Sociale verschillen bepalen risico op baarmoederhalskanker

nieuws Uit doctoraatsonderzoek aan de Universiteit Antwerpen blijkt dat vrouwen uit lage inkomensgezinnen een grotere kans hebben om baarmoederhalskanker te krijgen.
Een infectie met het humaan Papillomavirus(HPV) is een veel voorkomende, seksueel overdraagbare aandoening. In de meeste gevallen verdwijnt de infectie spontaan, maar soms leidt ze tot kanker.

De meest gekende HPV-gerelateerde kanker is baarmoederhalskanker. In België zijn er twee strategieën voor de preventie van baarmoederhalskanker: primaire preventie door HPV-vaccinatie en secundaire preventie door screening, het zogenaamde uitstrijkje. Beide strategieën worden echter maar sinds 2010 respectievelijk 2013 op een georganiseerde manier toegepast.

De HPV-vaccins kwamen op de markt in 2006 (Gardasil) en 2007 (Cervarix). Gedurende de eerste jaren was er geen georganiseerd HPV-vaccinatiebeleid. Vaccinatie gebeurde op initiatief van de meisjes zelf, hun familie of hun arts, en moest gedeeltelijk zelf betaald worden. Sinds september 2010, toen HPV werd toegevoegd aan het Vlaamse vaccinatieprogramma, worden alle meisjes in het eerste jaar secundair onderwijs via het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) uitgenodigd om zich te laten vaccineren. Ze zijn vrij om al dan niet op dit aanbod in te gaan. De vaccins zijn gratis, en worden gratis toegediend door een CLB-arts. Kiest men voor vaccinatie bij een andere arts (huisarts, gynaecoloog, pediater), dan betaalt men de kost van de consultaties.

Ook de screening van baarmoederhalskanker gebeurde in Vlaanderen tot voor kort op initiatief van de vrouwen zelf of hun arts. Alleen de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant hadden een georganiseerd screeningsprogramma waarbij vrouwen systematisch werden uitgenodigd om zich te laten screenen. Bij de invoering van het Vlaams Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker in juni 2013 kwam er een dergelijk programma voor heel Vlaanderen. Alle vrouwen in de aanbevolen leeftijdscategorie (25 tot 64 jaar) worden dus nu systematisch, om de drie jaar, uitgenodigd om een uitstrijkje te laten nemen.

Uit het onderzoek van Lefevere blijkt dat baarmoederhalskanker, net als verschillende andere kankers geassocieerd met HPV-infectie, meer voorkomt bij mensen met een zwakkere sociaal-economische achtergrond. Toen in de periode tussen 2007 en 2010 HPV-vaccinatie nog niet gratis was, en alleen gebeurde op initiatief van de meisjes zelf, hun familie of hun arts, hadden meisjes uit lage inkomensgezinnen significant minder kans om hiermee te starten. Bijkomende aanmoedigingsacties verhoogden in sommige gevallen de vaccinatiegraad en deden sociale verschillen in vaccinatie afnemen, maar de effecten waren niet consistent”, legt Lefevere uit. Onder het Vlaamse vaccinatieprogramma (vanaf 2010) namen de verschillen in HPV-vaccinatie tussen meisjes uit hoge en uit lage inkomensgezinnen wel consistent en sterk af. Ze verdwenen echter niet volledig.

Ook het georganiseerd programma voor baarmoederhalskankerscreening biedt veel voordelen. Of dit programma de sociale verschillen in screeningsparticipatie zal doen afnemen, is echter sterk de vraag.