 jaar lopen risico. Er is ook een kleinere piek bij tieners en jongvolwassenen.

Er zijn 13 types meningokokken, maar in onze regio komen vooral B en C voor, en soms Y.

Lees ook: Campagne moet ouders van jonge kinderen alert maken voor meningokokkeninfecties

Lees ook: Pediaters vrezen toename van meningokokkeninfecties

Pneumokokken (Streptococcus pneumoniae)

Pneumokokken veroorzaken ongeveer 30% van de gevallen van meningitis. Deze bacterie komt van nature voor in de mond, neus en keel. Kort na de geboorte begint de kolonisatie, die het hoogst is bij jonge kinderen (50-60%) en daarna daalt tot 5-25% bij volwassenen. Meestal geeft dit geen klachten, maar bij gevoelige personen kan het infecties veroorzaken. De bacterie verspreidt zich via druppeltjes in de lucht en door nauw contact. In gesloten gemeenschappen kunnen uitbraken ontstaan, maar de meeste infecties komen afzonderlijk voor, vooral in de winter.

De bacterie kan verschillende infecties veroorzaken: longontsteking (door afdaling naar de longen), oorontsteking (via de buis van Eustachius) of bloedvergiftiging en meningitis (via het bloed).

Meningitis door pneumokokken is vaak ernstiger dan andere bacteriële vormen. De sterfte en complicaties zijn hoog, vooral bij kinderen jonger dan 5 jaar en ouderen boven 65. Ongeveer 17% van de jonge kinderen overlijdt eraan, en 36% van de overlevenden houdt ernstige neurologische schade over, zoals verlamming, gehoorverlies of zenuwbeschadiging.

Lees ook: Pneumokokken: symptomen en vaccinatie

Neonatale meningitis

Deze vorm van bacteriële meningitis, die voorkomt bij pasgeboren baby's, is zeldzaam, maar heeft een hoog sterftecijfer. De bacteriën kunnen worden overgebracht door de moeder of door de kraamomgeving. Bacteriën die deze vorm kunnen veroorzaken zijn vooral streptokokken (Streptococcus agalactiae) groep B en de E-coli bacterie (Eschericia coli).

Lees ook: “Vaccin tegen pneumokokken meer dan ooit noodzakelijk”

2. Virale hersenvliesontsteking

Virale meningitis komt vaker voor dan de bacteriële vorm. Virale meningitis is over het algemeen een eerder goedaardige aandoening, alhoewel de uiteindelijke ernst van het ziekteverloop sterk kan variëren en afhankelijk is van de mate waarin de hersenvliezen en het hersenweefsel aangetast zijn.

Wanneer het hersenweefsel niet bij de infectie betrokken is, wordt de mortaliteit van acute virale meningitis op minder dan 1% geschat. Sommige mensen houden er wel restverschijnselen aan over, zoals bijvoorbeeld hoofdpijn, vermoeidheid en concentratieproblemen.

Afhankelijk van de ernst van het ziektebeeld volstaat symptomatische behandeling thuis, of is hospitalisatie en intensieve behandeling vereist. Deze vorm van meningitis kan niet worden behandeld met antibiotica.

Virale meningitis kan een gevolg zijn van besmetting met onder meer Coxsackie en enterovirussen. Zeldzaam kan ook een virale meningitis optreden na besmetting met herpes simplex, mazelen, bof en windpokken. Uiteraard kan vaccinatie tegen mazelen, bof, varicella en poliomyelitis een gelinkte acute meningitis voorkomen.

Lees ook: Vaccinatie tegen polio: voor wie?

Bronnen:
https://www.hersenstichting.nl
https://www.kindengezin.be