Longontsteking of pneumonie

dossier

Wat is een (dubbele) longontsteking?

© Getty Images / longontsteking of pneumonie

Bij een longontsteking raken de longblaasjes (alveoli) ontstoken en vullen ze zich met vocht of pus, wat ademhalen bemoeilijkt. Wanneer deze ontsteking in beide longen optreedt, spreekt men van een dubbele of bilaterale longontsteking. 

Typische klachten zijn hoge koorts, koude rillingen, productieve hoest met geelgroen of bloederig sputum, kortademigheid en pijn op de borst die verergert bij ademhalen of hoesten. Daarnaast kunnen vermoeidheid, algemene malaise en verwardheid (vooral bij ouderen) optreden. In ernstige gevallen kan de aandoening leiden tot complicaties zoals sepsis, pleuravochtophoping of ademhalingsfalen. 

De symptomen van een dubbele longontsteking lijken op die van een eenzijdige pneumonie, maar zijn vaak ernstiger. 

Lees ook: Wat zijn de symptomen van een longontsteking?

Bacteriële longontsteking

• Streptococcus pneumoniae (pneumokok): Verantwoordelijk voor de meerderheid van de bacteriële pneumoniegevallen. Deze bacterie kan leiden tot ernstige complicaties zoals bloedvergiftiging (sepsis) en hersenvliesontsteking.
• Haemophilus influenzae: Haemophilus influenzae is een bacterie die enkel bij de mens voorkomt. In tegenstelling tot wat haar naam doet vermoeden, is ze niet verantwoordelijk voor de griep (die wordt door het influenzavirus veroorzaakt). Ze kan invasieve infecties zoals een septikemie, meningitis of longontsteking veroorzaken, vooral bij ouderen, rokers en mensen met onderliggende aandoeningen zoals COPD of diabetes.
• Mycoplasma pneumoniae: Veroorzaakt een mildere vorm van longontsteking, bekend als walking pneumonia, die vooral voorkomt bij jongvolwassenen en kinderen. Symptomen zijn vaak minder ernstig, maar de ziekte kan lang aanhouden.
• Klebsiella pneumoniae: Komt vaak voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals alcoholisten en diabetici. Kan leiden tot ernstige necrotiserende pneumonie met bloederig sputum.
• Staphylococcus aureus (stafylokok): Kan een ernstige vorm van longontsteking veroorzaken, vooral na een griepvirusinfectie. Vaak geassocieerd met ziekenhuispneumonie en kan resistent zijn tegen antibiotica (MRSA).
• Legionella pneumophila: Veroorzaakt de veteranenziekte (legionellose), die kan worden opgelopen door het inademen van besmette waterdruppels (bijvoorbeeld via airconditioningsystemen of bubbelbaden).
  
  

Virale longontsteking

• Influenza (griep)virus: Een van de meest voorkomende oorzaken van virale pneumonie, vooral bij ouderen en mensen met chronische ziekten. Het kan ook leiden tot bacteriële superinfecties.
• Respiratoir syncytieel virus (RSV): Een veelvoorkomende oorzaak van pneumonie bij jonge kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.
• SARS-CoV-2 (COVID-19-virus): Kan een ernstige virale pneumonie veroorzaken met symptomen variërend van milde ademhalingsklachten tot levensbedreigende ademnood en longschade.
• Adenovirussen: Kunnen luchtweginfecties veroorzaken en soms leiden tot longontsteking, vooral bij kinderen en militairen in gesloten gemeenschappen.
• Varicella-zoster-virus (waterpokkenvirus): Kan in zeldzame gevallen longontsteking veroorzaken, vooral bij volwassenen die waterpokken krijgen of bij immuungecompromitteerde patiënten.
• Midden-Oosters respiratoir syndroom coronavirus (MERS-CoV) en Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS-CoV-1): Zeldzame, maar ernstige virale oorzaken van longontsteking.

Lees ook: Ibuprofen, slijmoplossers, hoestsiroop: welke geneesmiddelen bij bronchitis?

Longontsteking door schimmel

• Pneumocystis jirovecii: Verantwoordelijk voor Pneumocystis pneumonie (PCP), een ernstige vorm van longontsteking bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals HIV-patiënten.
• Aspergillus: Kan leiden tot aspergillose, een schimmelinfectie die ernstige longschade kan veroorzaken, vooral bij mensen met bestaande longaandoeningen.
• Histoplasma capsulatum: Veroorzaakt histoplasmose, een schimmelinfectie die vaak voorkomt bij mensen die zijn blootgesteld aan vogel- of vleermuisuitwerpselen, zoals in grotten of kippenhokken.
• Coccidioides (valley fever): Komt vooral voor in droge, stoffige gebieden zoals de zuidwestelijke VS en Midden- en Zuid-Amerika.

Lees ook: Voor welke soorten schimmelinfecties moet je oppassen?

Parasitaire longontsteking

• Toxoplasma gondii: Kan longinfecties veroorzaken bij mensen met een sterk verzwakt immuunsysteem.
• Strongyloides stercoralis: Een parasitaire infectie die zich kan verspreiden naar de longen en ernstige ademhalingsproblemen kan veroorzaken.
• Echinococcus (hondlintworm): Kan zich nestelen in de longen en cystevorming veroorzaken, wat ademhalingsproblemen geeft.

Lees ook: Welke ziektes kan je krijgen door zwemmen in verontreinigd water?

