Wat zijn de oorzaken van een traag metabolisme?

dossier Na de feestdagen letten de meeste mensen op hun voeding om de extra calorieën zo snel mogelijk weer kwijt te raken. Of omdat ze het goede voornemen hebben gemaakt om een paar kilo’s af te vallen. En een goed werkend metabolisme is daarbij geen overbodige luxe.

De stofwisseling of het metabolisme is het geheel van biochemische processen dat plaatsvindt in de cellen van onze organismen, waarbij bouwstoffen worden aangevoerd en afvalstoffen worden afgevoerd, met als doel om energie te produceren.
In mensentaal: het is het systeem waarbij ons lichaam voedsel omzet in de energie die we nodig hebben om te leven en te functioneren.
En om het nog simplistischer en plastischer uit te drukken: het is de manier waarop ons lichaam calorieën verbrandt.

Bij sommige mensen is dat metabolisme wat aan de luie kant, wat een negatieve invloed kan hebben op hun gewicht. Bij anderen brandt het ‘inwendige kacheltje’ zonder problemen op volle kracht, waardoor ze heel veel energie verbruiken en geen grammetje bijkomen. 

Het zit in de genen

Als je lichaam traag calorieën verbrandt en weinig energie verbruikt terwijl je rust of slaapt (rustmetabolisme), dan is je basaal metabolisme wellicht ‘erfelijk belast’. Hoe snel je stofwisseling werkt (in rusttoestand) wordt namelijk ook bepaald door je genen. En je kunt je DNA natuurlijk niet veranderen, maar je kunt wel een aantal goede gewoontes aankweken. Een van de beste manieren om je metabolisme te boosten is meer bewegen. Doe aan sport, ga wandelen en probeer zoveel mogelijk actief te zijn in je dagdagelijkse routine: neem de trap in plaats van de lift, loop rond terwijl je belt, ga een half uurtje wandelen tijdens je middagpauze ….

Gewijzigde hormonenspiegel

Een wijziging in je hormonenbalans waarbij je je bijvoorbeeld vaak moe of lusteloos voelt, kan je metabolisme en je energieverbruik fors afremmen. Maar ook ziektes die hormonaal gelinkt zijn zoals diabetes of een verstoorde schildklierwerking (te actief of te weinig actief) hebben een invloed op je stofwisseling. Als je lijdt aan een van deze ziektes is het dus zeer belangrijk om de behandeling strikt te volgen.

Een gebrek aan slaap

Een crashdieet

Zeezout en andere fancy zoutsoorten

Zeezout, Fleur de sel, Himalayazout … het is trendy om het gewone keukenzout van weleer in te ruilen voor een fancy variant met een mooie kleur en structuur. Maar je let er best op dat die vervanger ook voldoende jodium bevat. Je schildklier heeft jodium nodig om je stofwisseling vlot te laten verlopen, want die chemische stof speelt een hoofdrol bij de productie van de schildklierhormonen. Die heb je niet alleen nodig voor je stofwisseling maar ook voor de ontwikkeling van je zenuwstelsel en je groei.
Gebruik dus af en toe ook gewoon jodiumrijk keukenzout en zet eens wat meer jodiumrijk voedsel op het menu zoals witte vis, gekookte eieren, halfvolle melk en vette vis (zalm, makreel, haring)

Te weinig vocht of zelfs uitdroging

Als je te weinig vocht hebt, hapert je metabolisme eveneens. Water helpt je lichaam om energie te verbranden en gewicht te verliezen. Water, zowel koud als warm, geeft ook een verzadigingsgevoel waardoor je minder gaat eten.
Voorzie je lichaam dus van voldoende vocht en maak er een gewoonte van om af en toe een glaasje water te drinken. Ook voedsel dat veel water bevat, zoals bijvoorbeeld gekookte havermout, watermeloen, aardbeien, tomaat, sla, pompoen of komkommer, is ideaal om wat extra bij te tanken.

