Bloedverlies tijdens menstruatie: wat is 'normaal'?

Maar liefst 1 op de 5 vrouwen tussen de 35 en 55 jaar heeft last van hevig bloedverlies tijdens de menstruatie. Als je alle vrouwen in de vruchtbare leeftijd bekijkt is dit zelfs 1 op de 3. Hevig is een subjectief begrip. Hoeveel bloedverlies is normaal? Verandert de hevigheid van je menstruatie in je vruchtbare leven? Wat gebeurt er als je te veel bloed verliest. Hoe meet je de hoeveelheid eigenlijk?

Het kortste antwoord op deze vraag: nee. Na de eerste menstruatie (menarche) is er van een vast ritme (gemiddeld 1x in de 28 dagen) nog geen sprake omdat de hormonen die de menstruatiecyclus regelen nog niet goed op elkaar zijn ingespeeld. Doordat die hormoonhuishouding nog niet in balans is, kun je bijvoorbeeld bloedverlies hebben zonder dat hieraan een eisprong (ovulatie) aan vooraf is gegaan. Het baarmoederslijmvlies blijft zich dan opbouwen, met een hevige en vaak ook pijnlijke bloeding die lang kan aanhouden tot gevolg. Vroeger werd dit wel maagdenmetrorragie genoemd. Metrorragie staat voor een vaginale bloeding die geen menstruatiebloeding is. Zonder ovulatie heb je namelijk geen échte menstruatie. 

Iets soortgelijks gebeurt richting premenopauze. Door veranderingen in de hormoonhuishouding kunnen de menstruaties steeds langduriger, frequenter en heftiger worden. De medische naam hiervoor is hevig menstrueel bloedverlies (HMB). HMB (vroeger ook wel menorragie genoemd) is een veelvoorkomende gynaecologische klacht. In de premenopauze leeftijd (tussen de 35 en 55 jaar) heeft 20% van de vrouwen hier last van. 

De oorzaak van HMB is vaak onschuldig (veranderingen in de hormoonhuishouding) en is ook niet altijd precies te achterhalen, maar om onderliggende gezondheidsrisico’s uit te sluiten, kan het verstandig zijn medisch onderzoek te laten doen. HMB kan namelijk ook het gevolg zijn van een onderliggende medische aandoening als endometriose, adenomyose, PCOS, stollingsstoornissen, myomen, poliepen en infecties. 

Hevig bloedverlies kan uiteraard tot bloedarmoede (anemie) leiden. Bij bloedarmoede is het hemoglobinegehalte in het bloed te laag. Een lage Hb-waarde zorgt voor problemen bij het zuurstoftransport in het lichaam en dat kan leiden tot vermoeidheid, kortademigheid en duizeligheid (sterretje en zwarte vlekken zien). Bloedarmoede komt bij vrouwen het vaakst door hevig bloedverlies tijdens de menstruatie; dit veroorzaakt ijzertekort. IJzertekort wordt meestal behandeld met ijzertabletten. Als anemie het gevolg is van HMB is dit symptoombestrijding en zou het beter zijn de oorzaak aan te pakken. 

HMB kan behalve lichamelijke gevolgen (vermoeidheid door ijzertekort) ook een psychische en/of sociale impact hebben. Hevig menstrueren betekent dat je vaak naar de wc moet om je te verschonen – soms wel om het uur – en dat je vaak dubbele bescherming (bijvoorbeeld maandverband én een tampon) nodig hebt. Omdat HMB vaak gepaard gaat met het verlies van grote stolsels, is de kans op doorlekken daar. De angst voor doorlekken geef stress, maar brengt ook praktische problemen. Niet in elk beroep en niet overal kun je om het uur naar de wc. Als menstruatieproblemen de agenda bepalen, is het tijd om een afspraak te maken met de arts. 

Symptomen van HMB zijn een langdurige menstruatie (langer dan 7 dagen), een korte cyclus (korter dan 21 dagen), het verlies van stolsels (formaat flessendop), je agenda rond je menstruatie moeten plannen, om het uur naar de wc moeten en dubbele bescherming nodig hebben (maandverband en een tampon) en ‘s nachts je bed uit moeten om doorlekken te voorkomen en uiteraard hevig bloedverlies. Gynaecologen houden een drempelwaarde aan van 120 ml bloedverlies per menstruatie. Ter vergelijking: een gemiddelde hoeveelheid is 43 ml per menstruatie. Als je driekwart longdrinkglas of meer verliest heb je ‘officieel’ HMB.

Nauwkeurig meten is lastig. Met een menstruatiecup gaat dit nog het best, maar tampons, maandverband en menstruatie ondergoed zou je voor en na gebruik moeten wegen om een idee te krijgen. Zelfs dan is de uitkomst nooit precies. Door gynaecologen wordt daarom met een zogenaamde menstruatiescorekaart gewerkt. Daarop kun je per dag aangeven hoeveel maandverbanden en tampons nodig waren en hoe verzadigd deze raakten. Als je dit gedurende een aantal cycli doet, zie je ook of de menstruatieduur langer was dan 7 dagen en of de cyclusduur korter was dan 21 dagen: twee andere symptomen die wijzen op HMB. Als het goed is kun je op zo’n scorekaart ook aangeven wat de overige klachten waren (denk aan menstruatiepijn, vermoeidheid, het verlies van stolsels, PMS-verschijnselen) en of de menstruatie tot verzuim van werk of sport leidde.