Inhalatie- en chemische longontsteking

• Aspiration pneumonia (verslikpneumonie): Ontstaat wanneer voedsel, maagzuur of vloeistoffen de luchtwegen binnendringen en een ontstekingsreactie veroorzaken. Dit komt vaker voor bij ouderen of mensen met slikproblemen.
• Chemische pneumonitis: Veroorzaakt door het inademen van giftige dampen, rook of chemicaliën, zoals ammoniak, chloor of rook bij brand.
• Vaping-gerelateerde longschade (EVALI): Een ernstige ontstekingsreactie van de longen, geassocieerd met e-sigaretten en bepaalde toevoegingen in vape-producten.

Besmetting: Niet-infectieus; ontstaat door blootstelling aan schadelijke stoffen.

Lees ook: Vapen gezonder dan roken, maar niet zonder gevaar

Is een longontsteking gevaarlijk?

• De ontsteking kan zich van de longblaasjes naar het longvlies verspreiden, waardoor pleuritis ontstaat. Er kan zich vocht tussen de beide vliezen van de pleura ophopen, waardoor de long wordt ingedrukt en de ademhaling bemoeilijkt wordt.
• Empyeem, eigenlijk een verwikkeling van de longvliesontsteking. Er ontstaat etter tussen de longvliezen, die door een buisje tussen de vliezen weggedraineerd moet worden.
• Bij jonge kinderen, ouderen of mensen met een verzwakt immuunsysteem kan de ontsteking zich in de longen verspreiden en ademhalingsinsufficiëntie veroorzaken.
• Sepsis of bloedvergiftiging, wanneer de pneumokok in de bloedbaan terechtkomt. Dat veroorzaakt een sterke bloeddrukdaling, shock en schade aan belangrijke organen.
• Meningitis of hersenvliesontsteking. Bij bejaarden is de longontsteking de belangrijkste oorzaak van hersenvliesontsteking.

Lees ook: Meningitis: symptomen virale en bacteriële hersenvliesontsteking

Behandeling longontsteking

• Rust: Werkonbekwaamheid (voldoende lang), hulp in huis.
  
• Eten en drinken: Voldoende (extra) vochtinname en voldoende voedselinname.
• Pijn en koorts: Pijnbestrijding is essentieel om doorademen en ophoesten te bevorderen. Een pneumonie kan gepaard gaan met hoge koorts. De arts zal een koortswerend middel voorschrijven, zoals paracetamol. Liever geen pijnstillers met codeïne omdat die de hoest kunnen onderdrukken.
• Geen hoestwerende middelen: Hoestwerende middelen onderdrukken de hoest, wat in het geval van een longontsteking contraproductief is.
• Antivirale middelen: Ernstige longontsteking die door een virus is veroorzaakt, zoals het waterpokkenvirus, varicella zoster, kan worden behandeld met aciclovir.
• Antibiotica: Als een bacterie de oorzaak is, wordt altijd een antibioticum voorgeschreven. Bij een virale longontsteking zijn antibiotica zinloos. Welke antibiotica zullen voorgeschreven worden, is ondermeer afhankelijk van het type bacterie, de leeftijd van de patiënt en de ernst van de ziekte. De antibioticakuur duurt klassiek acht dagen. In elk geval wordt behandeld tot twee dagen na het verdwijnen van de koorts. In sommige gevallen is een langere behandeling nodig. Je moet de volledige dosis van het antibioticum innemen. Ben je na 48 uur niet merkelijk beter, dan moet je zeker je huisarts opnieuw contacteren. Dan moet de dokter van antibioticum veranderen of er een tweede geneesmiddel aan toevoegen. Een groeiend aantal bacteriën die pneumonie veroorzaken, ontwikkelt resistentie tegen antibiotica. Veel stafylokokken en pneumokokken worden steeds meer resistent tegen antibiotica. Resistentie tegen antibiotica vormt, vooral bij ziekenhuisinfecties, een ernstig probleem.
• Zuurstof: Als het zuurstofgehalte van het bloed laag is of als je het benauwd hebt, wordt zuurstof door een masker toegediend. Soms is het nodig om op de intensive care mechanische beademing te geven.
• Ademhalingskine (respiratoire kinesitherapie): In het ziekenhuis kan een revalidatiebehandeling worden gegeven om het slijm in de borst los te maken.

Lees ook: Waarom moet je voorzichtig zijn met hoestsiroop en hoestwerende middelen?

Wanneer naar het ziekenhuis?

• jonger dan 65 jaar bent, in goede gezondheid verkeert en geen bijkomende risicofactoren hebt zoals een chronische ziekte.
• een gezonde 65+-er bent zonder bijkomende risicofactoren.
  
  

• bij achteruitgang van de algemene toestand;
• als de hoestklachten, koorts of kortademigheid toenemen;
• bij nieuwe klachten zoals kortademigheid, koorts, pijn in de borst of bloedfluimen;
• als eventueel reeds aanwezige koorts langer dan een week aanhoudt.
  
  

Is een longontsteking besmettelijk?

• Virale longontsteking (bijvoorbeeld door griep of RSV) is besmettelijk, omdat het virus zich via druppeltjes in de lucht verspreidt wanneer iemand hoest of niest.
• Bacteriële longontsteking (bijvoorbeeld door Streptococcus pneumoniae) is minder besmettelijk, maar de bacteriën kunnen zich wel verspreiden en bij iemand met een verzwakt immuunsysteem een infectie veroorzaken.
• Schimmel-longontsteking is meestal niet besmettelijk, maar komt vooral voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Longontsteking voorkomen: vaccin?

• Vaccinatie tegen pneumokokken en Haemophilus influenzae wordt aangeraden voor alle jonge kinderen.
• Vaccinatie tegen pneumokokken en griep wordt aangeraden voor ouderen en risicopersonen.

Lees ook: Vaccin tegen longontsteking (pneumonie)

Bronnen:
https://www.gezondheidenwetenschap.be
https://www.rivm.nl