Kunnen e-sigaretten helpen om te stoppen met roken?

nieuws De voorbije maanden zijn een aantal belangrijke nieuwe studies en rapporten verschenen die aantonen dat de elektronische sigaret een interessant hulpmiddel kan zijn om te stoppen met roken of om minder te roken. Maar er blijven nog een aantal vragen.

• Vorig jaar publiceerde een groep van 53 topwetenschappers uit Europa, Noord-Amerika, Azië en Australië) een open brief waarin ze de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) opriepen om de elektronische sigaret gecontroleerd toe te laten. Volgens de wetenschappers is het 'een belangrijk nieuw middel in de strijd tegen roken' omdat ze een krachtig instrument is om rokers te helpen bij het stoppen met roken of om minder te roken. Volgens de wetenschappers is de elektonische sigaret 'een van de belangrijkste innovaties in de gezondheidszorg van de 21ste eeuw die vele miljoenen levens kan redden.'

• Volgens een studie van het University College London en Cancer Research UK in het vakblad Addiction kan de e-sigaret een belangrijk hulpmiddel zijn om zonder professionele hulp te stoppen met roken.
Bij deze studie werden bijna 6.000 rokers opgevolgd die de voorbije 12 maanden minstens één rookstoppoging hadden gedaan zonder daarbij professionele hulp in te roepen. Bij diegenen die e-sigaretten met nicotine gebruikten, was 20% na één jaar rookvrij; bij diegenen die nicotinepleisters gebruikten was dat 10% en bij diegenen die geen enkel hulpmiddel hadden gebruikt 15,4%. Dit betekent dat rokers die de e-sigaret gebruikten tot 60% meer kans hebben dan effectief te stoppen met roken dan rokers die geen enkel hulpmiddel of die nicotinepleisters gebruikten.

• In twee rapporten van het UK Centre for Tobacco and Alcohol Studies in opdracht van Public Health England (2014) In het rapport ‘Electronic cigarettes’ worden de risico’s en kansen van de e-sigaret tegen mekaar afgewogen. De rapporten komen tot het besluit dat:
- overschakelen op de e-sigaret is een veel veiliger nicotinebron dan de gewone sigaret en is een interessant alternatief voor rokers die weigerachtig staan tegen de huidige rookstopmiddelen;
- de e-sigaret biedt mogelijk grote gezondheidsvoordelen, en deze kans mag niet gemist worden. Om de voordelen te maximaliseren en de nadelen te minimaliseren is zorgvuldige reglementering en opvolging van de risico's nodig.
- er is vandaag geen bewijs om te beweren dat niet-rokende kinderen die e-sigaretten probeerden daarna ook meer kans hebben om ook gewone tabak te proberen. Lange termijnonderzoek moet nagaan of dit risico bestaat.

• Volgens een recent rapport van de Britse rookstoporganisatie Action on Smoking and Health (ASH) (november 2014) zijn e-sigaretten voor veel stoppende rokers een aantrekkelijker middel dan andere als medicijn gereglementeerde nicotinevervangers. Voor deze rokers zijn ze tegelijk een veiliger alternatief voor sigaretten. Rokers roken voor de nicotine, maar sterven van de schadelijke stoffen die vrijkomen bij de verbranding van tabak, en die niet vrijkomen bij e-sigaretten.
Volgens de ASC is er ook bewijs dat e-sigaretten rokers kunnen helpen met stoppen. En dat er weinig bewijs is dat ze gebruikt worden door niet- of nooit-rokers. ASH
pleit voor het reguleren van e-sigaretten zodat de kwaliteit en veiligheid ervan gegarandeerd is in de toekomst. De organisatie vindt ook dat e-sigaretten niet moeten vallen onder de wetten over rookvrije omgevingen omdat het niet is aangetoond dat ze schadelijk zijn voor de omgeving. Dat betekent dus dat e-sigaretten moeten kunnen gebruikt worden in gesloten publieke omgevingen, op café en restaurant, …

• In Schotland heeft de National Health Service in juni 2014 e-sigaretten opgenomen in de aanbevelingen met betrekking tot rookstop. Bij het gebruik van nicotinevervangers blijven de klassieke, als medicijn geregistreerde producten de voorkeur krijgen. Maar gebruiken patiënten al e-sigaretten, dan is het beter dat ze daarmee doorgaan als het enige alternatief de terugkeer naar de oude sigaret is.

• Een studie van de Ludwig-Maximilian Universiteit van Munchen gepubliceerd in het Deutsches Aerzteblatt International komt op basis van het huidige wetenschappelijke onderzoek tot het besluit dat e-sigaretten een nuttig hulpmiddel kunnen zijn om te stoppen met roken en om de schade van roken te beperken.
Het effect van de e-sigaret als rookstophulp in vergelijking met rookstopprogramma's waarbij psychotherapeutische hulp en geneesmiddelen worden gecombineerd, is echter onvoldoende aangetoond, en moet verder onderzocht worden.

