Dysmenorroe (menstruatiepijn): wat doen bij pijnlijke maandstonden?

dossier Het meest voorkomende gynaecologische probleem bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd zijn pijnlijke maandstonden ofwel dysmenorroe. Tussen de 60 en 80% van de vrouwen tussen 12 en 24 jaar heeft er last van. Op latere leeftijd en/of na een zwangerschap verminderen de klachten doorgaans. In de premenopauze kunnen de krampen weer heviger worden. Wat kan je doen? En wanneer moet je naar de dokter?

Symptomen menstruatiepijn

Oorzaken

Pijn bij maandstonden kan verschillende oorzaken hebben.

Bij primaire dysmenorroe is er geen aantoonbare organische oorzaak voor de klachten. Meestal zijn die klachten het gevolg van spiersamentrekkingen (krampen) in de baarmoeder. Deze spiersamentrekkingen zijn nodig om het baarmoederslijmvlies af te kunnen stoten via de vagina. Prostaglandines in de baarmoeder spelen hierbij een rol. Hoe meer prostaglandines iemand aanmaakt, hoe heviger de menstruatiepijn meestal is. Bij vrouwen met menstruatieklachten worden namelijk hogere prostaglandine-concentraties in het slijmvlies en het menstrueel bloed gemeten dan bij vrouwen zonder klachten. Factoren als te weinig lichaamsbeweging en stress, kunnen de pijn bij primaire dysmenorroe verergeren. De hoeveelheid bloedverlies tijdens de menstruatie is niet per se van invloed. 

Lees ook: Alles over de menstruatiecyclus

Bij Secundaire dysmenorroe is er wel een onderliggende oorzaak. Bijvoorbeeld: 

• Een ontsteking, bijvoorbeeld een bekkenontsteking (Pelvic Inflammatory Disease).
• Een nauwe baarmoederhals (de opening van de baarmoeder naar de vagina) of een achterwaarts gekantelde baarmoeder. 
• Vleesbomen (myomen) in de baarmoeder. 
• De aanwezigheid van een koperhoudend spiraaltje.
• Eén van de meest voorkomende oorzaken van secundaire dysmenorroe is endometriose. Bij die aandoening is het baarmoederslijmvlies (endometrium) ook buiten de baarmoeder aanwezig en ondergaat dit dezelfde maandelijkse veranderingen, waardoor ontstekingen en verklevingen ontstaan.

Lees ook: Endometriose: 'Menstruatiepijn bij jonge meisjes is niet normaal.'

Lees ook: Anticonceptie: koperspiraaltje en hormoonspiraaltje

Lees ook: Myomen, vleesbomen, fibromen: goedaardige gezwellen in de baarmoederwand

Lees ook: Pijn in de onderbuik door een eileiderontsteking (salpingitis) of bekkenontsteking (PID)

Diagnose

Om te bepalen of er sprake is van primaire of secundaire dysmenorroe, is een lichamelijk onderzoek nodig. Ook zal de arts vragen naar de medische voorgeschiedenis. Daarnaast wordt zo nodig een echoscopie of een laparoscopie gedaan om eventuele afwijkingen aan de inwendige geslachtsorganen op te sporen. Als voorgeschiedenis en medisch onderzoek uitsluiten dat er gynaecologische oorzaken zijn, dan wordt meestal de diagnose primaire dysmenorroe gesteld.

Wat kan je doen bij pijnlijke maandstonden?

Niet-medicamenteus: 

• Plaatselijke warmte, bijvoorbeeld een warme kruik met een temperatuur rond 39°C op de buik of onderrug, gaat krampen tegen. Ook een warm bad kan verlichting geven. 
• Rust en ontspanning. Bij pijn in de onderrug kan het helpen om de rug afwisselend hol en bol te maken. Ook massage van de onderrug kan verlichting geven. Sommige vrouwen ervaren minder pijn na een orgasme.   
• Transcutane elektrische zenuwstimulatie (TENS-apparaatje) met een hoge frequentie. 
• Beweging. Sporten werkt als een natuurlijke pijnstiller omdat het de aanmaak van endorfine stimuleert. 

• Niet-steroïdale ontstekkingsremmers (NSAID’s) uit de klasse van de prostaglandine-synthetase-remmers, zoals ibuprofen, werken beter dan bijvoorbeeld aspirine. Ibuprofen is zonder recept verkrijgbaar. NSAID’s zijn niet voor iedereen geschikt. 
• Hormonale anticonceptie, zoals de anticonceptiepil, anticonceptiepleister, anticonceptiering, de prikpil of een hormoonspiraal kunnen pijnklachten verminderen. 

• Vitamines en mineralen, zoals vitamines B1, E, B12, magnesium of visolie (omega 3-vetzuren).  
• Acupunctuur of manuele therapie. 

Lees ook: Het premenstrueel syndroom (PMS): symptomen en behandeling

Bronnen: