Kenmerken van een manipulatieve persoonlijkheid

dossier

Hoe manipulatief gedrag herkennen?

© Getty Images

• Gaslighting is een klassieke tactiek: de manipulator liegt, ontkent dingen die hij heeft gezegd en verdraait feiten. Na verloop van tijd creëert dit onzekerheid en twijfel en kan het ervoor zorgen dat iemand zijn ervaringen in twijfel trekt.
• Bij ‘love bombing’ geeft de manipulator je extreem veel aandacht, dure cadeaus of zet al snel serieuze stappen in de relatie. Zo dwingt hij je aandacht af, en kan je geïsoleerd raken van vrienden en familie.
• Ook passief-agressief gedrag is typisch. Dat houdt in dat een persoon zich gedraagt alsof hij boos of teleurgesteld is zonder dit direct te communiceren. Of de manipulator probeert wraak te nemen na een vermeende belediging terwijl hij conflicten vermijdt.
• Kritiek leveren kan een tactiek zijn om iemand macht en controle te geven door anderen het gevoel te geven dat ze minderwaardig zijn. Een manipulator kan bijvoorbeeld schadelijke uitspraken doen over iemands uiterlijk, persoonlijkheid, onzekerheden,... 
• Een manipulator kan de schuld bij de andere partij leggen om de aandacht van zichzelf af te leiden. Dit kan uitmonden in schuldgevoelens en misplaatste verantwoordelijkheid bij het slachtoffer.
• Ook agressieve humor is een manipulatietechniek: vijandige opmerkingen en sarcastische grappen die kwetsend zijn. De opmerkingen en “plagerijen” zijn bedoeld om de manipulator zich superieur te laten voelen.
• Een manipulator kan ook proberen om iemand uit zijn comfortzone of vertrouwde omgeving te halen, waardoor die persoon benadeeld is. In een vreemde omgeving zijn met iemand die controle over je uitoefent, kan leiden tot gevoelens van angst en machteloosheid.

Omgaan met manipulatief gedrag

• Als de situatie relatief veilig aanvoelt en je een vaste relatie hebt met de persoon (bv. een partner of goede vriend), dan kan je het probleem misschien direct aanpakken. Definieer je grenzen en spreek ze ook uit. Nadien kan je beoordelen hoe authentiek het gesprek aanvoelde en hoeveel “kansen” je hem of haar wilt geven om minder manipulatief te zijn. Ga ook na of de relatie het waard is om te behouden.
• Staat iemand verder af van jou (bv. verre familie of een collega), dan is het helemaal oké om jezelf te beschermen en het contact met hen te beperken. Je hoeft je nooit schuldig te voelen voor het niet meegaan in iemands manipulatie.
• Is de persoon niet veilig (bv. gewelddadig of destructief), dan kan je het beste die relatie verbreken, van zodra je daartoe in staat bent. Een therapeut kan je daarbij helpen. Hij of zij kan helpen je gevoelens te begrijpen, aanleren hoe je jezelf kunt beschermen en indien nodig, mogelijke manieren vinden om aan de relatie te ontsnappen en ze te verwerken.