Zweepslag: spierscheur in de kuit

dossier Een zweepslag is een scheur in een spier. De zweepslag dankt zijn naam aan de plotse felle pijnscheut die optreedt. De scheur is meestal klein (1 - 3 cm). Vaak scheuren er ook bloedvaatjes.

Een zweepslag kan in alle spieren optreden maar komt het meeste voor in de kuit en bovenbeenspieren (quadriceps en hamstrings). De scheur zit meestal op de overgang van spier- naar peesweefsel.

Een spierscheur

Een scheur in de kuitspier is een van de meest voorkomende spierbeschadigingen bij sporters. Er treedt een plotse pijn op bij aanspannen en rekken van de kuitspier, alsof er een hard voorwerp tegen de kuit wordt gegooid. Daarna is het meestal onmogelijk om door te sporten of om zelfs op het desbetreffende been te staan.

Zweepslag komt vooral bij explosieve sporten zoals tennis, badminton, volleybal en springsporten. De Engelse term voor zweepslag is dan ook ‘tennisleg’. Ook lopers kunnen deze klachten krijgen.

Een zweepslag komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Dit wordt mogelijk veroorzaakt doordat vrouwen in het dagelijks leven gewoonlijk op hogere hakken lopen dan mannen. De kuitspier wordt onder die omstandigheden minder op rek gebracht, zodat de rekmomenten tijdens sportbeoefening te veel voor de spier kunnen zijn. Oudere sporters moeten rekening houden met het feit dat de spierkracht en de spierdoorbloeding in de loop der jaren geleidelijk afnemen, waardoor de kans op schade toeneemt.

Lees ook: Krachttraining (fitness of thuis) goed voor fysieke en mentale gezondheid

Hoe ontstaat een zweepslag van de kuit?

Een zweepslag komt meestal bij plotseling krachtig aanspannen van een spier, bijvoorbeeld:

• bij plotseling krachtig aanspannen van de kuitspieren wanneer je snel wil wegrennen (start van loopwedstrijd, sprint bij voetbal of om een dropshot te halen)
• bij afzetten voor een hoge sprong (bijvoorbeeld bij volleybal)
• wanneer je wil versnellen terwijl je een berg of een brug opfietst
  
• soms terwijl je aan het wandelen bent of stilstaat
  
  

Lees ook: Wat te doen bij een kneuzing, verstuiking of breuk?

Wat zijn de klachten?

• Je voelt ineens een harde tik tegen je kuit, alsof er met een zweep op de spier wordt geslagen (vandaar dat men ook van ‘zweepslag’ spreekt) of dat er op de spier wordt getrapt. Tegelijk krijg je een scherpe stekende of brandende pijn op de plek van de scheur. Daarna is het meestal lastig en pijnlijk om te lopen.
• Omdat op de plek van de spierscheur ook bloedvaatjes scheuren, kan een zwelling en een blauwe plek ontstaan. Na een paar dagen kan de blauwe plek verkleuren en naar je voet afzakken.
  
• Bij een volledige scheur kan je op de plaats van de scheur een inkeping of holte zien.
  
  

Wat kan je doen?

Een scheurtje in de spier herstelt vanzelf, maar je kan zelf een aantal dingen doen om de pijn te verminderen en het herstel te ondersteunen.

In de eerste 48 uur treedt er altijd een ontsteking op. Deze ontsteking is voor het lichaam noodzakelijk om het wondgenezingsproces op gang te brengen. Om dit proces optimaal te laten verlopen pas je voor het aangedane been de I.C.E (ook wel RICE) regel toe. Dit is een uit het Engels afkomstige afkorting, die staat voor (rest (rust)), ice (ijs), compression (kompressie of druk) en elevation (heffen).

• Rust. Loop of steun de eerste 2 tot 3 dagen niet op het geblesseerde been. Vermijd het aanspannen en rekken van de gescheurde spier. Gebruik zo nodig krukken.
• Hoogleggen. Direct na een zweepslag kan je je been hoog leggen en koelen. Ga bijvoorbeeld dwars op een bank zitten met een kussen onder het pijnlijke been.
• Koelen doe je met ijsblokjes in een plastic zak of met een zogenaamd 'ice-pack'. Wikkel het ijs in een theedoek om te voorkomen dat de huid bevriest. Laat het ongeveer 10-15 minuten op de pijnlijke plek rusten. De eerste dag kan je dit 4- 5 keer herhalen. Koelen heeft alleen de eerste 24-48 uur zin.
• Drukverband. Soms kan een drukverband wat stevigheid geven, maar het versnelt de genezing niet.
• Laat een verse spierscheur nooit masseren en gebruik geen warmte (of warmte-inbrengende zalven).
• Heb je veel pijn (je slaapt er bijvoorbeeld slecht van), dan kan je eventueel een pijnstiller zoals paracetamol gebruiken. Neem zo nodig tot 4 maal per dag 1000 mg paracetamol. Als dat onvoldoende helpt, kan je in overleg met je huisarts een andere pijnstiller proberen, zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen. Deze zogenaamde NSAID’s kunnen maagklachten geven en de werking van sommige andere medicijnen beïnvloeden. Pijnstillers kunnen het herstel niet versnellen.
  
  

Lees ook: Rekoefeningen: Waarom dagelijks stretchen goed voor je is

Wanneer naar de arts?