• Een rapport van het German Cancer Research Center in Heidelberg uit 2014 komt tot het besluit dat tal van nieuwe studies aantonen dat
- de e-sigaret (met nicotine) sommige rokers kan helpen om minder te roken, maar de totale nicotineconsumptie is dezelfde;
- gebruik van de e-sigaret verhoogt de bereidheid en het vertrouwen in een rookstop;
- een deel van de rokers met de e-sigaret effectief stopt met roken. Het effect op de lange duur is echter nog onvoldoende aangetoond;
- de werkzaamheid van e-sigaretten (met nicotine) als rookstophulp is vergelijkbaar met die van nicotinepleisters.

• Volgens een recent onderzoek aan de KULeuven vermindert de elektronische sigaret de drang naar tabak.
De e-sigaret bleek in het labo even doeltreffend om de drang naar nicotine te onderdrukken als een tabakssigaret, terwijl de uitgestoten hoeveelheid schadelijke koolstofmonoxide lager lag. Op lange termijn bleken de rokers hierdoor meer geneigd om hun sigaretten voor e-sigaretten in te ruilen en hun tabaksverslaving af te bouwen. Op het einde van de acht maanden durende studie onthield 21% van alle deelnemers zich volledig van het roken van tabak. Over alle groepen heen was het aantal gerookte tabakssigaretten per dag afgenomen met 60%.
Mits praktische ondersteuning bij het gebruik biedt de e-sigaret met nicotine vele rokers een succesvol alternatief om minder of zelfs geen tabak te roken: ze voeren nog steeds de handeling uit, inhaleren nicotinedamp, maar de schadelijke effecten van een tabakssigaret blijven hen bespaard.
Ter vergelijking: van alle rokers die louter op wilskracht proberen te stoppen, slaagt slechts 3 à 5% erin 6 tot 12 maanden rookvrij te blijven na een stoppoging.

• Op een studiedag van de Belgische Vereniging van Pneumologie Verpleegkundigen over 'Rookstopadvies voor patiënten: Kan de elektronische sigaret helpen?' in mei 2014 komt prof. dr. K. Nackaerts, tabakoloog en pneumoloog UZ Leuven) op basis van de huidige wetenschappelijke literatuur tot volgend besluit:
- de e-sigaret kan een hulpmiddel zijn bij een rookstoppoging, maar dat dit moet nog verder onderzocht worden;
- de e-sigaret kan op basis van de huidige gegevens ook leiden tot schadebeperking ('harm reduction') omdat ze veel minder schadelijk is dan de gewone sigaret, maar ook dit moet nog verder bestudeerd worden.

• Ook een nieuwe overzichtsstudie van de Cochrane Database of Systematic Reviews, die al het bestaande onderzoek samenbrengt, komt tot de vaststelling dat e-sigaretten mensen effectief kunnen helpen om te stoppen met roken of het roken sterk kan verminderen, zonder noemenswaardige risico's.

Uit de resultaten van twee studies in Nieuw-Zeeland en Italië met in totaal een duizendtal rokers, waarbij e-sigaretten met nicotine werden vergeleken met nicotinepatchen en/of e-sigaretten zonder nicotine, bleek dat 9% van de mensen die een e-sigaret met nicotine rookten, stopte met roken, in plaats van 4% in de groep zonder nicotine. Meer dan de helft van de e-sigaretgebruikers kon het aantal gewone sigaretten met meer dan de helft terugdringen. Waarbij moet aangestipt worden dat de rokers niet echt gemotiveerd waren om te stoppen en ook geen specifieke rookstopbegeleiding kregen. E-sigaretten zouden ook veilig zijn (uitgezonderd de effecten van nicotine) en geen noemenswaardige nevenwerkingen hebben, op irritatie van mond- en keelholte na.

Wat kunnen we hieruit besluiten?
• Er is steeds meer wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat de e-sigaret een hulpmiddel kan zijn om te stoppen met roken dat minstens even effectief is als nicotinepleisters. Zelfs e-sigaretten zonder nicotine verlagen de drang om te roken en leiden tot minder ontwenningsverschijnselen.
Over de effecten op de lange duur bestaat nog onduidelijkheid. E-sigaretten die nicotine bevatten, kunnen net als gewone sigaretten wel verslavend werken.
• Het is alleszins beter om de nicotineverslaving volledig te kunnen opheffen dan van sigaretten roken over te schakelen op het chronisch roken van e-sigaretten.
• Er is meer en meer onderzoek dat aantoont dat rokers die de e-sigaret gebruiken minder roken en dus ook minder gezondheidsschade oplopen ('schadebeperking'). Over het preciese gezondheidsvoordeel van minder roken, bestaat echter nog heel wat discussie. Ook over de eventuele (on)schadelijkheid op de lange termijn van de e-sigaret bestaat nog heel wat onzekerheid.

• Volgens sommige studies kunnen e-sigaretten, door een simulatie van de sigaretbeleving te bieden, voor ex-rokers de aanzet vormen om weer in hun oude gewoontes te vervallen. Ook zouden e-sigaretten voor jongeren een opstapje kunnen zijn om traditionele sigaretten te gaan roken. Maar dit wordt door ander onderzoek dan weer tegengesproken.
• De beste methode om succesvol te stoppen met roken blijft de combinatie van professionele hulp met medicatie (zoals bupropion, varenicline).