Decafeïne in plaats van gewone koffie

Een gebrek aan calcium

Calcium is niet alleen noodzakelijk voor een gezond beendergestel, het speelt ook een hoofdrol in je stofwisseling. Zorg er dus voor dat je voldoende calcium opneemt. Zuivelproducten zijn rijk aan calcium, maar ook vis, broccoli, Chinese kool, spinazie en abrikozen zijn goede leveranciers van deze belangrijke stof.

Het is te warm in huis

Als je metabolisme het voor het zeggen had, zou de thermostaat meteen een paar graden lager staan. Bij een omgevingstemperatuur van 24 °C maakt je lichaam geen of onvoldoende bruin vet aan. Bruine vetcellen slaan geen vet op, wat de ‘gewone’ witte vetcellen wel doen, maar ze zitten boordevol verbrandingscellen die de vetzuren omzetten tot warmte. Mensen met meer of actiever bruin vet zijn daarom gemiddeld ook slanker.
Wil je aanmaak van bruine vetten boosten? Zet je thermostaat dan ‘s avonds voor bedtijd op 19 °C. En maak regelmatig een fikse wandeling als het koud is buiten, dat helpt ook.

Lees ook: Minder eetlust en actief bruin vet door goede darmbacteriën

Te weinig koolhydraten of te veel vet

Ongezonde koolhydraten zoveel mogelijk vermijden is een goed idee. Het helpt om sneller vet te verbranden en je gewicht op peil te houden. Maar je lichaam heeft wel gezonde koolhydraten nodig om insuline te maken en als je altijd koolhydraatarm eet, zal je minder insuline aanmaken. Als gevolg daarvan zal je metabolisme vertragen waardoor je minder calorieën zal verbranden dan gewoonlijk.
Je doet er dus goed aan om voldoende gezonde bronnen van koolhydraten te eten zoals fruit, groente en volle granen. Ze zullen je metabolisme op kruissnelheid houden en je zin in ongezonde snacks onderdrukken.

Ook voedsel dat rijk is aan ongezonde vetten beïnvloedt de manier waarop je lichaam voedsel en voedingsstoffen afbreekt. Het heeft eveneens een negatieve invloed op je vermogen om insuline op te nemen en kan in het ergste geval leiden tot insulineresistentie.

Lees ook: Metabool syndroom: combinatie van problemen met metabolisme

Eten op onregelmatige uren

Chronische stress

Sommige mensen beweren dat ze in gewicht bijkomen als te veel gestresseerd zijn. In stresstoestand maakt je lichaam namelijk cortisol aan. Het is een hormoon dat geproduceerd wordt in de bijnierschors en dat als doel heeft je een snelle energieboost te bezorgen. Heb je chronische stress, dan moet je lichaam je voortdurend te hulp komen en dan blijft het dus cortisol aanmaken. Een te hoog cortisolgehalte bemoeilijkt de insulinehuishouding, wat op zijn beurt resulteert in een vertraging van je metabolisme en een gewichtstoename.
Ben je zo een stresskip? Dan is het zeer belangrijk dat je je voldoende ontspant. Adem rustig en diep in een uit, zoek een hobby waarvan je helemaal zen wordt, doe een sportactiviteit waarbij je helemaal ontspant of je helemaal kunt uitleven.

Andere factoren die een rol spelen bij de werking van je metabolisme zijn je geslacht, je lengte en je leeftijd. Mannen hebben gemiddeld meer spiermassa en een lager vetgehalte dan vrouwen waardoor ze meer energie verbruiken. Jongere mensen hebben meer celvernieuwing dan ouderen, wat eveneens meer energie vraagt. Grote mensen hebben een groter oppervlak op te warmen en hebben dus meer energie nodig.
Bepaalde medicijnen zoals antidepressiva of middelen die het hartritme vertragen kunnen het metabolisme eveneens verlagen. Heb je daar last van, bespreek dan met de behandelende arts of er geen alternatief is.

Bronnen:
WEBmd
www.gezondheidsnet.nl
www.voedingscentrum.nl