Laat de blessure bij ernstige gevallen of bij twijfel beoordelen door een arts. Neem alleszins contact op met je huisarts:

• Als de pijn elke dag erger wordt
• Als je na 3 dagen nog niet op je tenen kunt staan
  
• Als er na 2 tot 3 weken weinig verbetering is of veel pijn.
  
• Als je na enkele weken merkt dat het been pijnlijker en dikker wordt. Er kan dan sprake zijn van een trombosebeen.
  
  

Wanneer terug bewegen?

De kuitspier herstelt vanzelf, meestal binnen twee tot acht weken. Oefenen kan het herstel ondersteunen. Het wordt aangeraden om in beweging te komen zodra het kan.

Na de eerste 48 uur kan je beginnen met stappen, en kan met rekoefeningen gestart worden. Pijn is een teken dat je niet verder moet gaan. Voorzichtig lopen mag best een beetje gevoelig zijn, maar bij echte pijn moet je je niet forceren, maar afwachten tot het weer een beetje gaat. Als je bij pijn toch doorgaat, kan de zweepslag verder inscheuren.

• Wanneer je direct of na één of twee dagen weer kunt lopen zonder pijn is het geen ernstige zweepslag en zijn er verder geen maatregelen nodig. Wees met sport nog wel extra voorzichtig en bouw het geleidelijk weer op. Een goede warming-up wordt vaak aangeraden. Onderzoek laat zien dat de warming-up niet helpt om nieuwe blessures te voorkomen.
  
• Probeer elke dag of je al wat meer kunt doen, zonder dat het pijn doet. Eerst alleen op het been leunen, als dat goed gaat probeer je staan, en daarna ga je een paar stappen lopen. Draag schoenen met een stevige hak of leg in je schoen een dik zooltje (hakverhoging) onder je hiel. Dan rekt je kuitspier minder uit en kan je gemakkelijker lopen.
• Blijft je kuit pijn doen en kan je niet (goed) op je been staan? Leg dan de eerste week als je gaat zitten je been hoog. Ga bijvoorbeeld in de lengte van de bank zitten of liggen, met je benen op de bank en een kussen onder het onderbeen met de zweepslag. Leen een paar krukken en gebruik ze zolang staan teveel pijn doet.
  
• Lukt het goed om voorzichtig te lopen, probeer dan eens een stukje te fietsen of te zwemmen. Fiets zonder veel kracht te zetten. Zet je fiets in een lichte versnelling.
• Rekoefeningen en het onbelast oefenen van het aanspannen van de kuitspier, kunnen het herstel bevorderen.
  
• Bij een zweepslag heeft kine over het algemeen weinig zin: het heeft geen invloed op de pijn of het herstel. Als het je niet lukt om zelf weer in beweging te komen en te oefenen, dan kan kine je hierin ondersteunen.
  
  

Lees ook: Waarom is wandelen zo gezond?

Wanneer terug sporten?

Te snelle sporthervatting geeft bij dit soort spierblessures een zéér grote kans op herhalingen. Je zal meestal pas na zes tot acht weken opnieuw kunnen beginnen met sporten. Begin zeer geleidelijk en bouw de training langzaam op. Hierbij moet veel aandacht worden gegeven aan rekoefeningen en oefeningen om de kracht en het krachtuithoudingsvermogen van de aangedane spier te trainen.

Er mag geen pijn bij het aanspannen of bij het rekken van de spier zijn. Als de oefening pijn doet, ben je er nog niet aan toe. Wacht dan een week en probeer het dan nog eens.
De spanning in de spier mag niet hoger zijn dan in de andere kuit en de bewegelijkheid van het aangedane been moet gelijk zijn aan die van het gezonde been.

Na elke training moet je voldoende hersteltijd in acht nemen. Je mag pas weer volop trainen en sporten als je tijdens belasting geen pijn meer voelt, de spier opnieuw voldoende kracht heeft en de spier zijn oorspronkelijke lengte heeft.

Lees ook: Met welke sporten kan je best buikvet verliezen?

Hoe een zweepslag voorkomen?

• Doe een volledige warming-up vóór en een cooling-down na de training of wedstrijd van elk ca. 10-15 minuten. Besteed daarbij voldoende aandacht voor correct uitgevoerde rekoefeningen voor de kuitspieren. Het is evenwel niet aangetoond dat met stretchoefeningen voorafgaand aan het sporten of met opwarmingsoefeningen een zweepslag van de kuit kan worden voorkomen.
  
• Zorg voor een rustige opbouw van de trainingen, zodat je lichaam rustig kan wennen aan de extra belasting.
  
• Bouw spierversterkende oefeningen in in je trainingsprogramma, met bijzondere aandacht voor de spieren van het onderbeen.
  
• Stem de kleding af op de weersomstandigheden. Met name in het begin van het seizoen of bij een snijdende wind is het raadzaam om het trainingspak in elk geval tijdens de warming-up aan te houden. Goed verwarmde spieren en pezen zijn beter bestand tegen rek- en trekkrachten dan koude spieren.
  
• Zorg voor een aan jesport aangepaste en goed passende schoen.
  
  

Lees ook: Sporttape: Hoe werkt kinesiotape en wat zijn de voordelen?

Welke oefeningen kan ik doen na een zweepslag van de kuit?

Lees ook: Kan je met compressiekousen je sportprestaties verbeteren?

Meer info:
www.vvsport.be
www.sportzorg.nl
www.thuisarts.nl