Nederlandse Gezondheidsraad waarschuwt voor medische zelftests

nieuws Het nut van veel medische zelftests is niet bewezen, zegt de Nederlandse Gezondheidsraad in een recent advies.
Er komen steeds meer producten en diensten waarmee mensen zelf bloed, urine, ontlasting of speeksel kunnen (laten) testen. De claim is dat zelftests betrouwbaar zijn, een ziekte of een verhoogd risico op het spoor kunnen komen, en dat die vroege opsporing hun gezondheid ten goede zal komen. Maar uit een onderzoek van een twintigtal zelftests die in Nederland op de markt zijn, blijkt dat de overgrote meerderheid van die doe-het-zelftests geen enkel nut heeft?

Bij het onderzoek werden vier algemene criteria gehanteerd: bewezen diagnostische waarde, bewezen effectiviteit, gunstige nut-risicoverhouding, en gunstige verhouding tussen kosten en baten. Daarnaast wordt in de beoordeling gewerkt met enkele specifiek op zelftests toegesneden eisen: de mogelijkheid van verantwoorde toepassing door onervaren gebruikers en adequate voorlichting/aanprijzing.

Slechts vier van de onderzochte tests zijn volgens de Gezondheidsraad een aanwinst:
• de HPV-thuistest op baarmoederhalskanker, waarmee infectie met het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken geconstateerd kan worden
• een monitoringstest voor het glucosegehalte in het bloed (te
gebruiken door mensen met diabetes)
• een test voor de stollingstijd (te gebruiken door mensen die ontstollingsmedicatie gebruiken).
• de test op onzichtbare sporen bloed in de ontlasting (FOBT) op te sporen (die gebruikt wordt bij bevolkingsonderzoek naar darmkanker).

De overige zeventien zelftests kunnen niet aanbevolen worden, omdat ze geen wetenschappelijke basis hebben. Van veel tests is bijvoorbeeld niet te achterhalen hoe goed ze zijn in het opsporen van een bepaalde ziekte of aandoening, of is de kwaliteit in dat opzicht onvoldoende gebleken. In andere gevallen zijn de testprestaties wel goed, maar zegt de uitkomst nog weinig over of iemand nu wel of niet gezond is. En ook als er wel iets wordt opgespoord, zoals erfelijke aanleg voor een ziekte, levert dat niet noodzakelijk voordeel op voor de gezondheid. Er zitten dus veel haken en ogen aan zelftesten.

Daarom is gebruik van deze tests niet aan te bevelen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de doe-het-zelftest waarmee PSA in het bloed gevonden kan worden, om zo prostaatkanker op het spoor te komen. Informatie over de testprestaties wanneer mensen die test zelf thuis uitvoeren ontbreekt. We weten dus niet hoe betrouwbaar de resultaten dan zijn. Bovendien is niet bewezen dat vroege opsporing van prostaatkanker leidt tot gezondheidswinst.
Ook de ‘niercheck’, waarmee getest kan worden op eiwitverlies in de urine, heeft geen aantoonbare voordelen.
Volgende tests krijgen een onvoldoende en worden door de Gezondheidsraad dan ook afgeraden:
- Zelfdiagnostiek Bloedglucose
- Protrombinetijdtest
- AMH-test op blaaskanker
- Albuminurietest (eiwitverlies in urine)
- Doe-het-zelftest op coeliakie
- AMAS-kankertest
- CA-test voor Borstkanker
- CEA-test voor darmkanker
- PSA-test voor prostaatkanker
- PreGen-Plus test voor darmkanker
- Erfelijke aanleg voor coeliakie
- Erfelijke aanleg voor lactoseintolerantie
- Erfelijke tromboseneiging
- Erfelijke aanleg voor osteoporose
- Erfelijke aanleg voor hypertensie

Bovendien schiet de informatie die de fabrikant of leverancier via internet verstrekt over een zelftest over het algemeen tekort, aldus de Gezondheidsraad. Dat maakt het voor de consument lastig om een weloverwogen besluit te nemen over het nut van een zelftest. Een omschrijving van het precieze doel, het te verwachten nut en risico voor de gezondheid en de diagnostische waarde ontbreekt doorgaans. Dit verdoezelt de kans op foutpositieve en foutnegatieve testuitslagen. Waarborgen dat consumenten de uitslag van een zelftest goed kunnen interpreteren, ontbreken dan ook.

De publicatie 'Jaarbericht bevolkingsonderzoek 2007' (nr 2007/26) is te downloaden van www.gr.nl