Gerelateerde artikels
Malaria: symptomen, preventie en behandeling voor reizigers
In dit artikel
Malaria: symptomen, preventie en behandeling voor reizigers
dossier
Malaria is een ernstige infectieziekte veroorzaakt door parasieten van het geslacht Plasmodium, overgedragen via de steek van geïnfecteerde vrouwelijke Anopheles-muggen. De ziekte kenmerkt zich door koortsaanvallen, hoofdpijn, spierpijn en algemene malaise. Zonder tijdige en correcte behandeling kan malaria levensbedreigend zijn. Vooral Plasmodium falciparum, de meest voorkomende soort in Afrika, kan binnen enkele dagen tot ernstige complicaties of overlijden leiden.
Malaria is wereldwijd verantwoordelijk voor meer dan 600.000 sterfgevallen per jaar, voornamelijk bij kinderen onder de vijf jaar in Sub-Sahara Afrika. Voor reizigers naar endemische gebieden blijft malaria de belangrijkste infectieuze doodsoorzaak.
Lees ook: Kunnen we malaria uitroeien?
Waar komt malaria voor?
Malaria komt voor in tropische en subtropische gebieden, waaronder delen van Afrika, Azië, Latijns-Amerika en Oceanië. Het risico varieert per regio en wordt beïnvloed door factoren zoals hoogte, klimaat, seizoen en urbanisatie.
- Hoogte: Boven 1.500 tot 2.500 meter is het risico op malaria doorgaans lager vanwege de afwezigheid van Anopheles-muggen.
- Stedelijke gebieden: In veel grote steden in Azië en Latijns-Amerika is het risico beperkt. In Afrikaanse steden blijft het risico echter vaak aanwezig, vooral in buitenwijken en gebieden met beperkte infrastructuur.
- Seizoensgebondenheid: In sommige regio's varieert het malariarisico sterk met de seizoenen, met hogere incidentie tijdens regenseizoenen.
Op deze webpagina zie je de wereldkaart met de recente aanbevelingen voor malariapreventie.
Vaccinatie tegen malaria
Er zijn momenteel twee door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanbevolen vaccins tegen malaria:
- RTS,S/AS01 (Mosquirix): Goedgekeurd in 2021, met een effectiviteit van ongeveer 39% tegen klinische malaria bij kinderen van 5–17 maanden.
- R21/Matrix-M: Goedgekeurd in 2023, met een effectiviteit tot 75% bij jonge kinderen. Dit vaccin is kosteneffectiever en eenvoudiger te produceren dan RTS,S/AS01.
Beide vaccins zijn momenteel alleen beschikbaar voor kinderen in endemische gebieden en niet voor reizigers. Daarom blijven andere preventieve maatregelen essentieel voor reizigers.
Malaria voorkomen: bescherming tegen muggen
© Getty Images / Loodgrijze malariamug (Anopheles plumbeus)
Aangezien Anopheles-muggen voornamelijk 's avonds en 's nachts actief zijn, is het belangrijk om vanaf zonsondergang tot zonsopgang beschermende maatregelen te nemen:
- Draag lichtgekleurde, bedekkende kleding.
- Gebruik insectenwerende middelen op onbedekte huid, bij voorkeur met DEET (20–50%).
- Slaap onder een met insecticide geïmpregneerd muskietennet of in een goed afgesloten, met airconditioning uitgeruste kamer.
- Vermijd het gebruik van niet-werkzame middelen zoals ultrasone apparaten of vitamine B1; deze zijn niet effectief gebleken.
Correcte toepassing van deze maatregelen kan het risico op malaria met 80–90% verminderen.
Preventieve medicatie: pillen tegen malaria (chemoprofylaxe)
Het gebruik van malariapillen hangt af van de bestemming, verblijfsduur en -omstandigheden:
- Hoog risico gebieden: Preventieve inname van malariapillen is sterk aanbevolen.
- Matig tot laag risico gebieden: De noodzaak wordt individueel beoordeeld; soms volstaan muggenwerende maatregelen.
In sommige gevallen wordt tijdelijke inname van malariapillen geadviseerd tijdens verblijf in risicogebieden.
De keuze van het medicijn wordt bepaald door een arts, rekening houdend met medische voorgeschiedenis en lokale resistentiepatronen.
Lees ook: Malariapreventie op reis: welke malariapillen heb je nodig?
Symptomen van malaria
De incubatietijd varieert van 7 dagen tot enkele weken, zelden langer. Symptomen lijken op griep en omvatten:
- Koorts (=38°C), vaak met koude rillingen.
- Hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid, braken of diarree.
- Vermoeidheid, hoesten of kortademigheid.
Bij P. falciparum kunnen symptomen snel verergeren tot ernstige complicaties zoals bewustzijnsverlies, geelzucht of nierfalen.
Elke koorts tijdens of tot drie maanden na verblijf in een malariagebied moet als mogelijk malaria worden beschouwd. Een betrouwbare koortsthermometer is daarom een essentieel onderdeel van de reisapotheek.
|
Raadpleeg onmiddellijk een arts bij:
Hoe sneller de diagnose, hoe groter de kans op een succesvolle behandeling zonder blijvende schade. |
Diagnose malaria
Bij vermoeden van malaria, vooral bij koorts na een verblijf in een risicogebied, moet onmiddellijk een bloedonderzoek worden uitgevoerd. De standaarddiagnostiek omvat:
- Dikke druppel en bloeduitstrijkje: microscopisch onderzoek om de aanwezigheid en soort Plasmodium te bepalen.
- Sneltesten (RDT's): voor een snelle indicatie, maar minder betrouwbaar voor opvolging.
- PCR-test: voor bevestiging en detectie van lage parasietenniveaus.
De resultaten moeten binnen enkele uren beschikbaar zijn om tijdig met de behandeling te starten.
Behandeling van malaria
Malaria is goed behandelbaar met antimalariamedicatie, zoals artemisinine-combinatietherapie (ACT), mits tijdig gestart. De exacte behandeling wordt bepaald op basis van de soort parasiet, de ernst van de ziekte en de toestand van de patiënt.
- Bij een infectie met Plasmodium falciparum is snelle behandeling cruciaal vanwege de snelle evolutie naar ernstige vormen.
- Andere Plasmodium-soorten kunnen ook behandeld worden, maar bij P. vivax en P. ovale is soms een nabehandeling nodig met primaquine of tafenoquine om terugkerende infecties (hypnozoïten in de lever) te voorkomen.
Bij ernstige malaria, gekenmerkt door hoge parasitemie (>5%), bewustzijnsstoornissen of orgaanfalen, is hospitalisatie vereist.
Bij patiënten met braken of ernstige ziekte wordt eveneens intraveneuze therapie overwogen.
Conclusie
Malaria blijft een ernstige, maar grotendeels te voorkomen infectieziekte. Voor reizigers naar risicogebieden is een combinatie van voorzorgsmaatregelen essentieel: voorkomen van muggenbeten, het juiste gebruik van profylaxe en alertheid bij symptomen tijdens en na de reis. Tijdige medische hulp kan levens redden.
Bronnen:
auteur:
Sofie Van Rossom,
gezondheidsjournalist
