Valpreventie: het gevaar van slaap- en kalmeermiddelen

nieuws Ouderen die gebruik maken van slaapmiddelen, antidepressiva en antipsychotica blijken vaker te vallen en hebben daardoor ook meer kans op botbreuken.

Andere oorzaken van een val:
• Verminderde mobiliteit, verminderd evenwichtsgevoel, verminderde spiersterkte;
• Plotse bloeddrukdaling bij het rechtkomen, bij het bukken of na de maaltijd, of bij gebruik van geneesmiddelen tegen hoge bloeddruk;
• Verminderd gezichtsvermogen;
• Voetproblemen (bv. blaren, zweren, eeltknobbels, ingegroeide nagels) en onaangepast schoeisel (bv. schoeisel met gladde zolen);
• Onveilige omgeving (bv. losse tapijten, gevaarlijke trappen, onvoldoende licht,...) en gedrag (bv. op sokken een trap op- of aflopen);
• Valangst.

Hoog gebruik van slaap- en kalmeermiddelen
Het gebruik van psychofarmaca ligt in België erg hoog: 35% van de 75-plussers gebruikt een slaap- of kalmeringsmiddel. In WZC neemt 79% van de bewoners psychofarmaca.

Bij mensen die deze geneesmiddelen innemen, verhoogt het risico op bijwerkingen:
• je risico op een val en breuken (heup, pols) verdubbelt
• je risico als chauffeur op een verkeersongeval verdubbelt
• 4 keer meer risico om overdag moe te zijn
• 5 keer meer risico op geheugenverlies en concentratieproblemen
• Meer kans op urineverlies.

Nochtans zijn de redenen om psychofarmaca te gebruiken eerder beperkt, en bestaan er in vele situaties niet-medicamenteuze alternatieven. Bovendien is het afbouwen of stoppen van psychofarmaca bij ouderen onder toezicht van een arts mogelijk, zelfs na langdurig gebruik.

Alternatieven voor slaap- en kalmeermiddelen
Het is niet aan te raden om een slaapmiddel langer dan 2 weken en een kalmeringsmiddel langer dan 4 weken te nemen. Ook al ervaar je onmiddellijk winst bij inname van het geneesmiddel, toch tonen studies aan dat slaap- en kalmeringsmiddelen op lange termijn niet de beste behandeling zijn. Deze middelen bestrijden de symptomen, maar lossen de oorzaak niet op.

Tips voor een goede slaap
• Vermijd lezen of tv kijken in bed.
• Ga dagelijks op hetzelfde uur slapen en sta op hetzelfde uur op.
• Doe ontspanningsoefeningen of neem een bad voor het slapen gaan.
• Beweeg overdag zoveel als mogelijk.
• Kom zoveel mogelijk buiten. Buitenlucht en daglicht zorgen
ervoor dat je interne klok stabiel blijft.
• Vermijd het gebruik van nicotine, cafeïne (bv. koffie, thee of cola) en alcohol. Die hebben een negatief effect op de kwaliteit van je slaap.
• Zowel honger als een volle maag kunnen de slaap verstoren. Zware maaltijden vermijd je best vóór het slapengaan, terwijl een lichte hap de slaap kan bevorderen.

Kan je niet slapen omdat je angstig bent?
• Probeer ontspanningsoefeningen zoals yoga, massage, meditatie...
• Praat hierover met je arts.
• Indien nodig, kan je bijkomend beroep doen op een psycholoog.

Hoe stoppen met slaap- en kalmeermiddelen?
Als je gedurende langere tijd een slaap- of kalmeringsmiddel gebruikt en er plots mee stopt, kunnen de oude klachten weer terugkomen, soms zelfs nog heviger dan daarvoor. Je kan dan tijdelijk problemen ervaren om te slapen en tijdelijk meer angstgevoelens hebben. Maar met de juiste begeleiding, kunnen veel van deze problemen voorkomen worden.
Raadpleeg steeds je arts of apotheker voordat je met een slaap- of kalmeringsmiddel stopt. Stop deze NOOIT op eigen initiatief.