Gerelateerde artikels
Alles over de eikenprocessierups
In dit artikel
Alles over de eikenprocessierups
dossier De eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea) vormt sinds een aantal jaren iedere zomer een terugkerende plaag in sommige delen van België en Nederland. De rups is de larve van de eikenprocessierupsvlinder, een nachtvlinder die in bijna heel Europa vookomt. Deze vlinder legt haar eitjes in de toppen van eikenbomen, waar de eitjes overwinteren.
Eind april, begin mei worden de rupsen geboren. Na een aantal vervellingen zijn ze volgroeid. Na de derde vervelling, meestal tussen half mei en eind juni, krijgen de rupsen brandharen. Het zijn deze brandharen die ernstige klachten bij de mens veroorzaken. De volgroeide rupsen hebben een grijsgrauwe kleur met lichtgekleurde zijden en zijn bedekt met lange witte haren. Deze witte haren zijn niet de brandharen.
'Processie' van rupsen
Eind juli vindt de metamorfose tot vlinder plaats. De rupsen verdwijnen in juli met de verpopping en groeien uit tot een nachtvlinder ('een mot'). Vanaf dit ogenblik is het grootste gevaar geweken.
De naam is afgeleid van de manier waarop deze rupsen zich ’s nachts in kop-staartcolonnes (‘processie’) van het nest naar het bladerdek van eiken begeven. Daardoor bevinden deze rupsen zich vaak in grote aantallen op boomstammen.
Eikenbomen met rupsen zijn te herkennen aan de nesten: dichte spinsels van vervellingshuidjes, uitwerpselen en brandharen. Daarnaast zijn deze bomen vaak kaalgevreten.
Waar komen de rupsen voor?
De eikenprocessierups komt vooral voor in centraal- en zuid-Europa, maar wordt sinds de jaren ‘90 in toenemende mate waargenomen in de Benelux en Duitsland. In België komt de rups vooral voor in de provincies Antwerpen en Limburg, maar ook in Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen. In Nederland doet de rupsenplaag zich voor in grote delen van zuidoost Brabant, het noorden van Limburg en het gebied rond Nijmegen.
Klachten
Brandharen (www.schmetterling-raupe.de/art/processionea.htm )
Bij de minste aanraking breekt de tip van het brandhaar af, en wordt een proteïnecocktail vrijgegeven die in het lichaam van het slachtoffer histamine vrijstelt, waardoor (pseudo-)allergische reacties kunnen ontstaan.
Vanwege de kleine afmetingen kunnen de brandharen gemakkelijk via de wind verspreid worden. Er hoeft dus geen rechtstreeks contact geweest te zijn met de rupsen. Hierdoor verhoogt niet alleen de kans op blootstelling, maar kunnen de brandharen ook ingeademd worden en de luchtwegen aantasten. De meest ernstige symptomen doen zich trouwens voor op winderige dagen.
Brandharen kunnen, nadat de rups ze heeft afgestoten, nog zes jaar klachten veroorzaken, dus óók wanneer er geen rupsen te zien zijn, kunnen er toch brandharen aanwezig zijn.
Huid
Na contact met de brandharen treedt vrijwel onmiddellijk een hevige jeuk op in de nek, armen, benen… Na een halfuur tot twee uur ontstaat roodheid en huiduitslag in de vorm van bultjes of blaasjes, die na enkele dagen tot weken verdwijnen.
Er kan zich ook contact dermatitis ontwikkelen met huiduitslag die die langer aanhoudt.
Ogen
Naast een zeer pijnlijke irritatie, kan ook conjunctivitis (ontsteking van het bindvlies van de ogen) optreden. In zeldzame gevallen kunnen de brandharen het oog binnendringen en daar een chronische oogontsteking met een soort knobbelvorming teweegbrengen. Enkel met een operatieve ingreep kunnen de haartjes dan nog verwijderd worden.
Luchtwegen
De brandharen kunnen worden ingeademd, en in het ademhalingsstelsel irritatie veroorzaken. Dit kan leiden tot slikstoornissen, ontsteking van de neusslijmvliezen en ademhalingsstoornissen.
Omwille van hun kleine afmetingen zouden ze kunnen binnendringen tot in de kleinste luchtwegen en een asthmatische bronchitis met een piepende ademhaling kunnen veroorzaken.
(Pseudo-)allergische reactie
In zeldzame gevallen kan een (pseudo-)allergische reactie optreden met hevige jeuk en huiduitslag. Er zijn ook gevallen beschreven van mensen die na herhaaldelijke blootstelling aan processierupsen een levensbedreigende anafylactische shock krijgen.
Lees ook: Wat is een anafylactische shock?
Algemene klachten
In zeldzame gevallen kunnen algemene verschijnselen ontstaan: braken, duizeligheid, koorts en algehele malaise.
Behandeling van de klachten
Urticaria (bron: http://www.schmetterling-raupe.de/art/processionea.htm)
• Voorkom krabben of wrijven, dit bevordert de verspreiding van de brandharen en maakt de klachten erger.
• Onmiddellijk spoelen onder stromend water en/of wassen met water en zeep van de aangetaste zones van de huid om mogelijk aanwezige brandharen te verwijderen;
• Drogen van aangetaste zones zonder deze aan te raken, bijvoorbeeld met een haardroger;
• Strippen van de aangetaste zone met zelfklevende tape of cellofaan;
• Afkoelen van de aangetaste zone met isopropylalcohol of ammoniak, en het aanbrengen van ice-packs.
• Bij ernstige jeuk en uitslag: toedienen van antihistamines (zalf en pillen) en/of corticosteroïden. Neem hiervoor contact op met de huisarts.
• Vergeet niet om ook je kleding goed te wassen en uit te spoelen.
Lees ook: Omgaan met jeuk (pruritus)
Ogen
Geïrriteerde ogen moeten zorgvuldig worden uitgespoeld.
Bij aanhoudende of ernstige klachten is het verstandig contact op te nemen met de huisarts.
Luchtwegen
Bij aanhoudende of ernstige klachten kan aangepaste medicatie nodig zijn. Raadpleeg hierover je huisarts.
Wat doen bij overlast van eikenprocessierupsen?
• Probeer elk contact met de rupsen en de nesten te voorkomen en maak ook kinderen hierop attent. Hou afstand van de eikenbomen waarin ze zitten.
• Draag kledij die hals, armen en benen bedekt en ga niet op de grond zitten.
• Waarschuw het gemeentebestuur. Zij zullen passende maatregelen treffen of de verantwoordelijke diensten op de hoogte brengen.
Wat mag je niet doen?
• De rupsen en nesten aanraken en zelf trachten te bestrijden. Gebruik zeker geen insecticiden.
• Wegspuiten met bijvoorbeeld een hogedrukreiniger. De brandharen van de rupsen kunnen dan via de lucht verspreid geraken.
• De brandharen behouden meer dan 5 jaar hun schadelijke werking. Daarom wordt aangeraden om de oude nesten te laten verwijderen. Doe dit zeker niet zelf!
