Het foetaal alcohol syndroom (FAS)

dossier Het foetaal alcohol syndroom (FAS) is een combinatie van aangeboren afwijkingen bij een baby die veroorzaakt zijn door alcoholgebruik van de moeder tijdens de zwangerschap.
Afwijkingen variëren van mentale achterstand en gedragsafwijkingen tot manifeste misvormingen in het aangezicht. Er zijn ook kinderen die wel een paar, maar niet alle symptomen van het foetaal alcohol syndroom hebben. Dan spreekt men van een foetaal alcohol spectrum stoornis (FASD).

Precieze cijfers ontbreken, maar FASD zou mogelijk voorkomen bij ongeveer 1 op 100 levend geboren kinderen. FAS zou mogelijk bij ongeveer 1 op 1000 levend geboren kinderen voorkomen.

Oorzaak: te veel alcohol tijdens zwangerschap

Het foetaal alcohol syndroom ontstaat wanneer de moeder regelmatig of veel alcohol heeft gedronken tijdens de zwangerschap.
Het is niet bekend hoeveel alcohol een moeder regelmatig moet drinken voordat een kind een foetaal alcohol syndroom ontwikkelt. Waarschijnlijk verschilt dit van vrouw tot vrouw en van kind tot kind. Zo is er ook een invloed van genetische en psychosociale factoren en is er een verband met het gebruik van tabak of andere drugs, en van sommige geneesmiddelen zoals slaap- en kalmeermiddelen, medicatie tegen verkoudheid of misselijkheid.

Zelfs kleine hoeveelheden alcohol op regelmatige basis kunnen al schadelijk zijn. Ook bij kinderen van moeders die niet regelmatig, maar af en toe grote hoeveelheden alcohol hebben gedronken, kan een foetaal alcohol syndroom ontstaan.
Hoe meer alcohol de moeder heeft gedronken tijdens de zwangerschap, hoe groter de kans dat haar kind een foetaal alcohol syndroom ontwikkelt. Regelmatig 6 of meer glazen (meer dan 60 g alcohol per dag) verhoogt het risico zeer sterk. Vooral alcohol gebruikt tijdens de eerste maanden van de zwangerschap zou de kans op ontstaan van een foetaal alcohol syndroom verhogen.
Het allerbeste advies voor zwangeren is om tijdens de zwangerschap geen alcohol te drinken.

Kenmerken van FAS

Een volledige diagnose FAS vereist afwijkingen op 3 terreinen. Als niet alle kenmerken worden gevonden, spreekt men van een Foetale Alcohol Spectrum Stoornis (FASD).

1. Groeiachterstand
Een te laag geboortegewicht en een te trage groei. Kinderen met FAS zijn kleiner dan hun leeftijdsgenootjes. Het hoofd is vaak abnormaal klein (microcefalie). De hersenen van een baby met FAS zijn kleiner en hebben minder groeven.

2. Afwijkende gelaatskenmerken
• Ogen: smalle oogspleten, overhangende ‘mongoloïde’ oogleden met een vouw in de binnenhoek, ogen lijken ver uit elkaar te staan.
• Oren: lage oren, weinig ontwikkelde oorschelp, dysfunctie van de buis van Eustachius.
• Neus: kort en afgeplat, afgeplat neusgootje tussen neus en lippen, lichte wipneus, lage neusbrug.
• Mond: dunne bovenlip, hoog verhemelte, kleine tandjes met ivoorbeschadiging, slechte tandinplanting.
• Gelaat: afgeplat middelste gedeelte van het gelaat, een terugwijkende smalle onderkin.

3. Neurologische afwijkingen (door beschadiging van het zenuwstelsel)

Veel voorkomende afwijkingen zijn:
• slechte spiercoördinatie,
• slechte zuigreflex, kauwproblemen,
• overgevoeligheid voor geluid en/of fel licht,
• slaapproblemen,
• aandacht- en geheugenstoornissen,
• spraakstoornissen,
• aantasting van het gezichtsvermogen,
• leer- en gedragsproblemen, hyperactiviteit, autistisch gedrag,
• mentale achterstand (gemiddeld IQ van 60).

Andere mogelijke afwijkingen
Naast deze symptomen zijn er nog een aantal andere problemen die regelmatig voorkomen.
• hartproblemen
• misvormingen aan skelet en interne organen (bv. nieren, lever, geslachtsorganen)
• gehoorproblemen
• misvormingen in heupgewricht
• scoliose
• te hoge of te lage spierspanning
• verstoorde motoriek (fijne bewegingen)
• verhoogde kans op oor- en longontsteking
• beven
• prikkelbaarheid
• impulsief gedrag
• epilepsie
• evenwichtsstoornissen.

Gevolgen van FAS

Het foetaal alcohol syndroom is onomkeerbaar en kan niet behandeld worden. Men kan alleen proberen om mogelijke problemen te vermijden door een aangepaste begeleiding.

Veel voorkomende problemen bij kinderen en volwassenen met FAS
• Psychische klachten, psychiatrische problemen (zoals depressie)
• Leerproblemen, slechte schoolprestaties, problemen op het werk
• Gedragsproblemen, crimineel gedrag
• Onaangepast seksueel gedrag
• Alcohol- en drugsproblemen
• Sociaal isolement

Bronnen
www.health.belgium.be
www.erasmusmc.nl/huge/51023/177434/2224931/3433701/3842867
www.kinderneurologie.eu/ziektebeelden/syndromen/foetaalalcohol.php
www.hersenstichting.nl/alles-over-hersenen/hersenaandoeningen/foetaal-alcoholsyndroom
www.fasstichting.nl/
www.jellinek.nl/vraag-antwoord/alcohol-drugs/alcohol/risico-lange-termijn/wat-is-het-foetaal-alcohol-yndroom-28fas29/
www.mijnkinderarts.nl/ziekten/erfelijke-en-aangeboren-afwijkingen/foetaal-alcohol-syndroom-fas.htm
www.erfelijkheid.nl/content/fas