Racisme maakt mensen letterlijk ziek

nieuws De strijd tegen racisme staat momenteel overal in de wereld volop in de schijnwerpers door de Black Lives Matter-protesten. Over de sociale kloof die wordt gecreëerd door racisme is al veel gekend, maar het is nog te weinig geweten hoezeer racisme ook een impact heeft op de gezondheid van degenen die er slachtoffer van zijn.

Door structureel racisme lopen mensen met een migratie-achtergrond sneller schoolachterstand op en vinden ze moeilijker werk en een woning. Behalve discriminatie komt racisme voor in zware uitingen, bijvoorbeeld haatmisdrijven en -boodschappen, en in meer subtiele gedaantes – micro-agressies of microkwetsingen genoemd – zoals stereotypes, vooroordelen en uitsluiting. Net als fysiek en verbaal geweld kunnen microkwetsingen de gezondheid ernstig schaden, door ze geleidelijk te ondermijnen.

Sociaal overdraagbare aandoening

In de Verenigde Staten staat men al een stuk verder in het onderzoek rond de effecten van racisme op de gezondheid dan in Europa. De Amerikaanse academie van kinderartsen (AAP) noemde racisme in een recente beleidsverklaring zelfs een ‘sociaal overdraagbare aandoening’.

Racisme treft etnische minderheden al van voor de geboorte. Zo tonen studies dat moeders die het slachtoffer werden van discriminatie een groter risico lopen op een kindje met een laag geboortegewicht. Ervaringen met racisme kunnen daarna diepe wonden slaan bij opgroeiende kinderen, of het racisme nu tegen henzelf of tegen hun ouders is gericht, en voor gedragsproblemen zorgen. Het stresserende gevoel te hebben in een bedreigende wereld te leven, kan kinderen er toe aan zetten om voortdurend op hun hoede te zijn, wat slecht is voor hun ontwikkeling.

Chronische stress

Er is steeds meer bewijs dat het ziekmakende van racisme hem vooral zit in de aanhoudende blootstelling eraan. Herhaaldelijke negatieve ervaringen kunnen over de duur van een leven een zware tol eisen in de vorm van chronische stress, die hormonale veranderingen en ontstekingen kan veroorzaken en zo de gezondheid aantasten. Studies tonen aan dat chronische stress kan bijdragen tot onder meer depressies, angsten, slapeloosheid, hartziekten, huiduitslag en maag-darmklachten. Dagdagelijks en structureel racisme kunnen ook leiden tot een negatief zelfbeeld en post-traumatische stress.

In Vlaanderen toont zeldzaam onderzoek dat ernstige depressieve klachten en ernstige angsten vaker voorkomen bij minderheidsgroepen. Een Nederlandse studie bevestigt het verband met ervaren discriminatie. De Vlaamse experte Naima Charkaoui biedt een nauwkeurig overzicht van de impact van racisme op het welzijn van mensen met migratieroots in haar boek ‘Racisme. Over wonden en veerkracht.’ Ze geeft ook advies over hoe je kan omgaan met racisme.

Belgisch actieplan

Naar aanleiding van de Black Lives Matter-protesten klinkt in ons land opnieuw de vraag wanneer er eindelijk een nationaal actieplan tegen racisme komt. België beloofde al in 2001 om een dergelijk plan uit te werken, om zo racisme structureel en institutioneel aan te pakken, maar het is er nog steeds niet. De Coalitie voor een interfederaal actieplan tegen racisme, bestaande uit een vijftigtal organisaties, deed alvast enkele actievoorstellen. De Coalitie vindt onder meer dat bij zorgvragen van mensen met een migratieachtergrond het aandeel van racisme bij psychologische of lichamelijke klachten onderzocht moet worden.

Bronnen:
https://www.psychologytoday.com
https://pediatrics.aappublications.org
https://www.medpagetoday.com
https://www.health.harvard.edu
https://www.nytimes.com
https://www.minderhedenforum.be
https://nl.naparbelgium.org
‘Racisme. Over wonden en veerkracht’, Naima Charkaoui. Uitgeverij EPO (2019)